Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

284 

в  зависимости  от  характера  прошлого  опыта,  его  содержания,  объема  и  качества.  В  предельном 

случае,  когда  таким  опытом  практически  можно  пренебречь,  отработка  производится  на  четырех 

этапах:  материального,  или  материализованного,  действия,  в  громкой  социализованной  речи,  на 

первом  внутреннем  этапе – «внешней  речи  про  себя»  и,  наконец,  на  заключительном  этапе – 

«действия в скрытой речи».  

Благодаря  такой  организации  процесса,  новое  действие  (а  на  его  основе – представления  и 

понятия  его  на  объектах)  формируется  гораздо  легче  и  скорей,  чем  в  традиционных  формах 

обучения. Несмотря на замедленное выполнение вначале (когда главное заключается в образовании и 

сохранении правильной структуры действия), общее время обучения оказывается гораздо короче, чем 

отводимое  по  традиционной  программе.  Немалая  доля  этого  сокращения  получается  за  счет 

исключения  проб  и  ошибок  в  начальный,  длительный  и  трудный  период  обычного  становления 

действия. 

По  нашему  мнению,  процесс  квазипрофессиональной  деятельности,  направленной  на  развитие 

учебной самостоятельности студентов может включать: 

  ценностно-смысловой  анализ  студентами  отношений,  поступков,  действий  других  людей  в 

определенных профессиональных ситуациях, позволяющих оценить себя как будущего специалиста 

на фоне деятельности других; 

  динамическое  моделирование  и  прогнозирование  своих  действий  в  определенных 

профессиональных ситуациях; 

  оценку отношений других людей к собственным поступкам и действиям в реальной ситуации, 

требующей проявления личностно-профессиональных качеств; 

  проблемный  анализ  студентами  своих  достижений  в  специально  смоделированных 

педагогических ситуациях с последующим заключением о проявленных качествах; 

  самоисследование личности студентов, предполагающее развитие рефлексивных способностей 

осмысления себя и своих качеств в соотношении с предстоящей профессиональной деятельностью; 

  творческое  моделирование  личностью  конкретных  жизненных  и  профессионально-

педагогических  ситуаций,  способствующих  свободному  и  полному  овладению  учебной  самостоя-

тельностью, обобщение данной ситуации в целостную стратегию профессионального саморазвития. 

Таким  образом,  осуществляя  системно  и  методично  погружение  студентов  в  квазипрофес-

сиональную  деятельность,  мы  не  только  приобщаем  их  к  будущей  профессии,  но  развиваем 

осознанную  учебную  самостоятельность,  которая  должна  стать  основой  их  непрерывного 

образования. 

 

Литература 

1.  GolubchikovaM., KharchenkoS., NikitinaE. Local Educational Cluster As A Means Of Development Of 

Students' Training Independence // Revista ESPACIOS. Vol. 38 (Nº 49) Year 2017.  

1.  2.Бринкерхофф, Р.О. Метод успешного случая. М.: Hippo, 2005. 263 с.  

2.  Вербицкий, А.А. Компетентностный подход и теория контекстного обучения.М.: ИЦ ПКПС. 2004.84 с. 

3.  Даутова, О.Б. Профессиональная компетентность педагога-воспитателя. СПб.,2005. 156 с.  

4.  Гальперин, П.Я. Методы обучения и умственное развитие ребенка. М.: Изд-во Моск. ун-та, 1985. 45 с. 

 

 

Досмырза Р.Ж. 

(Қазақстан Республикасы, Ақтөбе қ.,  

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті) 

 

ОРТА АРНАУЛЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА ПЕДАГОГТЫҚ ЖАЛПЫ  

ЖƏНЕ КƏСІБИ МƏДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ 

 

Жаңарған  Қазақстанның  əлеуметтік-экономикалық  дамуындағы  басты  мақсаттарының  бірі 

ретінде  əлемдік  деңгейдегі  бəсекеге  қабілетті  елу  елдің  қатарына  ену  бағыттары  адамды  жоғары 

маңызды  құндылық  деп  танып,  қоғамның  дамуының  өзегі  болып  табылатын  болашақ  мамандарды 

кəсіби даярлау сапасын жетілдіруді басты бағдар тұтады. Өмірдегі көп мамандықтардың ішінде жан-

жақты білімділікті, икемділікті, шеберлікті, ерекше шəкіртжандылықты, мейірімділікті қажет  ететін 

мамандық  та – ұстаздық  мамандық.  Олай  дейтініміз,  мұғалім  еңбегі  біріншіден,  адамзат  қоғамы 

тарихында жинақталған ғылым негіздерінен білім беруге тиіс болса, екіншіден, үнемі шəкірттерімен 

қарым-қатынаста болып, білсем, үйренсем деген бала арманы мен оның сырлы тағдырына басшылық 

етуді  мойнына  алған  маман. «Қазақстан  Республикасы  жаңа  формация  педагогының  үздіксіз 

педагогикалық  білім  беру  тұжырымдамасында» : «Жаңа  формация  мұғалімі – ол  рухани 

285 

адамгершілігі  жоғары,  азаматтық  жауапкершілігі  мол,  белсенді,  жасампаз,  рефлексияға  қабілеті 

басым, экологиялық білімді, шығармашыл тұлға, өзін-өзі дамыту жəне өзін-өзі көрсетуге ұмтылысы, 

əдіснамалық қалыптасуының жоғары деңгейін сипаттайтын əлеуметтік, тұлғалық, коммуникативтік, 

ақпараттық  жəне  біліктіліктің  басқа  түрлерін  меңгерген  құзырлығы  жоғары  маман»[1]  болуы  тиіс 

делінген. 

Дегенмен, бүгінгі таңда ұлттық болмысымызға, өркениетті ел болуымызға кереғар, келеңсіз 

құбылыстардың жастар арасында кең етек алуы жас ұрпаққа қажетті заман талабына сай тəлім-тəрбие 

жүйесін жаңартуға мұғалімдердің алдына аса маңызды міндеттер қояды. Бұл міндетке халқымыздың 

ғасырлар бойы ұрпақ өсірудегі ұлттық тəрбие дəстүрлер тəжірибесі негізінде адамгершілік қадір-

қасиеттері, тағылымды рухани дүниесі бай, мінез-құлық мəдениеті жоғары еліміздің болашағы үшін 

қызмет етуге дайын педагог-маманды қалыптастыру арқылы жетуге болады. 

Тұғырлы  білімдері  мен  кəсіби  біліктерін  оңтайлы  сабақтастыра  отырып,  кəсіби  міндеттерін 

шығармашылықпен  шеше  білетін  жаңа  тұрпатты  маман  даярлау  үрдісін  болашақ  мұғалімдердің 

педагогтық  жалпы  жəне  кəсіби  мəдениетінсіз  елестету  мүмкін  емес.  Сондықтан  колледж  білім 

алушыларымен кəсіби даярлау үрдісін жаңаша сипатта қарастырып, олардың педагогтық жалпы жəне 

кəсіби  мəдениетін  дамыту  негізінде  меңгерген  білімдері  мен  білік,  дағдыларын  өзгермелі  өмір 

жағдайында,  болашақ  кəсіби  іс-əрекетінде  шығармашылықпен  қолдана  білуге  үйрету  маңызды 

міндет.  

Педагогтық  жалпы  жəне  кəсіби  мəдениет – болашақ  маманның  танымдық-интеллектуалдық 

əлемін  дамытып  қана  қоймай,  кəсіби  маңызды  сапаларын  қалыптастыруға  мүмкіндік  береді. 

Сондықтан  шығармашылық  кəсіпке  жеке  тұлғаның  дамуына,  оның  рухани  тұрғыда  жетілуінде 

маңызды,  білімдік  жəне  психологиялық  мəні  терең  құндылық  бағдар  ретінде  танудың  маңызы  зор. 

Қазіргі  заманғы  колледж  білім  алушыларының  педагогтық  жалпы  жəне  кəсіби  мəдениетін  жоғары, 

ізденімпаз,  дербес,  шығармашыл  болып  қалыптасуын  əдіснамалық  тұрғыда,  қазіргі  қоғам 

талаптарына сəйкес жаңаша негіздеуді қажет етеді.Сондықтан болашақ мамандарды кəсіби даярлауда 

көрсетілген  міндеттерді  шешудің  басты  тұғыры  ретінде  колледж  білім  алушыларының  педагогтық 

жалпы жəне кəсіби мəдениетін кəсіби қалыптастырудың маңыздылығы өте жоғары. 

Білім  беруде  кəсіби  құзырлы  маман  иесіне  жеткен  деп  мамандығы  бойынша  өз  пəнін  жетік 

білетін,  оқушының  шығармашылығы  мен  дарындылығына  жағдай  жасай  алатын,  тұлғалық-ізгілік 

бағыттылығы  жоғары,  педагогикалық  шеберлік  пен  өзінің  іс-қимылын  жүйелілікпен  атқаруға 

қабілетті,  оқытудың  жаңа  технологияларын  толық  меңгерген,  отандық,  шетелдік  тəжірибелерді 

шығармашылықпен қолдана білетін кəсіби маман педагогті атаймыз. Ендеше, бүгінгі білім мен білік 

бəсекелес  заманда  ұландарымыздың  биіктен  көрінуіне  күнделікті  ісіміздегі  жаңашылдығымыз 

арқылы, жан-жақты берген тəрбиеміз арқылы қол жеткіземіз. ХХІ ғасыр – білімділер ғасыры. Ендеше 

бізге ой өрісі жоғары дамыған, зерделі, жан-жақты дамыған, парасатты ұрпақ керек екенін бір сəтте 

естен шығармағанымыз жөн.  

Мұғалімдік  кəсіп  «Адам-Адам»  тобына  жатады.  Өйткені  оның  басты  еңбек  заты – адам.  Е.  А. 

Климов  мұғалімдік  мамандық  адамнан  жоғары  адамгершілік  сапаны,  өзгені  тыңдап  оған  кеңесші 

болуды,  жаңашылдықты,  білімділікті,  мейірімділікті,  əдептілікті,  қайырымдылықты  талап  етеді  деп 

орынды  көрсетеді [2, 37]. Қазіргі  кезде  мұғалімді  педагог,  оқытушы,  ұстаз  деп  те  атайды.  Ұстаз 

парсының  «остоз»  деген  сөзінен  алынған.  Мағынасы  өзгеге  өз  өнерін,  білімін  үйретуші  ақылшы, 

тəрбиеші  дегенді  білдіреді.  Тəжірибеде  үлкен  де,  кіші  де  кəсібін  өзгеге  үйретіп  ұстаз  атанып  жүр. 

Мысалы,  мал  бағу  кəсібін,  ою-зергерлік  кəсібін,  тоқу-тігін  кəсібін  шəкіртке  үйрету.  Біздің 

пайымдауымызша,  олар  кəсібін  адамның  жасын  ескермей,  талабына  сай  сөз,  шеберлік,  жаттығулар 

арқылы үйретеді. Ол бірнеше жылдарға созылуы мүмкін. Ұлы Абай ұстаз туралы: «Ұстаздық еткен 

жалықпас, үйретуден балаға» [3, 220], – деп бекер айтпаса керек. 

Болашақ  бастауыш  сынып  мұғалімінің  кəсіби–дидактикалық  құзыреттілігін  қалыптастыру 

бірнеше  кезеңнен  тұратын  үдеріс  екені  белгілі.  Ол  білім  алушының  педагогикалық  оқу  орнына 

түспестен  бұрын  басталғанмен,  оны  бітіргенімен  бір  мезгілде  аяқталмайды.  Оның  педагогикалық 

мамандыққа  қажетті  сапалық  сипаты  кəсіби  тұлға  ретінде  қалыптасуының  əр  кезеңінде  түрліше 

дамып отырады: педагогикалық мамандыққа түскенге дейін, кəсіби–педагогикалық дайындық кезінде 

жəне  маман  ретінде  өз  бетінше  жұмыс  жасауы  кезінде  қалыптасып  үнемі  жетілуді  қажет  ететін 

маңызды шара. Бірақ осы  кезеңдердің арасында  адамды  кəсіби  педагог тұлғасына  дейін дамытатын 

өзара сабақтастық болуы шарт.  

Кəсіби–педагогикалық мақсат пен міндеттердің мазмұны мен нормативтік көлемі педагогикалық 

оқу  орнындағы  дайындыққа  қойылатын  талаптар  мен  оқу  орнынан  кейінгі  қызмет  деңгейіне 

байланысты  анықталады.  Болашақ  педагогтың  дайындығы  пəн  бойынша  алатын  білім,  білік, 

дағдыдан, арнайы қабілет пен  жеке  бас  сапасын (интеллектіні, мінез–құлық, темперамент, психика)