Аударыспақ. Екі адам күреседі. Ол кезде бір –біріне күшпен әсер етеді.
Күш деп бір – біріне денелердің өзара әсерлесуінің механикалық өлшемін
білдіретін шаманы айтады. Бұл кезде дененің массасы да үлкен роль атқарады.
Ал, «Газдардағы электр тогы» тақырыбын өткенде найзағай ойнағанда
үйден шықпай, есік-терезені жауып отыру керек деген ұғымның қалай пайда
болғанына тоқталу оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттырады.
11-
сыныптағы «Спектрлер» тақырыбы өткенде ақ және қара түстерді қалай
пайдалану керектігін жан-жақты ұғындырған ұтымды. Тілге тиек ететініміз –
«Конвекция», «Сәуле шығару» құбылыстары. Бұларды түсіндірген кезде киіз
үйдің іргесін түру, түндігін ашып қою есебіне тоқталу оқушылардың
дүниетанымын кеңейтіп, көзқарасын қалыптастырады.
3.2 «
Физика» оқу пәнін бейінді оқытуда оқушының шығармашылық
қабілетін дамыту
Оқушыларды бейінді оқыту физиканы оқыту процесінде оқушыларды
физиканың өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының, транспорт пен
медицинадағы аса маңызды қолданыстармен таныстыруға, автоматика туралы
түсінік беруге, практикада кеңінен қолданылатын өлшеу приборларымен және
құрал-саймандармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік
туғызады.
«
Физика» пәнінен бейінді оқыту барысында оқушылар дүниеге ғылыми
көзқарасты қалыптастыру процесінің мынадай негізгі элементтерін қамтиды:
оқып үйренетін физикалық құбылыстардың материялық табиғатын ашу;
құбылстар арасындағы байланыстарды тағайындау және оларды дұрыс
түсіндіру; оқып үйренетін физикалық заңдардың объективтік сипатын ашу;
оқушыларды табиғат заңдарын танып білу және оларды табиғатты қайта
өзгерту пайдалану үшін мүмкіндігіне көздерін жеткізу; табиғатты тану
процесінің диалектикалық сипатын ашу; физикадағы ғылыми жетістіктерді
көрсету.
Қазіргі заманғы ғылыми-техникалық процестің өте шапшаң қарқынмен
дамуы жаратылыстану пәндеріне оның ішінде физика пәнінің мектепте
оқытылуына көп көңіл аудару-тәуелсіз еліміздің болашақ мамандары үшін аса
маңызды.
Білімді игерудің нәтижелігі таным процесіне адамның әр түрлі сезім
мүшелерінің іске қосылуы және нақты заттар мен құбылыстарға бетпе-бет
келгенде оны сезіну, көре білу және қабылдау арқылы артады. Бұл жағдайда
физикалық эксперементтің маңызы зор.
Физика сабақтарында оқушылардың эксперементтік жұмыс дағдасын,
шығармашылық қабілетін дамытуға болады.
Шығармашылық үрдістегі басты мәселе – есептің шартынан оның
шешіміне барар жолдағы логикалық алшақтықты түйсік арқылы жеңу.
Толғандыратын мәселе (есеп, зертханалық жұмыс, эксперементтік тапсырма,
т.б.) оны толық билеп, күші мен назары соған ауады. Адам басқа жұмыстармен
14
шұғылданса да, оның сана түкпірінде осы мәселенің шешімі қарастырылып
жатады. Оның ұзақтығы шығармашылық қызметтің тәжірибесіне байланысты.
Шығармашылық қабілеттерін арттыруда эксперементтік тапсырмаларды
үйге берудің маңызы ерекше. Эксперементті жүргізудің дидактикалық
құрылымы төмендегідей болуы мүмкін: демонстрациялық тәжірибелер,
фронтальды зертханалық жұмыстар, физикалық практикум, үй жағдайындағы
тәжірибелер.
Мұғалімнің үйге эксперементтік тапсырмалар беруі сирек кездеседі.
Дегенмен, оқу процесінде дәл осы тәсілді қолданудың ерекше маңыздылығы,
біріншіден, үй жұмысының формасын түрлендіреуде (кітапты оқыту, есеп
шығару), екінші оқушының алдына тек қана өздігінен эксперементтік тәжірибе
жасау арқылы ғана шешілетін мәселені қояды.
Үй тапсырмасына эксперементтік тапсырмалар беру оқушының мынадай
қабілеттерін және шеберліктерін дамытады:
−
Интеллектуалдық (салыстыру қабілеті, негізгіні ажыраты білу, зерттеу,
эксперемент нәтижелерін жазу және қорытындылау).
−
Пәндік (теорияны практикамен ұштастыру шеберлігі, физикалық
білімдерін құбылыстарға анализ жасауға қолдану, көптеген үй аспаптары мен
құралдарының жұмыс істеу принципін түсіндіру).
−
Ұйымдастыру-танымдық
(құрал-жабдықтардың
функционалдық
міндеттерін анықтай білу, техникалық құрылғылармен жұмыс істегенде
техника қауыпсіздігі мен пайдалану ережелерін сақтау).
−
Еңбек ету (қол құралдарымен жұмыс істеуді үйрену дағдысы, ұсталық,
т.б.).
Физикалық эксперементтік тапсырмаларды үйге беру осы пәнге ерекше
қызығушылықты тудырады. Өйткені мұндай жергілікті табиғи және тұрмыстық
(техникалық) жағдайлар ескеріледі. Үйге берілетін эксперементтік тапсырмалар
жүйесі құрылған. Бұл жүйе төмендегідей бірқатар мәселелерді шешуге
бағытталған:
1.
Тәжірибелерді физикалық тұрғыдан қарастыру.
2.
Физикалық шамаларды өлшеу арқылы физикалық заңдар мен
заңдылықтардағы функционалдық тәуелділікті анықтау.
3.
Физикалық процестерді тұрмыстық техника көмегімен басқару
мүмкіндігін түсіндіі (тігін машинасындағы реостаттың және потенциометр –
дыбыс реттегіштің телевизордағы, магнитофондағы, радиоқабылдағыштағы
міндетін анықтау).
4.
Тұрмысқа қажетті техникалық құрылғылардың параметрлерін өлшеу
және есептеулер жүргізу (элекр құрылғыларының – үтіктің, электрплитасының
қуатын электр энергиясын есептегіш пен секундтық тілі бар сағат арқылы
анықтау және оны осы құралдың құжаттық көрсеткіштерімен салыстыру; егер
олар сәйкес келмесе себептерін түсіндіру).
5.
Техникалық білімдерін күнделікті еңбек тәжірибесінде қолдану.
Үйге берілген бақылаулар мен тәжірибелердідің қорытындылары,
есептердің шешімі, шығармашылық тапсырмалардың орындалуы оқушылардың
15
