Ақша қаражаттарын есепке алудың жалпы сипаттамасы мен міндеттері Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігі жанындағы «Қаржылық есеп және аудит әдістемесі департаментінің»

1) Инвестиция түсінігі, жітелуі.

2) Инвестициялардың бухгалтерлік есепте жүргізілуі.

3) Инвестиция бойынша коршоттар

Жіктеу бағытына байланысты инвестициялар бөлінеді:

1) инвестициялық объектілер бойынша - нақты және қаржылық;

2) инвестициялық процеске қатысу сипаты бойынша - тікелей және жанама;

3) инвестициялық кезең үшін - қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді;

4) инвестицияланған капиталға меншік нысаны бойынша - жеке және қоғамдық;

5) инвестордың аймақтық тиістілігі бойынша - ұлттық және шетелдік.

Нақты инвестициялар әр түрлі нысанда жасалады:

- қайта құру;

- жаңа құрылыс;

- жаңғырту;

- материалдық емес активтерге инновациялық инвестициялар;

-материалдық ағындардың, қорлардың және т.б. қорлардың инвестициялық өсуі.

Инвестицияларды бағалау кезінде екі әдіс қолданылады:

Шығындар әдісі.

Үлестік қатысу әдісі.

Инвестицияларды есепке алуды №2 ҚЕҰС сәйкес жүзеге асырады.

Қаржылық инвестициялар - мыналарды алу үшін кәсіпорын иеленетін активтер:

- пайыздар, дивидендтер мен роялти түріндегі табыс; инвестицияланған капиталды ұлғайту;

- басқа да табыстар.

Қаржылық инвестициялар мыналарға жіктеледі:

- қысқа мерзімді - бір жылға дейін пайдалану;

- ұзақ мерзімді - бір жылдан астам мерзім.

Ұлттық жүйеге қаржылық салымдарды есепке алу №2 ҚЕҰС сәйкес жүзеге асырылады.

Халықаралық бухгалтерлік есепте қаржылық инвестицияларды кәсіпорын 27, 28 ХҚЕС-қа сәйкес жеке ережелерді қолдана отырып есепке алады. Субъектілердің басқа субъектілердің бағалы қағаздарына ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді қаржылық салымдарының болуы мен қозғалысы туралы ақпаратты жинақтау үшін 1100 «Қысқа мерзімді қаржылық активтер» бөлімшесі және 2000 жылғы «Ұзақ мерзімді қаржылық активтер» бөлімше шоттары қарастырылған. Шоттар активті, күрделі, негізгі. Осы шоттардың дебетінде айдың басында және аяғында қаржылық инвестициялардың болуы көрсетіледі; инвестицияларды ұлғайту жөніндегі операциялар; несие - қаржылық инвестицияларды азайту жөніндегі операциялар.

Қаржылық инвестициялық шоттардың аналитикалық есебі инвестициялар түрлері және олар жүзеге асырылатын құралдар бойынша жүзеге асырылады.

Бағалы қағаздар шоты сатып алу бағасымен 1100 және 2000 шоттарында болады. Тиісті шоттардың дебеті тиісті бухгалтерлік есеп шоттарының несиелеріне сәйкес бағалы қағаздарды сатып алуды көрсетеді

Дт 1100, 2000 Кт 1030, 1010, 3130

Егер сатып алынған бағалы қағаздардың сатып алу құны номиналды құннан жоғары болса, онда олар бойынша кірістер есептелген сайын сатып алу мен номиналды құн арасындағы айырма есептен шығарылады. Бұл жағдайда келесі жазбалар жасалады: - дебиторлық берешектің тиісті мөлшерінде

Дт 1270 Кт 6210

- сатып алу мен номиналды құн арасындағы айырма сомасы

Дт 7410 Кт 1100, 2000

Егер бағалы қағаздарды сатып алу құны олардың номиналды құнынан төмен болса, онда олар бойынша кірістер есептелген сайын сатып алу мен номиналды құн арасындағы айырма есептеледі. Бұл жағдайда алуға жататын кіріс мөлшері:

Дт1270 Кт 6210

Сатып алу мен номинал арасындағы айырмашылықтың мөлшері

Дт 1100, 2000 Кт 6210

Жоғарыда аталған екі жағдайда да төленетін кірістің әрбір есептелуіне сатып алу мен номиналды құн арасындағы алшақтық (қосымша төлем) арасындағы айырма сомасы айырмашылықтың жалпы сомасына және кірістерді төлеудің белгіленген жиілігіне байланысты анықталады.

Бағалы қағаздарды сатып алу (өтеу) уақытына қарай, олардың есеп шоттарына жазылуы, 2000 жылғы 1100 номиналды құнға сәйкес келуі керек.

Қайта бағалау нәтижесінде алынған ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялардың бастапқы құнының өсу сомасы танылады

Дт 1100, 2000 Кт 5440

Ағымдағы өзгерістен пайда немесе залал! Қысқа мерзімді қаржылық инвестициялардың құны 1100 шоттарының дебетінде (дебетінде) және 6280 «Қаржылық активтердің құнсыздануынан болатын залалды қалпына келтіруден алынатын кірістер» немесе 7410 «Активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар» шоттарындағы шоттарда көрсетіледі.

Бағалы қағаздарды сатып алу (сатып алу) және сату кезінде олардың құны 1100, 2000 жылдардағы шоттардың кредиті бойынша 7410 «Активтерді қатардан шығару жөніндегі шығыстар» шотының дебетіне салынады.