А. Х. Тажибаева Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. 87 б

34 

 

 

8.Тақырып. Еңбектi қорғау 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Еңбектi қорғау 

Еңбекті қорғау - құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, 

ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу-

профилактика, оңалту және өзге де іс-шаралар мен құралдарды 

қамтитын, еңбек қызмет процесінде қызметкерлердің өмірі мен 

денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі (ҚР ЕК 1 бабы). 

 

Еңбек қорғау саласындағы ұлттық саясат кәсіподақтар мен 

жұмыс берушілер қатысқан барлық деңгейдегі мемлекеттік 

өкімет пен басқару органдары іс-қимылының бірлігін 

көздейді. Бұл жүргізілетін саясат мына қағидаттарға 

негізделеді: 

 

- қызметкерлердің өмірі мен 

денсаулығының кәсіпорынның 

өндірістік қызметінің 

нәтижелсрінне қатысты 

артықшылығына; 

 

- меншік иесінің немесе ол 

уәкілдік берген өкілдің толық 

жауаптылығына; 

 

- еңбекті қорғау міндеттерін бұл 

мәселелер жөніндегі мемлекеттік 

бағдарламалар негізінде

 

кешенді 

шешуге және еңбекті қорғау 

саласындағы қызметті 

экономикалық және әлеуметтік 

саясаттың басқа бағыттарымен 

үйлестіруге; 

 

- барлық кәсіпорындарға меншік 

пен шаруашылықты жургізу 

түрлеріне қарамастан еңбекті 

қорғау саласында бірыңғай талал 

орнатуға;  

 

35 

 

Еңбек тәртiбi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Еңбек  тәртібі

  -  жұмыс  беруші  мен  қызметкерлердің 

Қазақстан 

Республикасының 

нормативтік 

құқықтық 

актілерінде,  сондай-ақ  келісімдерде,  еңбек  шартында, 

ұжымдық  шартта,  жұмыс  берушінің  актілерінде,  құрылтай 

құжаттарында 

белгіленген 

міндеттемелерді 

тиісінше 

орындауы (ҚР ЕК 1 бап). 

Еңбек міндеттерін үлгілі орындалғаны, еңбек 

өнімділігін арттырғаны, өнімнің сапасын 

жақсартқаны ұзақ уақыт бойы, әрі мінсіз 

қызмет атқарғаны жәнс жұмыстағы басқа 

жетістіктері үшін мынадай көтермелеу 

шаралары қолданылуы мүмкін: 

 

1) алғыс жариялау; 

 

2) бағалы сыйлықтармен, ақшалай 

сыйлықтармен марапаттау; 

 

3) құрмет грамотасымен марапаттау; 

4) лауазымын көтеру. 

Қызметкерге тәртіптік теріс қылық жасағаны 

үшін мынадай жауаптылық түрлері көзделеді:

 

1) ескерту; 

2) сөгіс; 

3

) 

қатаң сөгіс; 

4) Еңбек кодексінде белгіленген 

жағдайларда еңбек шартын жұмыс 

берушінің бастамасы бойынша бұзу 

түріндегі тәртіптік жаза қолдануға 

құқылы. 

 

Еңбек кодексінде және Қазақстан Республикасының өзге де 

заңдарында көзделмеген тәртіптік жазаларды қолдануға жол 

берілмейді. 

 

36 

 

Еңбек шарты тараптарының материалдық жауапкершiлiгi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Еңбек шарты тараптарының 

материалдық жауапкершiлiгi 

Қызметкерлер ұйымның мүлкіне ұқыптылық пен қарауға және жұмыс процессіне жұмыс берушіге 

мүліктік зиян келтіруге жол бермеуге міндетті. Еңбек міндеттерін орындау кезінде ұйымға келтірілген 

зиян үшін, егер зиян оның кінәсімен келтірілген болса, қызметкерге материалдық жауапкершілік 

жүктеледі. 

 

Жұмыс беруші қызметкер алдында:  

1) қызметкерді өз жұмыс орнында еңбек 

ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы 

келтірілген залал үшін;  

2) қызметкердің мүлкіне келтірілген залал 

үшін;  

3) қызметкердің өміріне және 

денсаулығына келтірілген зиян үшін 

материалдық жауаптылықта болады. 

 

Қызметкер жұмыс берушінің алдында:  

1) жұмыс берушінің мүлкін жоғалту немесе 

бүлдіру арқылы келтірілген залал үшін;  

2) қызметкердің әрекеті (әрекетсіздігі) 

нәтижесінде туындаған залал үшін 

материалдық жауаптылықта болады.  

 

37 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Еңбек шарты тараптарының 

материалдық жауапкершiлiгi 

Қызметкердің мүлкіне 

келтірілген залал үшін жұмыс 

берушінің материалдық 

жауапкершілігі: 

Қызметкердің мүлкіне залал келтірген 

жұмыс беруші оны еңбек шартының, 

ұжымдық шарттың талаптарына 

сәйкес толық өтеуге міндетті. 

Еңбек шарты тараптарының 

келтірілген залалды өтеу 

тәртібі: 

Еңбек шартының басқа тарапқа залал 

келтірген тарапы оны Еңбек 

кодексінде және ҚР заңдарында 

белгіленген мөлшерде сот шешімінің 

негізінде не ерікті түрде өтейді. 

Мына реттерде зиянды өтеу 

сотқа талап қою арқылы 

жүргізіледі: 

- егер қызметкер ұйыммен еңбек 

қатынастарын тоқтатса; 

- жұмыс беруші немесе 

бағыныштылығы жағынан жоғары 

тұрған орган еңбек заңдарында 

белгіленген зиянды өтеу мерзімін 

жіберіп алса; 

- қызметкер келтірілген зиянның 

ұсталу мөлшерімен немесе оның 

жалақыдан ұсталуына келіспесе.