6.Топырақ сулы қасиеттері.
Топырақ суы топырақ қыртысындағы әр түрлі минералдық тұздарға бай сұйық. Топырақ суын ауыз су ретінде, не шарушылық мақсаттарға пайдалануға болмайды. Топырақ суы өсімдіктер әлемінің негізгі қорегі, өсіп жетуіне қажетті су көзі.
Құм топырақтар салмағынан 4-10 процентін, құмайт, құмды саздардың 10-30 процентін, саз топырақтардың 25-30 процеттен астамын топырақ суы құрайды. Топырақ суының мөлшері ауа – райына жыл маусымдарына сәйкес өзгеріп отырады.
Топырақ ылғалдылығы өсімдіктерге екі түрлі әсер етеді. Біріншіден, тамырдың өсуі мен тармақталуы топырақ ылғалдылығына байланысты, екіншіден, өсімдіктен ылғалды қабылдауы топырақтағы судың мөлшеріне де байланысты.
Топыраққа су жаңбыр , қар , бұршақ , шық түрінде түсіп отырады . Кейде ол топырақтың беткі қабаттарына төменнен көтеріледі. Бұл жер астындағы су немесе ыза суы топырақтың беткі қабатына таяу орналасқанда кездеседі.
Қандай топырақта болмасын азды көпті ылғал болатыны белгілі. Топырақта кездесетін су түрлі құрамда болады , ол жыл мезгіліне , ауа температурасының өзгеруіне қарай түрліше күйге ауысып отырады. Мысалы топырақ кесектерінің арасындағы ауада кездесетін су топырақ температурасы жоғары болса көбіне бу күйінде болады , ал температура төмендесе ол су тамшысына айналады.
Топырақта кездесетін бу күйіндегі суды өсімдіктер пайдалана алмайды , оны топырақтағы судың пайдасыз қоры деп атайды. Аталған су өсімдіктерге тиімді болу үшін , топырақ түйіршіктерінің сыртын толығымен қапталдап , мөлшері өскенде ғана ол топырақ тіршіліктерінің аралықтарындағы қылтүтікке енеді де өсімдіктердің қоректік минимумынан қолайлы режімін реттеуге көмектеседі .
Құбылыстар жиынтығы арқылы анықталатын топырақ ылғалының жиналуы жылжуы , жұмсалуы және оның физикалық жағдайын өзгеруі топырақтың су режімі деп аталады.
Топырақтың су тәртібі топырақтың құралуындағы ең маңызды фактордың бірі , ол оның құнарлығын арттыратын басты жағдайлардың бірі болып саналады.
Топырақтың су тәртібінің мөлшер көрсеткіші , яғни ылғалдың жиналуы мен жұмсалуы жиынтығының барлық шамасын және белгілі бір кезең аралығында оның қорының өзгеруін су тепе – теңдігі деп атайды. Су тепе – теңдігінің көпжылдық орташа мөлшері топырақтың су тәртібінің түрлерін сипаттайды.
Су табиғатта ең көп тараған сонымен бірге нағыз ерекше зат. өсімдік тіршілігіне қажетті су қорын негізінен топырақтан алады. Топырақ ылғалды жинайтын , сақтайтын және өсімдіктерді барлық , даму кезеңдеріне ылғалмен қамтамасыз ететін орны болып табылады.
Су өсімдікте өтетін барлық процестеріне міндетті түрде қатысады. Көптеген өсімдіктердің клеткаларында 80 – 90 процент , ал тұқымдарында 10 – 15 процент су кездеседі. Өсімдік табиғатында су айналымы да елеулі роль атқарады. Топырақтағы судың мөлшері оның құнарлық тиімділігін анықтайтын судың технологиялық қасиетіне химиялық, физикалық – химиялық және микробиологиялық процестердің қарқынды өтуіне байланысты.
Достарыңызбен бөлісу: |