92
Серуендеу ұзақтығы туралы сұрақтар бойынша
деректерді талдау кезінде, серуендеу жиілігі туралы сұраққа
жауап берушілердің барлық 66% - ы тек демалыс күндері
ғана қыдыратындарын айтқандарын есте сақтаған маңызды.
Сәйкесінші, ұзақтық туралы екінші танымал жауап («1 сағат»)
барлық аудандардағы балаларға көшеде серуендеуге уақыттың
жетіспейтіндігін көрсетеді, себебі бұл сағат жиі тек демалыс
күндеріне ғана келеді.
Өз бетінше серуендеу жасына қатысты, басым жауап «7 -
8 жас» болды (жауап берушілердің барлық 70%-ы). Алматының
төрт ауданында жауап берушілер 5 - 6 жастан бастап өздері
қыдыра бастаған, сонымен бірге осындай жауаптар қаланың
тарихи орталығында (50%) және орта топтағы жаңа тұрғын үй
кешенінде (40%) бәрінен көп болды. Бірінші жағдайда, ауланың
шағындығы және айналасындағы дамыған инфрақұрылым әсер
етуі мүмкін, ал екінші жағдайда – ауланың қоршалған аумағы
және бейне бақылау камераларынын бар екендігі. Тағы жауап
берушілердің үштен бірі мұндай жауапты әлеуметтік тұрғын үй
ғимараттарында және жеке меншік секторда берді.
7 - сурет. Өз бетінше серуендеу жасы
93
2.2. Қала орталығын пайдалану
Қала орталығын балалармен және жасөспірімдермен
пайдаланудың сипаттамалары, жауап берушілер шығатын
серуендеу және олар баратын жерлер туралы бірқатар
сұрақтармен өлшенді.
Әдетте жауап берушілер серуенге достарымен шығады
– мұндай жауапты барлық локациялардағы балалардың 90%-
дан 100%-ға дейін жауап берді, Алматының солтүстік бөлігіндегі
шағын ауданнан басқа (40%), мұнда «Үлкендердің ертуімен»
деген жауап бәрінен жиі берілді (60%). Сондай-ақ үлкендермен
батыс шағын ауданындағы, жеке меншік сектордағы және
әлеуметтік тұрғын үй шағын ауданындағы топтардан 1 баладан
қыдырған. Бұл деректер барлық зерттелетін локациялардағы
балалардың дербестік деңгейінің жоғары екендігін көрсетеді.
Әүтүрлі аудандардың жауап берушілері серуендеу үшін
әртүрлі жерлерді артық көреді. Ойын алаңын қала орталығында
(40%) және жаңа әлеуметтік тұрғын үй массивінде (70%)
бос уақытты өткізу орны деп бәрінен жиі атады. «Аула» деген
жауапты бәрінен жиі қала орталығында және орта топтың жаңа
тұрғын үй кешендерінде (45%-дан), Алматының батысындағы
жатын аудандарда (40%) және әлеуметтік тұрғын үй шағын
аудандарында (20%) айтылды.
«Аула» мен «балалар алаңы» санаттарын таңдаудың
ең жоғарғы көрсеткіші қаланың тарихи орталығында (85%),
әлеуметтік тұрғын үй массивтерінде (90%) және орта топтың
тұрғын үй кешендерінде (60%) болды. Біз бұл екі нұсқаны
жұппен қарауға бейімбіз, себебі бұл бір жер. Аталған барлық
үш ауданның сипаттамалары жауап берушілердің ұқсас
жауаптарына қарамастан, әртүрлі. Әлеуметтік тұрғын үй
шағын ауданында ойын алаңын артық көру басқа опциялар
жоқ кезде «таңдаусыз таңдау» болады. Орта топтың тұрғын үй
кешенінде де таңдау мәжбүрлі, алайда салыстырмалы түрде
қолайлы – аула қоршалған, машиналардан жабық және ойын
8 - сурет. Бірлескен серуен
94
алаңдарымен жабдықталған. Осы локациядағы ең жоғары
көрсеткіш «Мектеп ауласы» деген жауапта, ол үй жанындағы
аулаға балама. Қаланың орталық бөлігінде болса, зерттелетін
аула жайлы жабдықталған, онда үлкен ағаштар өсіп тұр, балалар
қоректендіретін мысықтар мен иттер мекендейді, аула өтетін
жер емес, және сонда оңаша орындар бар – бұл жайлылылқпен
шартталған таңдау.
«Саябақтар» деген жауапты бәрінен жиі саябақтарды
таңдау мен олардың қолжетімділігі өте төмен – қаланың солтүстік
бөлігінде (30%) және меке меншік секторында (60%) таңдады,
ал қала орталығында тек 10% - ы ғана жасыл аймақтарды
серуендеу үшін ең қолайлы жер ретінде атады. Жеке меншік
секторда жауап берушілер саябақ деп жасыл көшеттері бар
Қарасу көлінің жағалық сызықтарын тұспалдады. Қаланың
солтүстік бөлігіндегі локацияларға қатысты, ондағы гүл бағы
бүкіл өңір үшін ең ұнамды болып табылады, ол күтілген және
жайластырылған болса, аула аумақтары – ондай емес.
9 - сурет. Серуендеуге арналған жақсы
көретін жерлері
Алматының барлық аудандарындағы жауап
берушілердің пікірі бойынша, серуендеу үшін ең қолайсыз
жерлер -«бөтен адамдар жиналатын жерлер» (жауап
берушілердің жалпы санының 30%-ы), «қараңғы, көрінуі нашар
жерлер», «жол жиектері». Басқаларының арасында балалар
«ашық жерлер» сен «құрылыстарды» атады.
95
Жаяужолдары жоқ көшелер жол
жиектерін қауіпті жер етеді
10 - сурет. ҚОлайсыз жерлер
96
Бөтен адамдардың жиналуы туралы нұсқа ең танымал
болып табылады. Мұндай жауаптардың 30% - ы жаңа әлеуметтік
тұрғын үй массивтерінде және қаланың батыс бөлігіндегі шағын
ауданда болды. Бірінші жағдайда қаланың шетінде орналасуы,
үлкен бос жерлердің бар екендігі, ауданның салыстырмалы
түрде аз уақыттық тарихы және оның сүрелі игерілуі әсер етуі
мүмкін. Екінші локация – Тастақ шағын ауданы – алдында
айтылғандай, шынымен де тығыз автомобиль және адамдарға
толы шулы шағын аудан болып табылады, негізінде ірі нарықтың
бар болғандығынан. Алайда мұндай жауаптың ең жоғарғы
көрсеткіштері жауап берушілердің арасынан орта топтың
тұрғын үй кешенінен болды (60%), олардың ауласының ең
көп қорғалғандығына қарамастан (бейне бақылау, күзет). Бұл
жағдайда бөтен адамдардан қауіптену әдебиетте бірнеше рет
сипатталған феноменді көрсетеді – тасалану, кеңістікті шеттету,
қауіпсіздік идеяларына берілу үрейлену сезіміне жетелейді
5
.
Танымалдығы бойынша екінші жауап – “қараңғы,
жарықтандырылмаған жерлер” – көшелер мен барлық
локациялардағы аулалардың жеткілікті жарықтандырылмағанын
көрсетеді (қаланың орталық бөлігінде мұндай жауапты бәрінен
жиі берді, дәл әлеуметтік тұрғын үй массивтеріндегідей), тек
орта топтың тұрғын үй кешенінен басқа, онда жауаптың мұндай
нұсқасы бірде-бір рет кездеспеді.
Әр аудандағы жауап берушілер қатер деп жолдың
жақындығын айтты. Локациялар қатарында бақылаулар
үйлердің айналасындағы көшелер мен балалардың
серуендейтін жерлерінде жаяужолдың жоқтығын көрсетті.
5 Low, S. (2009) Maintaining Whiteness: The Fear of Others and Niceness. Transforming Anthropology және т.б. қараңыз.
Достарыңызбен бөлісу: | 
