16
17
- оқушы білімін тексеру түрлері, бағалау мүмкіндігі
артады.
Қорыта келгенде, электронды оқулықты қолдану
барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының
күрт артқандығы байқалады. Мұғалімдер де өздеріне қажетті
әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан
ала алады. Заман талабына сай жаc ұрпаққа сапалы білім
беруде электронды оқулықтарды сабаққа пайдалану
мәселесін оқытудың жаңа технологиясының бір түрі
ретінде қарастыруға болады. Сонымен қатар, электронды
материалдарды сабақта пайдалану кезінде оқушылар
бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен практикалық
тапсырмалар орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып
бойынша қажетті материалдармен танысып, кестелер және
сызбалармен жұмыс жасауға дағдыланады. Электронды
оқулық арқылы түрлі суреттер, бейне көріністер, дыбыс
пен музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине,
мұғалімнің тақтаға бормен жазып түсіндіргенінен әлдеқайда
тиімді, жеңіл әрі түсінікті. Меңгерілуі қиын тақырыптарды
компьютердің көмегімен түсіндірсе, жаңа тақырыпқа деген
баланың құштарлығы оянады.
Мұғалімдер пайдаланатын әдебиеттер:
1. Б.Әбілқасымов. Алғашқы қазақ газеттерінің тілі //
Жинақ: Қазақ тілі жөніндегі революциядан бұрынғы
зерттеулер, 1993;
2. М.Балақаев, Ә.Құрышжанов. Қазак әдеби тілі// ҚСЭ,
1980, 504-513 б.;
3. М.Балакаев, А.Курышжанов. Казахский литературный
язык//КСЭ, 1981, с. 481-490.;
4. Қ.Жұмалиев. Стиль – өнер ерекшелігі. А., 1966;
5. С.Исаев. XV-XVIII ғғ. қазақ әдеби тілін танытатын
үлгілер, XVIII ғ. аяғы мен ХІХ ғ. бірінші жартысындағы
әдеби тіл//кітап: Қазақ әдеби тілінің тарихы, 1989, 91-141 б.;
6. «Кітаби тіл» материалдарынан// Жинақ: Қазақ тілі
тарихы мен диалектологиясы. 1960, 2 шығарма, 72-90 б.;
7. С.Қалиев, Б.Иманбекова. Ахмет Байтұрсыновтың
педагогикалық мұраларын оқу-тәрбие жүйесіне пайдалану.
А., 2002;
8. Қазақ әдебиетін жоғары және жалпы білім беретін
мектептерде оқыту әдістемесінің өзекті мәселелері.
Республикалық ғылыми-практикалық конференциясының
материалдарынан. А., 2006;
9. Ә.Құрышжанов. Ескі түркі жазба ескерткіштері (XI-
XVI ғғ.) курсының программасы. Қарағанды, 1986;
10. С.Е.Малов. К истории казахского языка// Изв. AH
СССР, отд. лит. и языка. 1941, N8, С. 97101;
11. Ш.Мұртаза, А.Нысаналы. Үш пайғамбар. А., 1992;
12. Н.А.Оразақынова, Ж.Т.Исаева, Г.С.Сүлеева. Қазақ тілі
(Сөзжасам. Морфология) А., 2004;
13. Қ.Өмірәлиев. Абай афоризмі. А., 1993;
14. Қ.Өмірәлиев. XV-XIX ғғ. Қазақ поэзиясы, 1976;
15. Республикалық ғылыми-практикалық конференция-
сының материалдарынан. А., 2009;
16. Республикалық ғылыми-педагогикалық әдістемелік
«Ұлағат» жұрналы.
17. Республикалық ғылыми-педагогикалық әдістемелік
«Қазақ тілі мен әдебиеті» журналы.
18. А.Салқынбай, Е.Абақан. Тіл әлемі. Лингвистикалық
терминдердің анықтамалық сөздігі. А., 2009;
19. А.Салқынбай. Қазіргі қазақ тілі. Оқу құралы. А., 2009;
20. Ш.Ш.Сарыбаев. Қазақ тіл білімі әдебиетінің
библиографиялық көрсеткіші. 1-бөлім, 1965;
21. Р.Сыздықова. Абай шығармаларының тілі;
22. Р.Сыздықова. Сөздер сөйлейді. А., 1994;
23. Р.Сыздық. Сөз құдіреті.
18
19
24. Р.Сыздықова. XV-XVII ғғ. қазақ көркем әдебиеті
тілінің лексикасы жайында//кітап: Қазақ әдеби тілінің
қалыптасу тарихы мен даму жолдары. 1981, 60-866;
25. Р.Сыздықова. ХVІІІ-ХІХ ғғ. қазақ әдеби тілінің
тарихы. 1984, 25-26;
26. Н.Уәли, Ө.Қыдырбаева. Қазақ тілі. 10 сынып. А.,
«Мектеп», 2010;
27. Халықаралық ғылыми практикалық конференция-
сының материалдарынан. А., 2008;
28. Халықаралық ғылыми-практикалық конференция-
сының материалдарынан. А., 2009;
29. Халықаралық ғылыми-практикалық конференция-
сының материалдарынан. А., 2010;
30. О.Ысмағұлов. Қазақ тарихының әлпеті қандай
болмақ?// Қазақ тарихы, 1994, N3, 3-6 б.;
Оқушылар пайдаланатын әдебиеттер:
1. Қазақ әдеби тілінің сөздігі. 16 томдық;
2. Ш.Мұртаза, А.Нысаналы. Үш пайғамбар. А., 1992;
3. А.Салқынбай, Е.Абақан. Тіл әлемі. Лингвистикалық
терминдердің анықтамалық сөздігі. А., 2009;
4. Орфографиялық сөздік. А., 2007;
5. Орфоэпиялық сөздік. А., 2007;
6. Қ.Өмірәлиев. Абай афоризмі. А., 1993;
7. А.Салқынбай. Қазіргі қазақ тілі. Оқу құралы. А., 2009;
8. Р.Сыздықова. Абай шығармаларының тілі;
9. Р.Сыздықова. Сөздер сөйлейді. А., 1994;
10. Р.Сыздық. Сөз құдіреті;
11. Синонимдер сөздігі. А., 2007;
12. Н.Уәли, Ө.Қыдырбаева. Қазақ тілі. 10 сынып. А.,
«Мектеп», 2010;
13. Фразеологиялық сөздік. А., 2007.
Айман ТОҚСАМБАЕВА,
Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университетінің
қазақ әдебиеті кафедрасының доценті, ф.ғ.к.
Ш.ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫ
МЕН М.Ж.КӨПЕЙҰЛЫ
ШЫҒАРМАЛАРЫНДАҒЫ АЙТЫС
Өздерінің шығармашылық жолын ХІХ ғ. соңында бастаған
Ш.Құдайбердіұлы мен М.Көпейұлы нәр алған арналардың
бірі – қазақ ауыз әдебиеті. Әдебиет тарихын жеке тұлғалар
емес, белгілі бір мүдделес қаламгерлер тобы жасайды десек,
екі әдебиет алыбы өмір сүрген дәуірде қалыптасқан діни-
ағартушылық ағым мен оның танымал өкілдері: Ақмолла
Мұхамедиярұлы, Мақыш Қалтайұлы, Нұржан Наушабайұлы,
Әубәкір Кердері, Шәді Жәңгірұлы және басқалары ұлт әдебиеті
тарихында өшпес із қалдырды. «Өйткені, бұл жоғарыда
аттары аталған ақындар – ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетін
жақындастырып тұрған алтын көпір»[1,3-б.] болды.
У.Қалижанұлы орынды атап көрсеткендей, бұрыннан
қалыптасып, канонданған халық ауыз әдебиетінің классикалық
үлгілерін, шығыстық нақышы мен ұлттық тұрпатын бұзуға
Ш.Құдайбердіұлы мен М.Көпейұлы еш тырысқан жоқ, қайта
оны жаңа дәуір аңысына орай жанрлық формасы мен көркемдік
айшығы жағынан замана талабына бейімдей білді.
Біз осы жерде қос ақынның шығармашылық үдерісін бірлікте
ала отырып, ал ауыз әдебиеті жанрларын өз бетімен игеруін
дербестікте қарастыратын боламыз. Көркем әдебиет өзінің
ұзақ дамуы барысында ұлт әдебиетінің ұлы қаламгерлеріне
әлеуметтік-тарихи негіздік тағантас қалыптастырды. Оның
қайнар көзінде әр ұлттың көнеден тамыр тартқан халық
