Ұсыныс – бұл өндірушінің белгілі бір уақытта, белгілі бір бағамен нарықта сатуға дайындаған тауарларының саны. Ұсыныс

 

Ұсыныс – бұл өндірушінің белгілі бір уақытта, белгілі бір бағамен нарықта сатуға дайындаған тауарларының саны.

Ұсынысқа бағадан басқа да бағасыз факторлар әсерін тигізеді:

1. 
   1.    Ресурстардың бағасы. Ресурстар бағасының өсуі ұсыныстың азаюына әкеледі.
   
2. 
   2.    Технология. Технологияның жетілдірілуі ұсыныстың өсуіне әкеледі.
   
3. 
   3.    Бірін бірі алмастыратын және бірін бірі толықтыратын тауар бағасының өзгеруі.
   
4. 
   4.    Келешекте инфляциялық және тапшылық жағдайлар өзгерістерін күту.
   
5. 
   5.    Бәсекенің деңгейі.
   
6. 
   6.    Салықтар және субсидиялар. Салық ставкасының өсуі ұсыныстың азаюына, субсидияның берілуі – Ұсыныстың өсуіне әкеледі.
   
7. 
   7.    Ұсынысқа өндірістің даму барысында уақыт аралығы да әсерін тигізеді. Қысқа мерзім кезеңінде өндіруші ұсыныстың көлемін өзгерте алмайды.
   

График 4.3. Ұсыныстың қисығы.	График 4.4. Ұсыныс қисығының жылжуы.
Р S   Р2   A   Р1 B     Q2 Q1 Q	Р S1   S S0       Q
Бағаның өзгеруінен ұсыныстың көлемінің өзгеруі ұсыныс қисығының өз бойымен жылжуынан көрінеді	Бағасыз факторлардың әсері ұсыныстың өзгеруіне әкеледі: ол қисық сызықтың орнынан жылжуынан көрінеді: оңға-төменге ( өсуі) солға –жоғары (азаюы)

Баға механизмі және бәсеке арқылы сұраныс пен ұсыныс өзара байланыста болады. Бұл байланыс нарықта тепе-теңдік жағдайы орнауына мүмкіншілік әкеледі.

График 4.5. Нарықтағы тепе-теңдік.
	Мұнда: Е – сұраныc пен ұсыныс қисығының қиылысқан, тепе-теңдік нүктесі, РЕ –теңдік баға, QЕ – теңдік көлем. Егерде нарықтық баға – Р1 теңдік бағадан - Ре төмен болса, нарықта тауардың тапшылық жағдайы орнайды, яғни сұраныс көлемі ұсыныс көлемінен артады. Егерде нарықтық баға Р2 теңдік бағадан жоғары болса, онда артықшылық орнайды, яғни ұсыныс көлемі сұраныс көлемінен артады.

Бірінші жақтан, сұраныс пен ұсыныс арасындағы өзгерістермен екінші жақтан, теңдік баға мен тауардың теңдік көлемі арасындағы өзгерістер арқылы төмендегі байланыстарды анықтауға болады:

Сұраныс пен ұсыныс көптеген факторлардан тәуелді және осы факторлардың өзгеруіне қарай олар да өзгереді. Икемділіктің мағынасы осындай өзара өзгерістерден туындайды.

мұнда Е_P^D - сұраныстың бағалық икемділігінің коэффиценті;

∆ Q% - сұраныс көлемінің қатысты өзгеруі;

∆ Р% - бағаның қатысты өзгеруі;

График 4.6. Икемді сұраныс.	График 4.7. Икемсіз сұраныс.
ЕPD > 1, баға төмендеген сайын сату көлемі молаяды және жалпы түсім өседі.	ЕPD < 1, баға төмендеген сайын сату көлемі өзгерісі шамалы болады және жалпы түсім азаяды.

График 4.8. Бірлік икемді сұраныс.	График 4.9. Абсолюттік икемді сұраныс.
ЕPD = 1, бағаның өзгеруі сұраныстың өзгеруімен тең болады. Жалпы түсім өзгермейді.	ЕPD = ∞, бағаның тұрақтылығы сұраныстың өсуіне әкеледі.

График 4.10 Абсалюттік икемсіз сұраныс.
	ЕРD=0, баға өзгергенмен, сұраныс тұрақты қалыпта қалады. Еi

∆ Q%

∆ J%

∆Q % - сұраныстың өзгеруі

∆J% - табыстың өзгеруі

Егерде Е_I^D > О - бұл тауарлар сапасыз болады, себебі тұтынушының табысы өскен сайын қарастырып отырған тауарға сұраныс азаяды.

Е_I^D >О - әдеттегі қолдануға жарамды тауарлар.

Егерде О< Е_I^D < 1 – бірінші қажетті тауарлар

Е_I^D > 1 – қымбат жиһаздар, сән-салтанат тауарлары.

Көптеген тауарларға Е_I^D – оң сан, бірақ та қайсы бір жағдайларда ол теріс санда болуы мүмкін, яғни табыс өскен сайын сатып алынған игіліктердің саны азаюы мүмкін.

Бірін - бірі алмастыратын және толықтыратын тауарлардың болғандығынан, бір тауарға деген бағасының өзгеруі екінші тауардың сұраныс көлемінің өзгеруіне әсер етеді. Бұл байланысты анықтау үшін сұраныстың қиылысқан икемділігі деген көрсеткіш қолданылады.

Бұл көрсеткіш У тауарының бағасы 1% -ке өзгерген кезде Х тауарынан сұраныс көлемі қанша процентке өзгеретінін көрсетеді және формула арқылы есептеледі:

Мұнда: Е_ху^D – қиылысқан икемдіділік коэффициенті;

∆ Q_X% – Х тауарына сұраныстын қатысты өзгеруі,

∆ Р_У%; – У тауар бағасының өзгеруі.

Егерде қиылысқан икемділік коэффициенті оң сан болса, Е_ху^D > 0, онда Х және У – бірін-бірі алмастыратын тауарлар.

Егер Е_ху^D < 1, онда Х және У – біріне-бірі қатысы жоқ тауарлар болып анықталады.

Если Е_ху^D <0, то товары Х и У –теріс сан болса, онда бірің-бірі толықтыратын тауарлар.

Ұсыныстың икемділігі – бұл бағаның 1% -ке өзгеруі ұсыныс көлемінің қанша %-ке өзгеретінін анықтайтын көрсеткіш.

Мұнда Е_P^S - ұсыныс икемділігі;

∆ Р% - бағаның қатысты өзгеруі.

График 4.11. Икемді ұсыныс.	График 4.12. Икемсіз ұсыныс.
Егер ЕРS>1 –ұсыныс икемді >>	Егер ЕРS <1 – ұсыныс икемсіз.
График 4.13. Бірлік икемді ұсыныс.
	Егер ЕРS =1 ұсыныстың бірлік икемділігі.
График 4.14. Абсолюттік икемсіз ұсыныс	График 4.15. Абсолюттік икемді ұсыныс
ЕРS =0.	ЕРS = ∞.

Ұсыныс икемділігін қарастырғанда уақытты 3 кезеңге бөлуге болады:

1. 
   1)    дәл кәзіргі кезеңде- өте (абсолюттік) икемсіз ұсыныс (гр. 4.14.);
   
2. 
   2)    қысқа кезеңде – икемсіз ұсыныс (гр. 4.12.);
   
3. 
   3)    ұзақ мерзімді кезеңде – икемді ұсыныс (гр. 4.11.).
   

НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕР МЕН ТЕРМИНДЕР

 

Ұсыныстың заңы.

Сұраныстың заңы.

Ұсыныстың қисығы.

Сұраныстың қисығы.

Қиылысқан икемділік.

Ұсыныс.

Сұраныс.

Икемділік.

Сұраныстың табыстық икемділігі.

Ұсыныстың икемділігі.

Сұраныстың бағалық икемділігі.

 

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

 

1. 
   1.    Сұраныс: түсінігі, заңы және кисық сызығы.
   
2. 
   2.    Сұранысқа әсерін тигізетін бағасыз факторлар.
   
3. 
   3.    Ұсыныс: түсінігі, заңы және қисық сызығы.
   
4. 
   4.    Ұсынысқа әсерін тигізетін бағасыз факторлар.
   
5. 
   5.    Сұраныстың бағалық және табыстық икемділігі.
   
6. 
   6.    Ұсыныстың икемділігі.
   
7. 
   7.    Нарықтағы тепе-теңдік.
   

 

 

 

5 тақырып. Фирманың табысы мен шығындары.

 

Шығындар: мағынасы, құрылымы, классификациясы.

Масштаб эффектісі. Фирманың тепе-теңдігі.

 

Тауар өндірісінде өндіріс факторларын (еңбек, жер, капитал, кәсіпкерлік қабілет) сатып алуға шығатын шығындарды талдау қажеттілігі туындайды.

 

Шығындардың құрылымы:

 

1. 
   1.    Қоғамдық шығындар – тауар құнын жасайтын еңбек шығындары.
   
2. 
   2.    Өндіріс шығындары – қоғамдық шығындар мен төленбеген қосымша еңбек шығындарының арасындағы айырмашылықты көрсететін шығыңдар.
   
3. 
   3.    Айналым шығындары – тауарды өткізу (сату) процесімен байланысты шығындар.
   

 

Өндіріс шығындарының классификациясы

 

1. 
   1.    Шығындарды есепке алу тәсілдері бойынша:
   

 

 

Айқын шығындар - шикізат, материалдарға, жалдамалы еңбеккерлердің жалақысына және т.б. кеткен ақшалай шығындар.

Айқынсыз шығындар - кәсіп-орын иесінің өз меншігіндегі сатып алынбайтын өндіріс факторларларын пайдаланғандағы шығындар.

жүктеу 1,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: