Төмендегі мақаланы оқып, келесі бетте берілген сұрақтарға жауап беріңіз

жүктеу 0,61 Mb.

Pdf просмотр

Дата	23.11.2018
өлшемі	0,61 Mb.
	#24313

KAZAKH AS A SECOND LANGUAGE 0532/01
Төмендегі мақаланы оқып, келесі бетте берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
Ə бөлімі. Курс мағлұматтары

This document consists of 13 printed pages and 3 blank pages.

DC (ST) 114170/2

Cambridge International General Certificate of Secondary Education

*2002518620*

KAZAKH AS A SECOND LANGUAGE

0532/01

Paper 1 Reading and Writing

May/June 2016

2 hours

Candidates answer on the Question Paper.

No Additional Materials are required.

READ THESE INSTRUCTIONS FIRST

Write your Centre number, candidate number and name on all the work you hand in.

Write in dark blue or black pen.

Do not use staples, paper clips, glue or correction fluid.

DO NOT WRITE IN ANY BARCODES.

Answer all questions.

The number of marks is given in brackets [ ] at the end of each question or part question.

0532/01/M/J/16

© UCLES 2016

1- бөлім

1-тапсырма, 1–6 сұрақтар

Төмендегі мақаланы оқып, келесі бетте берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Құрылысы 1901 жылы Сұлтан II Абдулхамид хан тарапынан басталған Хиджаз Темір жолында

алғашқы пойыз сапары 1908 жылы 27 тамызда Стамбулдан келген жолаушылармен бірге Шам

қаласынан қасиетті Мəдина мүнəууəра бағытына жасалған. Бұл пойызда өкімет адамдарынан

құралған комитеттен басқа, жергілікті жəне шетелдік көптеген журналисттер бар болатын.

Бұл ерекше пойыздың қонақ күтетін үлкен бір зал ретіндегі вагоны, бір мейрамханасы, бір

мешіт вагоны жəне үш жолаушылар вагоны бар еді. Пойыздың жылдамдығы сағатына 40-60

км шамасында еді. Пойыз тек қана екі нəрсе үшін тоқтайтын – кем-кетігін толықтыру үшін

жəне намаз үшін... Пойыз 30-шы тамыз жексенбі күні түстен кейін сағат 2 шамасында Мəдина

мүнəууəраға жетті.

Мəдина станциясы жасалып жатқанда, хазреті пайғамбардың рухы мазаланбасы үшін,

пойыздардың Мəдина станциясына жақындаған кезде гүріл шықпасын деп пойыздың

дөңгелектеріне киіз тағылатын еді. Мəдинаға кіріп барған рельстердің астына да қазылып, киіз

төселген еді.

Хиджаз темір жолының бағыты 1908 жылы ашылғаннан кейін, Хайфа мен Шам қалалары

арасында күнде, Шам мен Мəдина арасында аптасына үш күн қарама-қарсы бағытта

жолаушылық жəне сауда эшелондары жұмыс істей бастады. Осылайша, түйемен 40 күндік

уақыт алатын Шам-Мəдина арасы, 72 сағатқа дейін қысқарды. Қозғалыс уақыттары намаз

уақыттары бойынша қойылатын еді. Осман Империясы мен халифа үлкен абыройға бөленді.

Тауар артылған пойыз жүріп өтетін жерлер, экономикалық тұрғыдан жандана бастады. Бұл

арада екінші қатарлы жолдар жасалып, бағыт ұзақтығы 1900 км-ге дейін созылды.

Бірінші Дүниежүзілік Соғыста Хиджаз темір жолы əскер эшелоны ретінде қолданылды. Сирия

майданының ыдырауымен бұл темір жолдарды бомбалап, саботаж жасады, жолдың Маан мен

Мəдина арасындағы бөлігін қолданылмайтын жағдайға жеткізді. Бұл темір жолдың Сирия мен

Иордания арасындағы бөлігі əлі күнге дейін қолданылуда.

0532/01/M/J/16

Хиджаз Темір жолында алғашқы пойыз қай қалаға барды?

......................................................................................................................................................[1]

2

Бұл пойызда өкімет адамдарынан басқа кімдер болды?

......................................................................................................................................................[1]

3

Пойыздың жолда тоқтауының екі себебін атаңыз?

......................................................................................................................................................[1]

4

Пойызд дөңгелектеріне киіз тағылуының себебін атаңыз?

......................................................................................................................................................[1]

5

Хиджаз темір жолы тағы қандай екі мақсатпен қолданылды?

......................................................................................................................................................[1]

6

Екінші қатарлы жолдар жасалғанда, бағыт ұзақтығы қаншаға созылды?

......................................................................................................................................................[1]

[Барлығы: 6]

0532/01/M/J/16

Əсел Қасымова Алматыдағы медицина колледжінің студенті. Ол алғашқы емтихандарын

тапсырып қойды. Ол басқа пəндерге қарағанда шет тілдерін оқығанды ұнатады жəне болашақта

осы салада жұмыс істегісі келеді.

Əсел Германияда жұмыс істеу мүмкіндігі туралы естіді. Өзінің ана тілі болып келетін қазақ

тілінде, орыс жəне ағылшын тілінде еркін сөйлейді. Дегенмен де Германияда жұмыс істеу

мүмкіндігін көбейту үшін ол неміс тілін үйренуге бел байлайды. Оған қоса Əселдің сыныбында

Германиядан көшіп келген неміс баласы оқиды.

Əселдің ұстазы оған көмектесу мақсатында Алматыда неміс тілін үйрететін курстар туралы

мағлұмат бар брошюраны берді. Əсел өзіне онымен танысып баруға ыңғайлы кешкі сегізде

басталатын уақытты таңдап алды. Өйткені, түске дейін мектепте, түстен кейін үйіне келіп дем

алып, үй тапсырмасын орындап асықпай кешкі неміс курсына бара алады.

Əсел Алматы қаласындағы Абай көшесінің бойындағы 35 үйдің 14 пəтерінде тұрады, үйінің

жанындағы аялдамадан автобусқа отырып 5 минутта оқуына жетеді. Əселдің неміс тілі курсы

30-шы қаңтарда басталады, өйткені ол 2 айдан кейін наурыз айында 18-ге толады. Бұл оның

30 пайыз жеңілдік ала алатынын білдіреді. Əселдің ата-анасы оның бір жылдық оқуын төлеуге

келісімдерін берді.

Əселмен мына телефон +7272490619 арқылы хабарласуға болады.

Өзіңді Əселдің орнына қойып берілген анықтама қағазын толтырыңыз.

0532/01/M/J/16

Анықтама

А. бөлімі. Жеке мағлұматтар

Аты жөні: Əсел Қасымова

Жынысы: əйел\еркек

Жасы (оқу бастау кезінде): ..........................................................................................................

Мекен жайы:  ...................................................................................................................................

Қазіргі жағдайы: колледж студенті

Байланыс мағлұматтар: 7272490619

Ə бөлімі. Курс мағлұматтары

Қай тілді үйренгісі келеді? Неміс

Курс бастау күні:  ...........................................................................................................................

Курс бастау уақыты:  ....................................................................................................................

Сіз біз туралы мағлұматты қайдан таптыңыз?  .....................................................................

Б бөлімі.

Таңдаған тілді үйрену себебі  .......................................................................................................

Тілді білу тəжірибе мүмкіншілігі  ..................................................................................................

..........................................................................................................................................................

[Барлығы: 7]

0532/01/M/J/16

© UCLES 2016

3-тапсырма, 8–10 сұрақтар

Төменде берілген Қазақи өлшемдер туралы мақаланы оқып, келесе беттегі тапсырманы

орындаңыз.

Қазақи өлшемдер

Əлем халықтарының тұрмыс ерекшеліктеріне қарай қалыптасқан байырғы өлшемдері болған.

Еңбек құралдарын жасау, баспана салу, түрлі қару-жарақтар мен тұрмыс бұйымдарын жасау

арқылы алғашқы қауым адамдары ұзындық, салмақ тəрізді шамаларды өлшеуді үйрене бастады.

Орта Азия мен Қазақстанды мекендеген халықтар ұзындықты шынтақпен (қолдың ортаңғы

саусағының ұшынан бастап, шынтақ сүйегінің бүгілген жеріне дейінгі аралық), табан тұрқымен,

адыммен, арқанмен, құлаштап лақтырылған тастың жеткен қашықтығымен немесе күннің шығуы

мен батуы арасындағы жаяу адамның жүріп өтетін жолымен өлшеген. Шығыс халықтарының

басым көпшілігінде ең кіші салмақ өлшемі ретінде арпаның дəні алынған. Кейбір жазба

деректердегі мəліметтерге сүйенсек, арпа дəнін алтын, күміс жəне басқа да бағалы тастардың

салмағын өлшеуге қолданған. Əр арпа дəні шамамен 45 мг құрайды. Ал кейбір жерлерде бұл

дəнді ұзындықтың өлшемі ретінде де қолданған. Дəннің ені үшін қатар қойылған аттың алты тал

жалы алынған. Ал алты дəннің еніне тең өлшем бармақ деп аталған.

Қазақ əдебиетінде «көш жер», «қырық күндік жол», «бие сауым уақыт», «есік пен төрдей» тəрізді

өлшеулік мəні бар сөздер жиі кездеседі. М.Əуезовтың «Абай жолы»романында «Қозы көш жерге

кетті. Əлі естіліп тұр, неткен үн!» деген өлшемді білдіретін сөздер қолданылған. Қазірдің өзінде

де ата-аналарымыз бен ата-əжелеріміз «ат шаптырым жер», «бармақ елі қазы», «сүт пісірім

уақыт» тəрізді қашықтықты, уақытты, қалыңдықты білдіретін ұғымдарды əлі де қолданады.

Кейбір өлшемдерде мəселен, «табан» өлшеміне біздің халқымыз табанның енін алса,

ағылшындарда фут – табан тұрқына тең. Сол сияқты ағылшын дюймі қазақтар қолданатын

бармақтың ені емес, бас бармақтың ұшынан үлкен буынына дейінгі аралық. Дюйм 2,54 см, ал

кейбір мəліметтер бойынша, бармақ үшін 2,18-2,54 см алынған.

Қазақтың шақырымы, қадағы орыстың «верстасымен», мысқалымыз «долясымен» немесе

ағылшынның «футымен» шығу төркіні жағынан да, атқаратын қызметі жөнінен де ағайындас,

тектес десек өтірік айтпаймыз.

0532/01/M/J/16

Арпа дəнін қолданудың екі тəсілін атаңыз:

•

.........................................................................................................

•

.........................................................................................................

Қазақ əдебиетінде уақытты білдіретін ұш ұғымды атаңыз:

•

.........................................................................................................

•

.........................................................................................................

•

.........................................................................................................

10 Қазақ өлшемдердің басқа халықтардың өлшемдерімен теңдігін/

ұқсастығын атаңыз:

•

.........................................................................................................

•

.........................................................................................................

[Барлығы: 7]

[1]

0532/01/M/J/16

Берілген мəтін – халықаралық туризм туралы жеке пікір. Мəтінді оқып, түсінгеніңізді

келесі бетте берілген бос орынға өз сөзіңізбен шығарма жазыңыз. Шығармаңызда

мəтіндегі пікірді қолданып өз мемлекетіңіздің туризмнің дамуы туралы жеке пікіріңізді

жазыңыз. Шығарма шамамен 100–150 сөзден тұруы керек. Шығарманың мазмұны үшін 6,

стиль мен тіл орамы үшін 4 балға дейін беріледі.

Халықаралық туризм – халықаралық экономикалық байланыстардың айрықша түрі болып

табылады жəне қазіргі кезде тез дамып келеді. Халықаралық туризм үлесіне шамамен

дүниежүзілік жиынтық ішкі өнімнің жəне жалпы жұмыс істейтін халықтың 10%-ы тиесілі; туризм

жақсы дамыған кейбір елдерде бұл көрсеткіш одан да жоғары. Мальдив Республикасында

туризм мен оған байланысты салалар жиынтығы ішкі өнімнің 25%-ын береді; Кубада мемлекет

қазынасына түсіретін пайдасы жағынан халықаралық туризм 1-ші орында тұр. Жалпы шетел

туристтерін қабылдау жөнінен Еуропа жетекші орын алады, оның үлесіне барлық туристердің

60%-дан астамы тиесілі. Америкаға шетел туристерінің 20%-ы, Азияға 10%-ы келеді.

ХХ ғасырдың 80-ші жылдары батыс Еуропа мемлекеттерінің туристік сұранысында жаңа

тенденциялар пайда болды. Олар экономикалық жəне əлеуметтік факторлар тұрғысынан

туындады, сондай-ақ қазіргі адамдардың психологиясының өзгеруімен де байланысты

болды. Индустриясы жəне технологиясы дамыған елдерде адамның бос уақыты көбейді.

Зейнеткерлікке шығу жасы төмендетілді, демалыс уақыты ұзартылды, апталық жұмыс

мерзімі азайды. Бұның барлығы халықтың бос уақытын ұзартты жəне туристік қызметті

пайдаланушылардың санын көбейтті.

Адамдардың денсаулығы мықты бола бастады, қозғалыс өмірді таңдаған адамдар бос

уақыттарын сапар шегуге бөлді. Бұл да ішкі жəне халықаралық туризмнің дамуына өз үлесін

қосты. Бүгінгі күнде туристтер – тəжірибесі мол саясаттанушылар. Өмірге қызығушылығы

басылмаған, тынымсыз адамдар кейде қызық оқиға мен қауіпке толы сапарларға да шығады:

шаңғымен таудан сырғанау, бұрқыраған өзендермен қайық есу, шөл даламен саяхат жасау

жəне т.б.

Қазіргі кезде адамдардың туристік сұранысы өздерінің 10 жəне 20 жыл бұрынғы

қатарластарының сұранысынан ерекше болып келеді. Бұрынғы аталарына қарағанда олар

батыл да, қайратты да.

Күнделікті ақиқат пен шындықтан қалмау үшін турист жергілікті колоритке ынталанады, басқа

халықтың тұрмысын, əдет-ғұрпын, мəдениетіндегі ерекшеліктерді білуге тырысады. Сонымен

қатар, белсенді демалып, күш-қуатын қалпына келтіруге ұмтылады.

0532/01/M/J/16

..................................................................................................................................................................

[Барлығы: 10]

0532/01/M/J/16

5-тапсырма, 12–21 сұрақтар

Құрт туралы мақаланы оқып, келесі бетте берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Қазақ халқы асты өте жоғары бағалаған əрі қастерлей білген. Ел - жұрт жадында мəңгі

жатталып қалған «ас – адамның арқауы» деген қағида осындай терең ұғымның қалтқысыз

түсінігі болып қалыптасқан. Бабаларымыз ас, тамақ дайындауды қазақ əйелдеріне

жүктеген. Көшпенділік өмірге орай, қазақ əйелдері тағамның алуан түрлерін дайындауымен

бірге қыста да, жазда да оның таза əрі бұзылмай сақталуының əдіс - тəсілдері мен

жолдарын таба білген. Əсіресе, қымыз бен шұбатты баптаудың, құрт, ірімшік, ежігей, сары

май сияқты жеңсік тағамдарды дайындауда қазақ əйелдерінің шеберлігі мен өнері үлгі етіп,

қалай мадақтауға тұрарлық.

Сондай тағамдардың бірі құрт. Құрт – сүттен жасалған ұлттық тағам. Құрт – сөзінің

мағынасы да құрғатылған, кептірілген сүт деген мағынаны береді. Бұл тағам ақуыздарға

өте бай, адам денсаулығына өте пайдалы. Ол жаугершілік заманда өмір сүрген, төрт

түлік мал баққан, əр мезгіл сайын жайлауға, күзеуге, қыстауға, көктеуге көшіп отырған

көшпенділерге тиесілі. Бұл тағамды Жібек Жолы бойымен сауда-саттық жасау кезінде алып

жүретін болған. Алуан түрлі дəмі бар құрттың ең басты қасиеті – жоғары температурада

ашымауы. Жасалу тəсіліне орай бірнеше айға дейін сақталады.

Қиын заманда адамдарды аман алып қалған кездерде болған.

Бораны ұлыған қыстың бір күнінде халық жауы отан сатқындары деп танылғандардың

тұтқындағы əйелдері барақ салу үшін күзеттің бақылауымен Жалаңаш өзенінің бойына

қамыс жинауға айдалады. Бір мезгілде қалың қамыстың арасынан бір топ шал-кемпірі

мен балалары атып шығады. Сөйтеді де балалары үлкен кісілердің бұйрығы бойынша

қалжырап, əлсіреген əйелдерге тас лақтыра бастайды. Бұны көрген жендеттер мазақ

етіп күле бастайды: «Көрдіңдер ме, сендерді Мəскеу ғана емес, осы жақтағы ауылдың

балалары да жек көреді».

Бұл əйелдерге моральдық тұрғыдан өте қиын тиді. Оқиға бірнеше рет қайталанады.

Мазаққа ұшыраған əйелдер үшін тағдырға мойынсұнудан басқа, қатыгездікке бой алдырған

қазақтардың əділетсіздігіне ренжуден өзге ештеңе қалмағандай еді. Тек бір күні əбден

қалжырап, əлі кетке н бір əйел өзіне қарай лақтырылған тастан бұғып қалмақшы болғанда

аяғы тайып кетеді де, бұрынырақ лақтырылған тастарға етбетімен құлайды. Беті жерге тие

құлаған əйелдің мұрнына ірімшіктің иісі келгендей болады.

Сол мезет ол балалар лақтырып жүрген тастардан ірімшік пен сүттің иісі шығатынын

байқайды! Біреуін алады да, аузына салып жібереді – өте дəмді секілді. Жерде жатқан

сондай тастардың біразын жинап алады да, бараққа алып келеді. Сотталғандардың ішінде

қазақ əйелдері де бар еді. Олар бұл тастың құрт екенін – тұздалып, күннің көзіне кептірілген

екенін бірден айтады.

Сөйтсе, басқа көмектесер амал таба алмаған қазақтар балаларының өмірін тəуекелге тіге

отырып, жендеттерге ештеңе байқатпастан қолдарында барын, ең соңғы талғашау етер

тамақтарын – құртты тұтқын əйелдерге беріп, аштықтан азап шегіп жүрген əйелдерге қол

ұшын бермек болған екен.

0532/01/M/J/16

......................................................................................................................................................[1]

13 Қазақ əйелдері тағам дайындауда неге көңіл бөлген?

......................................................................................................................................................[1]

14 Құрт неден жасалады?

......................................................................................................................................................[1]

15 Құрт неге көшпенділерге тиесілі болды?

......................................................................................................................................................[1]

16 Неліктен құрт адам денсаулығына пайдалы?

......................................................................................................................................................[1]

17 Жалаңаш өзенінің бойында қамыс жинағандар кімдер?

......................................................................................................................................................[1]

18 Жендеттер неге күлді?

......................................................................................................................................................[1]

19 Əйел тастың тамақ екенін қалай байқады?

......................................................................................................................................................[1]

20 Тастардың құрт екенін жəне қалай дайындайтынын кімдер айтты?

......................................................................................................................................................[1]

21 Қазақтар тұтқындағы əйелдерге қалай қол ұшын созды?

......................................................................................................................................................[1]

[Барлығы: 10]

0532/01/M/J/16

Мектептен басылып шығатын журналға «Ғаламдық жылыну» туралы 150–200 сөзден тұратын

мақала жазыңыз.

Төмендегі түсіндірмелер сізге ой-пікір берер, бірақ өз пікіріңізді де жазуға болады.

«Ғаламдық жылыну» –

адамның жасаған ісі.

«Ғаламдық жылыну» –

қиял ма, шындық па?

«Ғаламдық жылыну» –

табиғат пен жануарларға

əсері.

0532/01/M/J/16

..................................................................................................................................................................

[Барлығы: 20]

0532/01/M/J/16

Permission to reproduce items where third-party owned material protected by copyright is included has been sought and cleared where possible. Every

reasonable effort has been made by the publisher (UCLES) to trace copyright holders, but if any items requiring clearance have unwittingly been included, the

publisher will be pleased to make amends at the earliest possible opportunity.

To avoid the issue of disclosure of answer-related information to candidates, all copyright acknowledgements are reproduced online in the Cambridge International

Examinations Copyright Acknowledgements Booklet. This is produced for each series of examinations and is freely available to download at www.cie.org.uk after

the live examination series.

Cambridge International Examinations is part of the Cambridge Assessment Group. Cambridge Assessment is the brand name of University of Cambridge Local

Examinations Syndicate (UCLES), which is itself a department of the University of Cambridge.

BLANK PAGE

жүктеу 0,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: