-сурет.  Деректердің құрылымдары 105

105
тар мыналар: интерфейстің қолайлылығы, тілдік құралдардың 
жоғарғы деңгейі, жауаптардың зияткерлік модульдерінің болуы, 
ойға келмейтін қателерден белсенді қорғау ( «есуастан қорғау») 
жəне т.б.
Келесідей топтастыру белгілерінің тобы жалпы алғанда дерек-
тер банкімен байланысқан. Қызмет көрсету шарттары бойынша 
деректер базасының тегін жəне ақылы түрлері бар. Деректердің 
ақылы банктері, өз кезегінде, кіріссіз жəне коммерциялық болып 
бөлінеді. Кіріссіз деректер банкі пайда табу мақсатын қоймайды 
жəне өзін өзі ептеу ұстанымымен қызмет көрсетеді. Бұл негізінен 
ғылыми немесе кітапханалық, əлеуметтік мəндегі ақпараттың 
кең көлемдегі тұтынушыларына ие деректер банкі деректер 
банкі. Коммерциялық деректер банкін құрудың басты мақсаты 
ақпараттық қызметтен пайда алу. 
Ақпараттық желілер ақпаратты өңдеу сипаты бойынша ерек-
шеленеді. Кейбіреуінде негізінен қарапайым сұраныстар жү-
зеге асырылады. Мұндай жүйелер OLTP (On-Line Transaction 
Processing – транзакцияны оперативті өңдеу жүйелері) де-
ген атауға ие болды. Басқасында, керісінше, деректер күрделі 
аналитикалық тəсілмен өңделеді. Жүйелердің мұндай классына 
ОLAP (On-Line Analytical Processing) термині қолданылады. 
OLAP термині – салыстырмалы түрде жаңа жəне əр түрлі əде-
биет көздерінде түрліше түсініктеме беріліп жүр. Оны көбіне 
шешім қабылдауды қолдау (DSS (Decision Support Systems) – 
шешім қабылдауды қолдау жүйелері) арқылы жүзеге асырады. 
Соңғы терминге синоним ретінде Data Warehousing – деректер 
қоры есептеледі, ол ұйымдастырушылық шешімдердің жинағын 
түсінеді. 
«Деректер қоры» ұзақ мерзім ішінде жиналған деректерді 
өңдеуге жол береді. Бұл деректер əр түрлі типтес болып келеді. 
«Деректер қоры» үшін көпөлшемді сұраныс сипаты тəн. Деректер-
дің жəне сұраныстардың үлкен көлемі, құрылым күрделілігі ар-
найы əдістерді қолдануды талап етеді. 
Деректер банкі – деректерді орталықтандырылған сақтау 
жəне ұжымдық қолданудың автоматтандырылған ақпараттық 
жүйесі. Деректер банкінің құрамына бір немесе екі деректер ба-

106
засы, деректер базасының анықтамалылығы, ДББЖ, сондай-ақ, 
сұраныстар жəне қолданбалы бағдарламалар кітапханасы көреді.
Басқаша айтқанда, деректер банкі – бұл деректерді қолдану-
дың ұжымдық жəне орталықтандырылған қорын құруға ба-
ғытталған арнайы ұйымдастырылған бағдарламалық, техника-
лық, тілдік жəне ұйымдастырушы-əдістемелік құралдардың жү-
йесі. 
Деректер банкінің компоненттері:
- Техникалық құралдар: компьютерлер, шығарылатын ақпа-
ратты көрсету жəне енгізу құралдары;
- Ұйымдастырушы-əдістемелік құралдар: ақпаратты алуға 
рұқ саты бар əр түрлі тұтынушыларға арналған көрсетпелер, əдіс-
темелік жəне регламенттеуші құжаттар. 
- Деректер банкінің администраторы: деректер банкін құру, 
жүзеге асыру жəне дамыту жұмыстарын атқаратын мамандар 
тобы. 2.8-суретте деректер банкінің компоненттері көрсетілген. 
Деректердің корпоративті қорлары консолидацияланған тал-
дау жасау үшін бүкіл корпорацияға қатысты жəне көптеген опе-
ративті көздерден жинақталған ақпараттан құралады. Əдетте 
мұндай қорлар корпорация қызметі аспектілерінің жалпы қатарын 
құрайды жəне тактикалық, стратегиялық шешімдерді қабылдау 
үшін қолданылады. 

жүктеу 3,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: