Актуальные вопросы специального и инклюзивного образования

86 
 
сезімталдылық  негізін  тарылтады  және  қауіпсіз  анализаторларды  неғұрлым  толық  пайдалануды 
талап  етеді.  Осыған  байланысты  дәстүрлі  көрнекі  құралдар  ғана  емес,  сонымен  қатар  арнайы 
көрнекілік құралдары пайдаланылады. Көру ауытқушылығы бар балаларды оқытудағы көрнекілік 
- олардың танымдық қабілеттерін және эстетикалық білім беруді дамытудың нақты құралы, жаңа 
білім көзі және айналасындағы әлем туралы идеяларды қалыптастыру болып табылады. Көрмейтін 
және  көру  қабілеті  нашар  адамдар  көрнекіліктердің,оның  ішінде    табиғи  заттардың  мөлшерін, 
рельефті  және  жалпақ  баспа  суреттерін,  үлгілерін,  модельдерін  және  құралдарын  қабылдауда 
қиындықтарды  бастан  кешеді.  Мүлдем  көрмейтін  оқушылар  үшін    негізінен  сипап  сезу  жүйесін 
пайдалану  арқылы  үйренетін  көрнекі  құралдар  қолданылады.  Оларға  табиғи  объектілер, 
модельдер,  макеттер,  рельефті  глобустар,  карталар,  суреттер, сызбалар  мен  диаграммалар кіреді. 
Көрнекілік  құралдары  мүлдем  көрмейтін  балаларға  сыртқы  әлемнің  тірі  және  тірі  емес 
нысандарын түсінуге көмектеседі. Оптикалық сигналдарды дыбыстық және сезімтал дыбыстарды 
(дыбыстық-оптикалық  саңылау,  фотоэлектрлік  сигнал  беру  құрылғысы  және  т.б.)  түрлендіретін 
құралдар  мен  бейімделімдер  мүлдем  көрмейтін  балаларды  оқытуда  маңызды  рөл  атқарады. 
Олардың  көмегімен  көру  қабілеті  зақымдалған  балалар  ыдыстағы  сұйықтық  деңгейін  анықтай 
алады, химиялық элементтердің байланысының бар екеніне көз жеткізіп, электр тізбегіндегі ток, 
кернеу, қарсыласу шамасын өлшейді. 
Нашар  көретін  балалар  көрнекі  құралдарды  белгілі  бір  мөлшерде,  боялуымен,  түс 
қанықтығымен,  фондағы  нысанның  орналасуымен  және    көру  қабілетін  сақтау    талаптарына 
сәйкес қабылдайды. 
Оқытудың  көрнекілік  әдістеріне  -айналадағы  объектілер  мен  құбылыстарды  бақылау, 
көрнекіліктерді қабылдау (табиғи нысандар, үлгілер, муляждар, модельдер және т.б.). 
Жалпы  мектепте  көрнекіліктің  ең  кең  таралған  тәсілі  –сабақты  тиімді  ұйымдастыруға 
мүмкіндік беретін демонстрация. Көру қабілеті нашар адамдар үшін бұл әдіс елеулі шектеулерге 
ие,  себебі  оқушылар  қашықтықтан,  тұтас  және  бір  мезгілде  көптеген  көрсетілетін  объектілерді, 
үрдістер мен құбылыстарды бақылай алмайды.[7] 
Сондықтан,  осы  санаттағы  балаларды  оқыту  үшін  әр  түрлі  таратылатын  таратылымдарды 
кеңінен  қолданады,  бұл  әрбір  оқушыға  суретті  қарау  үшін  уақыт  пен  оңтайлы  қашықтықты 
анықтауға мүмкіндік береді. 
Көзі көрмейтін және көру қабілеті нашар балаларға  арналған мектептердегі тиісті білім беру 
мақсаттары оқушыларға практикалық іс-әрекеттер негізінде өз тәжірибелерін байытуға мүмкіндік 
беретін зертханалық тәжірибе болып табылады. 
Белгілі  бір  үдерісті  тану  болып  –мектептегі  эксперименталды  жұмыстарды  жүргізу, 
тәжірибелік  дағдылар  мен  икемдерді  қалыптастыру,  мұғалімнің  айтқандары  немесе кітаптар  мен 
оқулықтар мұғалімнің ұстанымының дұрыстығын дәлелдейді. 
Оқудың  практикалық  әдістері  оқушылардың  мақсатты  бағытталған  әрекеттерінің,  білімді 
меңгерумен қарастырылады. 
Көрмейтін  және  нашар  көретін  балаларға  арналған  мектептің  мақсаты  білімді  үйренудегі 
формализмді  болдырмау.  Мектептердегі  тікелей  сезімдік  тәжірибенің  кедейлігіне  байланысты 
оқытудағы білімді меңгерудің тиімді әдістерін қолдану өте өзекті болып табылады. Практикалық 
әдістер  объектілердің,  процестердің  және  қоршаған  ортадағы  құбылыстардың,  әлемнің  жалпы 
бейнесі,  адамның  табиғатқа  деген  қатынасы  туралы  тұтас  және  мазмұнды  идеяларды 
қалыптастыруға  ықпал  етеді.Осының  барлығы  көру  қабілеті  зақымдалған  балаларға  арналған 
мектепте маңызды түзету-тәрбиелік мағынасына ие.[6] 
Табиғи  құбылыстардың  сұлулығынан  туындаған  жоғары  эстетикалық  әсерлер,  олардың 
шығармашылық  жұмыстарындағы(суреттер,  мүсіндік  бейнелер  және  т.б.)  қайтадан  қалыптасуы 
эстетикалық  талғамдардың  дамуына,  эмоционалды-ерік-жігер    тәжірибелерін  арттыруға, 
психикалық  белсенділікті  дамытуға,  қиялды  жаңғыртуға  және  шығармашылық  жадыға  ықпал 
етеді.Көру  қабілеті  терең  зақымдалған  балаға,  қоршаған  әлемде  пайда  болған  құбылыстар  мен 
процестерді таныстыру және түсіндіру, олар үшін өте қуанышты эмоционалдық әсерін тудырады 
Физикалық,  химиялық,  биологиялық  және  басқа  заңдылықтарды  білу  ғылымның  негіздерін 
зерттеуге  және  әлемнің  толыққанды  бейнесін  түсінуге  кешенді  көзқарасты  қажет  етеді.Бұл  тек 
ауызша  оқыту  әдістерімен  ғана  жұмыс  жасау  кезінде  мүмкін  емес.Оқу  материалдарын  тиімді 
зерттеу  білім  беру  саласындағы  білімнің  жаңа  мәселелерін  тудырады,  бұл  оқушылардың 
зерттелген  үрдістер  мен  құбылыстарға  белсенді  шығармашылық  қарым-қатынасын  талап  етеді. 
Бұл  негізінен  балалардың  танымдық  мүмкіндіктерін  дамытуда  эргономикалық  шарттар  мен 
техникалық құрылғыларды талдауда іске асырылады.[5 

87 
 
Пайданылған әдебиеттер тізімі: 
1.Ермаков  В.П.,  Якунин  Г.А.  Основы  тифлопедагогики:  Развитие,  обучение  и  воспитание 
детей с  нарушениями зрения: Учеб. пособие  для  студ. высш. учеб. заведений.  -  М.: Гуманит. 
изд. центр ВЛАДОС, 2000. - 240 с. 
2.А.Г. Литвака. Вопросы обучения и воспитания слепых и слабовидящих детей / Под ред. - Л., 
1981 
3.Ермаков ВЛ. Обучение слепых и слабовидящих школьников. - М., 1989. 
4.Земцова М.И. Учителю о детях с нарушением зрения. - М., 1973. 
5.Крылова  НА.  Методические  приемы  и  способы  обучения  чтению  слабовидящих  учащихся 
подготовительных  классов  //  Совершенствование  процесса  обучения  и  воспитания  слепых  и 
слабовидящих детей / род ред. Л.И. Солнцевой, В.П. Ермакова, М.И. Земцовой. - М., 1986. 
6.Федяй  Г.Ф.  Сравнительная  эффективность  форм  сочетания  слова  учителя  со  средствами 
наглядности  на  уроках  химии  в  школах  для  слабовидящих  детей  //  7.Совершенствование 
процесса обучения и воспитания слепых и слабовидящих детей / Под ред. Л.И. Солнцевой, В.П. 
Ермакова, М.И. Земцовой. - М., 1986. 
8.Чигринова  И.П.  Методика  преподавания  литературы  в  школах  слепых  и  слабовидящих.  - 
Киев, 1986. 
 
УДК : 376.3.018.42 
МРНТИ:14.29.29  
I.Denisova
1
, 
 
1
candidate of pedagogical sciences,  senior teacher of department of special education.   
Kazakh National pedagogical university named after Abai.  
Almaty. Republic of Kazakhstan 
irenadenisova@mail.ru
 
 
CORRECTION OF PRONUNCIATION OF EARLY SCHOOL STUDENTS WITH 
DIZARTHRIYA BY MEANS OF CORRECTIONAL RHYTHMICS 
Abstract 
Dysarthria is one of the most common speech disorders at school age, there is a tendency to its significant 
growth. The study of dysarthria is the subject of study of medical, pedagogical and linguistic disciplines. Complex 
structure of speech disturbance in dysarthria requires a complex approach in organizing and conducting corrective 
measures. The article is devoted to the study of the influence of logorhythmics on the development of the syllabic 
structure of the word in students with dysarthria. 
 
Key words: dysarthria , pronunciation, logopedic rhythmics 
Аннотация  
Денисова И.А
1
,  
1
к п н ,ст.преподаватель кафедры специального образования КазНПУ имени Абая. 
irenadenisova@mail.ru  
Алматы, Казахстан 
Исправление  произношения  младших  школьников  с  дизартрией  средствами  коррекционной 
ритмики 
Дизартрия  сегодня  -  одно  из  наиболее  распространенных  речевых  нарушений  среди  детей 
школьного  возраста.  Наблюдается  тенденция  к  увеличению  распространенности  и  усложнению  структуры 
дефекта.  Изучение  дизартрии  является  предметом  изучения  медицинских,  филологических  и 
педагогических дисциплин. Статья  посвящена проблеме исправления дизартрии средствами коррекционной 
ритмики 
Ключевые слова: дизартрия, произношение, логопедическая ритмика 
 
Аңдатпа 
Денисова И.А
1
 
1
п. ғ. к., 
Абай атындағы ҚазҰПУ, арнайы білім беру кафедрасы аға оқытушысы
 
 Түзету ритмика құралдарымен  дизартриясы бар бастауыш сынып оқушыларындың дыбыс 
айтуын түзету   
Дизартрия  –  мектеп  оқушылары  арасында  кең  тараған  сөйлеу  тілінің  бұзылыстарына  жатады. 
Бұзылыстың құрылымы мен күрделігіне байланысты жылдан жылға кең өріс алуы байқалуда. Дизартрияны 
оқу  медициналық,  филологиялық  және  педагогикалық  пәндер  байланысты  жүреді.  Мақала  дизартрияны 
түзету құралы ретінде түзету ритмикасына арналған. 
Түйін сөздер: логопедическая ырғақтық, дизартрия, айту