126
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018ж
ыл
indicators but also macroeconomic indicators. For example, an insurance degree shows its
insurance status.
The proposed article deals with the theoretical and legal aspects of the insurance contract,
which directly affects the development of the insurance market.
Key words: civil law, civil legal contracts, insurance, insurance contract, object of
insurance.
Сақтандыру сферасы адам өмірінің, өндірістік және әлеуметтік- экономикалық
қызметтің барлық жағын қамтиды. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп - бұл өндіріс
пен адам өмірінің, қауіп-қатерлі сипаты. Сондықтан өндіріс процестерін жалғастыру,
азаматтардың жекелеген санаттарының өміp тіршілігі мен әл-ауқатын қолдап отыру
мақсатында оларды сатып алу үшін қоғамның, жеке өндірушілердің, олардың топтарының
(салалық және аумақтық аспектілерде) натуралдық-заттай босалқы корларын да немесе
резервтерінде де, сондай- ақ ақша ресурстарын да кіріктіретін қажетті қаражаттары болуы
тиіc. Мұндай ақша қаражаттары әдетте резерв жене сақтық корлары түрінде
қалыптасады.Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің, үздіксіздігін қамтамасыз
ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріc процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау
болып табылады
Қазақстан өз мемлекеттік тәуелсіздігіне ие болғаннан кейін егемен мемлекет пен оның
азаматтарының өміріне тірек болатын барша құқықтық негізін қайта құру қажеттігі туды.
Мемлекетті басқару, экономика, әлеуметтік саяси өмір, мәдениет, құқықтық тәртіпті сақтау,
елді қорғау, сыртқы саясат салаларын реттейтін көптеген заңдар мен жарлықтар
қабылданып, жүзеге асырылуда. Осындай өміршең заңдардың бірі Қазақстан
Республикасының Азаматтық Кодексінің 806-бабына сәйкес (ерекше бөлім) заң актілері
талаптарына орай жүзеге асырылатын сақтандыру болып табылады. Қазақстан
Республикасының заң актілері міндетті және ерікті сақтандыру шарт түрінде жүзеге
асырылуын белгілейді. Сақтандыру жүйесі өте ерте кезеңде пайда болған. Сақтандырудың
заңды негіздерін бір жүйеге келтіріп, осыдан 3,5 мың жыл бұрын тасқа қашап жазған
Вавилон патшасы Хаммурапи еді. Хаммурапи заңы 282-баптан тұрды. Соның 55-бабы
сақтандыру жүйесіне арналған. Яғни, сақтандырудың негізгі мақсаты – адам баласының
басына түскен бақытсыз жағдайлардан туындаған кезде азаматтарға материалдық жағынан
көмек көрсету болып табылады.
Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінде азаматтардың сақтандыру
шартына жүйелі түрде қызмет ету механизмі құқықтық қатынастар арқылы реттеліп отырады
[1].
Сақтандыру шарты сақтандыру құқық қатынасының пайда болу негізі болып
табылатын заңды факт. Шарт болып екі немесе одан көп адамдардың азаматтық құқықтар
мен міндеттерді белгілеу, өзгерту және тоқтатылуы танылады. Сақтандыру шарты негізінен
ақша құрайтын шарттың түріне жатады. Сақтандыру сыйақысы, сақтандыру төлемдері
ақшалай нысанда төленеді [2.36].
Сақтандыру шарты мынадай пунктерден тұрады:
Сақтандырушының атауы, орналасқан жері мен реквизиттері.
Сақтанушының тегі, аты, әкесінің аты және тұрған жері немесе оның атауы,
орналасқан жері болуға тиіс.
Сақтандыру объектісін көрсету.
Саөтандыру сомасы мен сақтандыру төлемін жүзеге асыру тәртібі [3.136].
Қазақстан мемлекетінің тәуелсіздікке ие болу заңдылығы егемен мемлекет пен оның
азаматтарының өміріне тірек болатын құқықтық негізін қайта құрып ғана емес, тіптен
мемлекетті басқару, экономика, мәдениет, тәртіпті сақтау, елді қорғау т.б. заңдар жүзеге
асырылуда.
Сонымен қатар, демократия және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына
негізделген құқықтық мемлекеттің азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына
127
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018 жыл
негізделген құқықтық мемлекеттің азаматтардың құқықтық сауаттылығының кепілдемесі
немесе кепілдігі қандай да болмасын қоғамдық өмірдің маңызды жақтарының бірі заң
актілерімен жүзеге асырылатын сақтандыру болып табылады [4.203]. Сақтандырудың
түрлеріне, тәртібіне, талаптарына сәйкес заң актілерін Қазақстан Республикасының
Парламенті белгілейді.
Сақтандыру шартын жалпы құқықтық реттеудің жалпы сипаттамасы
Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында сақтандыру шарт жасасу арқылы жүзеге
асады. Сақтандыру шарты сақтандыру құқықтық қатынасының пайда болу негізі болып
табылатын заңды факт. Шарт болып екі немесе одан көп адамдардың азаматтық құқықтар
мен міндеттерді белгілеу, өзгерту және тоқтату туралы келісімі танылады [5.68].
Сақтандыру шарты бойынша бір тарап (сақтанушы) сақтандыру сыйақысын төлеуге
міндеттенеді, ал екінші тарап (сақтандырушы) сақтандыру төлемдерін төлеуге міндеттенеді.
Сақтандыру шарты қайтарымды шарт болып есептеледі. Мысалға сақтандыру
шартының қайтарымсыз түріне сыйға тарту шарты жатады. Сақтандыру шарты негізін ақша
құрайтын шарттың түріне жатады. Сақтандыру сыйақысы, сақтандыру төлемдері ақшалай
нысанда ақшалай нысанда төленеді.
Сақтандыру шартында мыналар болуы тиіс:
сақтандырушының атауы, орналасқан жері және банктік реквизиттерi;
сақтанушының (егер ол жеке адам болса) тегi, аты, әкесiнiң аты (егер бар болса) және
тұрған жерi немесе (егер ол заңды тұлға болса) оның атауы, орналасқан жерi және банктiк
реквизиттерi;
сақтандыру объектiсiн көрсету;
сақтандыру жағдайын көрсету;
сақтандыру сомасының мөлшері (аннуитеттік сақтандыру шарттарын қоспағанда)
және сақтандыру төлемiн жүзеге асырудың тәртiбi мен мерзiмдерi;
сақтандыру сыйлықақысының мөлшерi, оларды төлеудiң тәртiбi мен мерзiмдерi;
шарттың жасалу күнi және қолданылу мерзiмi;
егер олар сақтандыру қатынасына қатысушылар болса, сақтандырылған адам мен
пайда алушы туралы көрсету [1].
Тараптардың келісімі бойынша шартқа өзге де талаптар енгізілуі мүмкін. Кез келген
шарттың жағдайын елеулі және елеусіз деп бөлуге жатады. Шарттың мәні туралы ережелер,
заңдарды елеулі деп танылған немесе шарттардың осы түрі үшін қажетті ережелер, сондай ақ
бір тараптың мәлімдеуі бойынша келісімге қол жеткізуге тиісті барлық ережелер елеулі
ережелер болып табылады. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі сақтандыру
шартының елеулі түрін бөліп көрсетпейді. Мүлікті сақтандыру шарты кезінде тараптар: 1)
сақтандыру объектісі; 2) сақтандыружағдайы; 3) сақтандыру сомасы; 4) сақтандыру төлемі;
5) сақтандыру сыйақысы; 6) шарттың орындалу мерзімі жөнінде келісімге келуі тиіс [1].
Жеке сақтандыру шартын жүргізген кезде сақтанушы мен сақтандырушының
арасында: сақтандырылған адам жөнінде; 2) сақтандыру жағдайы жөнінде; 3) сақтандыру
сомасы мен сақтандыру сақтандырушы сақтанушыны сақтандыру ұйымы ұсынған барлық
сақтандыру жағдайымен таныстыруы керек [1].
Барлық келіссөздер жүргізіліп, сақтанушының ұсынысын қабылдағаннан кейін
тараптар сақтандыру шартын жазбаша түрде жасайды және жасалғанын растайтын
сақтанушыға ерекше сақтандыру құжаты сақтандыру куәлігін береді. Куәлік бұл құқық
қатынасының маңызды деректері немесе негіздерін куәландыратын заңды құжат.
Сақтандыру куәлігі белгілі бір заңды құжаттардың түрі сияқты тек сақтандыруда
қолданылатын, сақтандырушы мен сақтанушы мен сақтандыру шартының жасалғанын
дәлелдейтін дерек [563].
Сақтандыру куәлігінің мазмұнында:
тараптардың – сақтанушы мен сақтандырушының атауы:
қандай жағдай туындағанда сақтандырушы сақтандыру төлемін төлеуге міндетті;
Достарыңызбен бөлісу: |
