174
рамын сақтап, қалыпты ішек микробиоценозын қорғау тобына жа-
татын жəне табиғи симбиотикалық ассоциацияларын беретін ау ру
жəне уландырғыш қасиеті жоқ тірі микроағзалар (Bifi dobacte rium,
Lactobacillus, Lactococcus, Propionibacterium жəне т.б. туыстары).
Пробиотикалық өнімдер – тірі пробиотикалық микроағзалар
жəне пробиотиктерді қосу арқылы дайындалған тағам өнімдері.
ББҚ сапасы – ББҚ тұтыну қасиетін, тиімділігін жəне қауіпсіздігін
сипаттайтын сипаттамалардың жиынтығы.
ББҚ қауіпсіздігі – қазіргі жəне болашақ ұрпақтың өміріне жəне
денсаулығына қауіптің болмауы.
Фальсификатталған (бұрмаланған) ББҚ – əдейі өзгертілген
(жасанды) жəне (немесе) жасырын қасиеті жəне сапасы бар, əдейі
толық емес немесе күмəнды ақпараты бар ББҚ.
ББҚ-ды идентификациялау (сəйкестендіру) – нормативтік,
техникалық құжаттарға жəне ББҚ-дың ілестірілген құжаттарында
жəне зат белгісіндегі өнім, материал жəне бұйым туралы туралы
ақпаратқа белгілі биологиялық белсенді қоспалардың сəйкестігін
анықтайтын қызмет.
ББҚ айналымы – сату-сатып алу (соның ішінде экспорт жəне
импорт) жəне басқа да өткізу əдістері (одан кейін-сату, өткізу) жəне
оларды сақтау жəне тасымалдау.
ББҚ-ды қайта өңдеу – тағам өнімдері, материалдар жəне
бұйымдардың əдеттегі қолданысынан тыс, сапасыз жəне қауіпті
тағам өнімдерін, материалдар жəне бұйымдарды қолдану.
7.2. Биологиялық белсенді қоспалардың жіктелуі
ББҚ келесі топтарға бөлінеді:
– ағзаның əртүрлі функционалды жағдайларында көмірсу, май,
белок, дəрумендік жəне басқа да зат алмасу түрлерін оңтайландыру
үшін тағамдық жəне биологиялық белсенді заттардың қосымша
көздері ретінде;
– адам ағзасының органдары жəне жүйесінің функционалды
жағдайын қалыптандыру жəне (немесе) жақсарту үшін, соның ішінде
жеке немесе өнім құрамында, əртүрлі функционалды жағдайларда
жалпы күшейткіш, жеңіл зəр айдағыш, сергітетін, тыныштандыра-
тын жəне басқа да əсерлері бар;
– ауру қаупін төмендету үшін, асқазан-ішек жолдары микро-
флорасын қалыптандыру үшін, энтеросорбенттер жəне басқалар.
ретінде қолданылады.
175
7.3. Биологиялық белсенді қоспалардың қолданылуын бақылау
ББҚ-ды дəрі ретінде емес, жоғарыда сипатталған қолдану
бағыттары бар тағам өнімдерінің жеке топтары ретінде қарастыру
қажет.
Тағамға арналған биологиялық белсенді қоспаларды құрғақ жəне
сұйық концентраттар, экстракттар, тұнбалар, бальзамдар, изолят-
тар, ұнтақтар, сироптар, таблеткалар, драже, капсула жəне басқа
түрлерін техникалық шарт, технологиялық инструкциялар жəне
рецептураларға сəйкес əзірлейді.
Қазақстан Республикасында қолданыстағы ББҚ-ды мемлекеттік
тіркеу жүйесі, олардың сапасын жəне қауіпсіздігін бағалау
əрекеттері əлемдік тəжірибеге, жекелеп айтқанда, «Кодекс Али-
ментариус» комиссиясының ұсынымдарына жəне Канада, Герма-
ния, Ұлыбритания жəне басқа елдер, соның ішінде АҚШ-тың тағам
өнімдері, медициналық препараттар жəне косметикалық құралдар
жөніндегі 20.01.1999 жылғы федералдық актісіне сəйкес келеді
Əлемдік жəне отандық тəжірибені ескере отырып, Қазақстанда
БАҚ өндірісін жəне өткізілуін бақылау жүйесі əзірленген.
Қолданыстағы нормативтік құжаттар негізінде сапасын жəне
қауіпсіздігін анықтайтын ББҚ – ның тұтыну қасиетін бағалайтын
əдіснама бекітілген.
Санитарлық-эпидемиологиялық сараптама:
– берілген өнімді сипаттайтын өтініш, құжат жəне материалдар-
ды біріншілік сараптамалық бағалау;
– қажет деп саналатын сынақтарды (бастапқы мəліметтердың
толықтығы жəне ББҚ-дың ерекшелігіне байланысты) жүргізу
қажеттілігін анықтау;
– химиялық, микробиологиялық, токсикологиялық жəне басқа
да зерттеу түрлерін жүргізу жəне қарастырылып отырған өнімнің
қауіпсіздігін жəне шынайылығын растау мақсатында олардың
нəтижелерін бағалау;
– ББҚ - дың мəлімделген тиімділігін жəне қауіпсіздігін рас-
тайтын (қажет болған жағдайда) токсикологиялық, физиологиялық
жəне метаболикалық əсерлерінің эксперименталды зерттеулері;
– ББҚ тиімділігін клиникалық бағалау (қажет болған жағдайда);
– эксперименталды жəне клиникалық сынақтар жəне ба-
қылаулардың нəтижелерін бағалау;
- сараптама қорытындысын дайындау жəне рəсімдеу;
176
– тіркеу куəлігін дайындау жəне рəсімдеу сияқты іс-шаралардан
тұрады.
Қазақстанда алғаш немесе жаңа енгізілген ББҚ – ға сапа жəне
қауіпсіздік талаптарына сəйкес қосымша іс-шаралар енгізілген
(себебі бұл талаптар қолданыстағы санитарлық-эпидемиологиялық
ережелер жəне нормативтерде жоқ):
– нормативтік жəне (немесе) техникалық құжат жобасында жаңа
өнім əзірлеушінің негіздемесі (дəлелі);
– құрамы жəне қасиеттері ұқсас басқа да өнімдердің қолданыстағы
санитарлық нормалар жəне гигиеналық нормативтерге сəйкестігі;
– өнім өндірілген елге қойылатын талаптарды сақтау;
– халықаралық ұйымдардың ұсынымдары.
Үш жасқа дейінгі балалар тағамына арналған биологиялық
белсенді қоспалардың санитарлы-эпидемиологиялық сараптама-
сын жүргізу барысында ББҚ-дың құрамында табиғиға ұқсас жəне
синтетикалық заттар болмауы тиіс.
ББҚ-ды органолептикалық бағалау ереже бойынша тауарлық
сараптаманың бірінші кезеңінде жүргізіледі. Оның нəтижелері
тіркеуден өткізбеу жəне қосымша физика-химиялық жəне
микробиологиялық зерттеулерді жүргізу жұмыстарына негіз болуы
мүмкін.
ББҚ-дың қаптамасына қойылатын талаптар. ББҚ айналымының
барлық кезеңінде оның қаптамасы ББҚ-дың сақталуын жəне са-
пасын қамтамасыз етуі тиіс. ББҚ-ды қаптау барысында бекітілген
тəртіпте тағам өнімдері немесе дəрілік құралдармен байланыста
болуға рұқсат етілген материалдар қолданылуы тиіс, ақпарат –
ББҚ қаптамасына зат белгідегі тұтынушыға арналған ақпаратты
регламенттейтін, қолданыстағы заңдық нормативтік құжаттарға
сəйкес енгізіледі.
Жеке немесе көлік қаптамасына енгізілген тұтынушыға арналған
ақпарат:
– ББҚ атауы;
– өндірушінің тауарлық белгісі (болған жағдайда);
– міндетті талаптарына ББҚ сəйкес болуы тиіс техникалық
құжаттардың атауы (Қазақстан жəне ТМД елдерінде өндірілетін
ББҚ үшін);
– салмақтық жəне пайыздық түрдегі кему тəртібіне байланысты
ингредиенттері көрсетілген ББҚ құрамы;
– ББҚ – дың негізгі тұтыну қасиеттері;
Достарыңызбен бөлісу: | 
