Медициналық маңызы: Адгезия маңызына тоталсақ, мысалы организмге бөгде зиянды ағза кіргенде, иммунитетті реттейтін қан жасушалары сонымен байланысып, организді қорғайды. Ал, жасушадан тыс матрикске бекінуі молекулалық тұрғыда өз маңызын көрсетеді. Жасушалардың байланысын реттеп, олардың дұрыс дамуын қадағалайды.
11.Жасушалық цикл туралы түсінік. Жасушалық циклдің фазалары.
Жасушалық цикл- бұл аналық жасушаның бөлінуі нәтижесінде пайда болған жасушаның қайта бөлінуі немесе өлуіне дейінгі тіршілік ету кезеңі. Жасушалық цикл мынадай кезеңдерден тұрады: а) митотикалық цикл- жасушалардың бөлінуге даярлануы мен оның бөлінуін қамтамасыз ететін заңды түрде және белгілі бір жүйемен жүретін жасушалық, жасуша ішілік құрылымдардың және генетикалық материалдың құрылымдық- функционалдық қайта құрылу процестерінің жиынтығы болып табылады. ә) жасушаның өзіне тән арнайы қызметін атқару кезеңі; б) тыныштық кезеңі; Митотикалық цикл өз алдына мына кезеңдерден тұрады; а) митоз- М: ә) постмитотикалық (пресинтетикалық) кезең - G1; б) синтетикалық кезең- S; в) постсинтетикалық (премитотикалық) кезең - G2
12. Интерфаза кезеңдеріне қысқаша сипаттама беріңіз.
Жасуша циклы (митоздық цикл) дегеніміз жасушаның пайда болуы, өсуі, атқаратын кызметтеріне икемделуі және әрі карай бөлінуі кезеңдерінде байқалатын қүбылыстар мен үдерістер жиынтыгы болып табылады. Жасуша циклы (митоздык цикл) 4 кезеңдерден түрады.
G 1 (Gap-1)-пресинтетикалык кезең жаңадан пайда болатн жасушалардың өсуі, ДНҚ молекуласының синтезделуіне (репликация) дайындалу кезеңі. Осы кезенде жасушанын кезекті митоздық циклға енуі не бөлінуін тоқтатуы туралы «шешім» кабылданады. Белгілі бір себептермен бөлінуін тоқтатқан, митоздық циклдан шыққан, жасушаларды Go-кезең жасушалары деп атайды. Оларға нағыз жіктелген жасушалар және «ұйқыға кеткен діңгек (ствол) жасушалары жаткызылады. Жасушалардын митоздык циклдан шығуы біржолата, кері қайтпайтын не уақытша, кері кайтатын күйде болуы мүмкін. Біріншісіне нағыз жіктелген жасушалар (фибробласттар, лейкоцитер) жатады. Сол сияқты, жасушаның кезекті митоздық циклға енуі, яғни бөлінуі туралы шешім де, кері кайтатын не кері кайтпайтын күйде болуы мүмкін. Егер жасуша бөлінуіне дайындық мұқият және түпкілікті түрде жүрген болса, онда жасуша қалай болғанда да, тіпті оган митогендер әсер етпесе де, келесі S-кезеңге өтеді, яғни жаңа цикл басталады. Бүл жағдайда жасуша рестрикция нүктесінен өтті деп есептелінеді. Рестрикция нүктесі үнемі бөлінетін жасушаларда G l-кезеңнің аяғында, ал митоздык циклға қайтадан енген жасушаларда (діңгек жасушалары, фибробласттар, лейкоциттер) Go-кезеңнің аяқ жағында болады. Көптеген сүтқоректілер жасушаларында бұл кезеңнің ұзақтығы 9-12 сағатқа тең. Постмитотикалық кезең- G1- жасушалық құрылымдардың қайта түзіліп, қалпына келтірілуі, жасушаның өсуі мен құрылыстық нәруыздардың және ферменттердің қарқынды синтезделуі , ДНҚ молекуласының синтезделуі (репликация) мен энергияның мол жинақталуы(егер жасуша бөлінуге даяр болса) сияқты күрделі процестермен сипатталады. Екі хроматида (n) түріндегі генетикалық материал өз алдына жеке хромосомаларға (2n) айналып, әрқайсысы бір- бір ДНҚ молекуласына ие болады- 2n2c.
S-синтетикалық кезең ядрода ДНҚ молекуласы синтезделінеді (екі еселенеді), цитоплазмада органеллалар, оның ішінде центриолялар, көбейеді. Бұл кезеңнін аяғында жасуша ДНҚ бойынша, тетраплоидты болады. Бұл кезеңнің ұзактығы шамамен 10 сағатқа тең. Синтетикалық кезең- S. Бқл кезде ДНҚ молекуласының репликациясы (екі еселенуі) жүреді. Репликациядан кейін әр хромомомада екі ДНҚ молекуласы болады(2n4c).
G2 (Gар-2)-постсинтетикалык кезең жасуша бөлінуге дайындалады, яғни митоздың қалыпты жүруі үшін қажет барлык акуыздар, онын ішінде бөдіну жіпшесін қалыптастыратын тубулин синтезделінеді. Бұл кезеңнің ұзактығы 4,5-5,0 сағатқа тең. Постсинтетикалық кезең- G2.Жасуша бөлінуге даярлық ,митоздық бөлінуіне өажетті құрылымдар қалыптасады.Жасушаның тұқым қуалау материалы диплоидты хромосомалар жиынтығында орналасып ол әр жұп хромосомада ДНҚ- ның 4 молекуласы түрінде болады- 2n4c.
Достарыңызбен бөлісу: |
