1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының

229
Джаннет
Тейлор
анықтамасына
орай
34-
тен
астам
балл
адамның
мазасыздану
деңгейінің
биік
екенін
, 
ал
24-
тен
34-
ке
дейінгі
балл
орта
нормаға
тəн
, 
одан
аз
14-
тен
төменгі
балл
адамның
адекватты
емес
паталогиялық
бейтараптылығын
көрсетеді
.
Алынған
нəтижелер
негізінде
мазасыздану
деңгейіне
қоры
-
тынды
жасалып
, 
сынаққа
түскен
адамның
қасиеті
ретінде
қаралады
. 
Жеке
адамның
мазасыздануымен
белгілі
бір
си
-
туацияға
тəн
əбігерліктін
арақатынасындағы
теория
мəселелері
талқыланады
. 
Сондай
-
ақ
, 
жоғарғы
деңгейдегі
мазасызданудың
жұмыс
кезінде
оқуға
тигізе
алатын
ықпалын
азайту
жолдары
қарастырылады
. 
Əдістеме
 
№
2
Мақсаты
: 
Адамның
иланымпаздық
деңгейін
анықтау
.
Əдісі
: 
Тест
- 
сұрақтар
жиынтығы
.
Зерттеушінің
аты
-
жөні
: 
Жасы
:
Зерттеу
мерзімі
:
Тапсырма
реті
: /1,2,3/
Əр
сұраққа
жазбаша
жауап
.
Нұсқау
: 
Берілген
сұрақтарға
мұқият
ойланып
, 
тез
жəне
жазба
түрде
жауап
қайыруға
тырысыңыздар
.
1 - 
тапсырма
: 
Ал
бастадық
деген
сөзден
кейін
сіздер
əрқайсыңыз
кез
келген
бір
сан
жазыңыздар
: 
айталық
5..... 
немесе
...... . 
Ал
бастадық
...... .
2 - 
тапсырма
: 
Енді
кез
келген
бір
фразаға
сөз
тіркестерін
жазыңыз
. 
Не
туралы
жазғың
келсе
, 
сол
туралы
; 
мысалы
: 
күз
туралы
, 
өзіңіз
ту
-
ралы
өзіңіз
біліңіз
..... 
Ал
бастадық
..... . 
3 - 
тапсырма
: 
Кез
келген
жазушының
фамилиясын
жазыңыз
; 
мы
-
салы
: 
С
.
Мұқанов
..... 
немесе
басқаны
..... . 
Ал
кеттік
..... .
Нəтижелерді
 
қорытындылау
:
1. 
Алынған
нəтижелердің
сандық
өлшемі
төменде
берілген
схемаға
байланысты
жасалады
.
А
) 
Экспериментте
көрсетілген
санды
жазған
иланымпаз
зерттеушілер
(3 
балл
) 
алады
. 
Айтылған
санға
жақын
сан
жазғандар
14 
немесе
61, 12 
балл
, 
көрсетілген
санмен
қосарланып
2 
сан
/2
цифра
/ 
жазғандар
мысалы
: 
15; 52; 
т
.
т
. (1
балл
,) 
алады
, 
ал
басқалары
(0 
балл
) 
алады
.
Ə
) 
Күз
туралы
фраза
жазғандар
(3 
балл
), 
жыл
мезгілінің
басқа

230
түрлері
туралы
немесе
күзбен
байланысты
сөйлем
жазғандар
(2 
балл
), 
жалпы
жыл
мезгіліне
аздаған
байланысы
сай
.
Б
) 
С
. 
Мұқанов
фамилиясын
жазғандар
(3 
балл
) 
басқа
қазақ
классиктерінің
атын
жазғандар
(2 
балл
), 
басқа
халықтың
классиктерінің
атын
жазғандар
(1 
балл
), 
ал
жалпы
атымен
еңбегін
, 
жазушы
атын
жазғандар
(0 
балл
) 
алады
.
2. 
Үй
тапсырмасы
бойынша
алынған
балдар
саны
қосылып
, 
əр
зерттелушінің
иланымпаздық
деңгейін
анықтайды
.
А
) 
Ең
көп
балл
алған
зерттелуші
(7-45) 
тең
иланушылар
тобына
жатқызылады
(
гиперсугистивті
)
Ə
) (4-6 
балл
) 
алған
зерттелуші
иланымпаз
(
суггестивті
)
топ
бо
-
лып
есептелінеді
.
Б
) (1-3 
балл
) 
алғандар
қиын
иланушылар
(
гипосуггестивті
) 
топқа
жаттпау
.
В
) (0
балл
) 
алғандар
иланбайтын
(
асуггестивті
) 
топқа
жатады
.
3. 
Мынадай
мəселелер
талқыланады
: 
Иланымпаздық
деңгейінің
адам
қызметінде
алатын
орны
. 
Иланымпаздық
жеке
адамның
психологиялық
сипаттамасы
, 
иланушылық
жəне
конформизм
атауларының
арақатынасы
.
Əдістеме
 
№
3
Мақсаты
: 
Жүйке
процесінің
негізгі
қасиеттері
тұрғысынан
адамның
жоғарғы
жүйке
типін
анықтау
.
Əдісі
: 
Я
. 
Стреляу
сұрақтарының
жиынтығы
.
1- 
бағана
(
Елігу
күші
)
1. 
Ұзақ
мерзімді
ауыр
жұмысқа
сіз
өзіңізді
қабілеттімін
деп
есептеймісіз
?
2. 
Қатты
шаршаудан
бұрынғы
қалпыңызға
тез
келе
аласыз
ба
?
3. 
Ұзақ
уақыт
бойы
бір
ғана
іспен
айналыса
аласыз
ба
?
4. 
Бір
нəрсені
ұзақ
уақыт
бойы
үзіліссіз
жаттай
аласыз
ба
?
5. 
Сізден
көп
күш
-
қуат
қажет
ететін
жұмыспен
айналыса
аласыз
ба
?
6. 
Көпке
дейін
ұйықтамай
жүре
аламысыз
?
7. 
Күні
бойы
ауыр
жұмыс
жасап
келгеніңізге
қарамастан
, 
кешкісін
белсенді
жəне
нəтижелі
қызмет
істей
аласызба
?
8. 
Ми
жұмысынан
қатты
шаршап
келіп
, 
тез
ұйықтап
кете
аласыз
ба
?
9. 
Шудың
ішінде
іс
істеп
, 
бір
нəрсені
жаттап
оқи
аласызба
?
10. 
Жауапты
қызметке
өзіңізді
оңай
қоса
аласыз
ба
?
11. 
Жауапты
қызметті
оңай
орындай
аласыз
ба
?
12. 
Қиыншылықтар
мен
кедергілерден
жасқанбайсыз
ба
?

231
13. 
Шудың
ішінде
сіз
өз
назарыңызды
бір
нəрсеге
оңай
аудара
аласыз
ба
?
14. 
Шиленіскен
жағдайларда
, 
жауапты
пікір
алысу
кезінде
көпшілік
алдында
сөйлегенде
тəуекелге
баса
аласыз
ба
?
15. 
Іс
-
əрекет
кездерінде
тəуекелге
баса
аласыз
ба
?
16. 
Жауапты
жəне
шиеленіскен
жағдайларда
сіз
өз
бетіңізбен
шешім
қабылдай
аласыз
ба
?
17. 
Шиеленіскен
жағдайларда
көш
бастап
кете
аласыз
ба
?
18. 
Жанға
батқан
ауруға
шыдай
аласыз
ба
?
19. 
Жеке
басыңызда
көп
ауыр
жағдай
бар
болса
да
, 
көпшілік
көзінше
еш
нəрсені
білдірмей
жүре
аласың
ба
?
20. 
Өте
жаман
жағдайды
көре
сала
, 
қашып
кетпей
, 
көмек
көрсете
аламысыз
?
21. 
Сын
сағатында
көмекке
келуге
даярсыз
ба
?
22. 
Таныс
емес
адамдар
арасында
өзіңізді
еркін
ұстай
аласыз
ба
?
23. 
Үлкен
аудитория
алдында
сөз
сөйлеу
сізге
оңайға
түсе
ме
?
24. 
Көпшілік
алдында
сөз
сөйлегенді
ұнатасыз
ба
?
25. 
Сіздің
жүріс
-
қимылыңыз
жеңіл
жəне
жиі
ме
?
2- 
бағана
(
Ұстамдылық
күші
)
1. 
Қажет
болған
жағдайда
өзіңізді
ұстай
аламысыз
?
2. 
Қажетті
жағдайда
сіз
сөзге
араласпай
жүре
аласыз
ба
?
3. 
Бастап
қойған
ісіңізді
кез
келген
уақытта
үзе
аласыз
ба
?
4. 
Біреудің
сеніп
тапсырған
құпиясын
сақтай
аласыз
ба
?
5. 
Ашу
мен
ызаны
жеңу
сізге
оңай
ма
?
6. 
Орынсыз
жерде
шыққан
күлкіңізді
тыйу
сізге
оңай
ма
?
7. 
Ауыр
жағдайда
мəселені
байыппен
шеше
аласыз
ба
?
8. 
Сіз
шыдамдымысыз
?
9. 
Іштей
толқу
сезімін
шегеріп
ұстап
, 
өзіңізді
жеңе
аласыз
ба
?
10. 
Жақын
адамыңыз
азап
шегіп
жатса
, 
сіз
өзіңізді
ұстай
аласыз
ба
?
11. 
Тыйым
салынған
істен
өзіңізді
аулақ
ұстай
аласыз
ба
?
12. 
Өзіңізден
сылбырлау
жұмыс
істейтін
адамның
қарқынына
түсіп
жұмыс
жасау
оңай
ма
?
13. 
Қатар
келе
жатқан
адамның
жүрісімен
жүру
сізге
оңайға
түсе
ме
?
14. 
Оқытушы
өтінішіне
байланысты
сабақ
немесе
дəріс
кезінде
сөйлеспей
отыру
сізге
қиынға
түсе
ме
?
15. 
Əріптестеріңіз
бастаған
ұрыстан
бас
тарта
аласыз
ба
?
16. 
Рұқсат
келгенше
сіз
белсенді
іс
-
əрекеттен
өзіңізді
тежеп
ұстай
аласыз
ба
?

232
17. 
Баяндама
жасау
барысында
немесе
біреумен
сөйлесіп
тұрған
мезгілде
артық
қол
қимылдарынан
бас
тарта
аласыз
ба
?
18. 
Қызу
егес
-
талас
кезінде
сіз
өз
ойыңызды
дəлелді
, 
ұстамды
айта
аласыз
ба
?
19. 
Əріптестеріңіздің
тосып
тұрғанын
біле
тұра
, 
жұмысыңызды
əрі
қарай
жалғастыра
бересіз
бе
?
20. 
Аса
үлкен
дəлелдікті
қажет
ететін
іс
-
əрекетті
ұнатамысыз
?
21. 
Өмірге
қауіп
төніп
тұрған
жағдайда
сіз
өзіңізді
тежеп
ұстай
аламысыз
?
22. 
Сіз
үшін
аса
қажетті
мəселе
шешіліп
жатқанда
, 
ұстамдылық
білдіріп
, 
тыныш
тосып
отыра
аласыз
ба
?
23. 
Сіздің
араласуыңыздан
еш
нəрсе
шықпасын
біле
тұра
, 
шиеленіске
(
айтысқа
) 
кіріспей
тұра
аласыз
ба
?
24. 
Көпшілік
қатысқан
қызу
жарыс
кезінде
өзіңізді
айқайлаудан
, 
қол
сермеуден
тежей
аласыз
ба
?
25. 
Жұмыстың
аяқталуын
шыдамдылықпен
тоса
аламысыз
?
3- 
бағана
( 
Қозғалымпаздық
- 
қағілезділік
)
1. 
Бір
істен
екінші
іске
оңай
ауыса
аласыз
ба
?
2. 
Іс
-
əрекет
түрін
ауыстырып
тұрғанды
ұнатамысыз
?
3. 
Жаңа
оқытушы
, 
жаңа
меңгеруші
немесе
жаңа
бастық
стиліне
тез
үйрене
аламысыз
?
4. 
Жаңа
өмір
жағдайына
(
лагерь
, 
демалыс
үйі
, 
т
.
б
.) 
тез
көндігемісіз
?
5. 
Жаңа
күн
тəртібіне
тез
үйренемісіз
?
6. 
Қозғалысты
қажет
ететін
жұмысты
, 
ойынды
ұнатамысыз
?
7. 
Көркем
əдебиет
шығармасын
тез
оқимысыз
?
8. 
Тез
сөйлеймісіз
?
9. 
Кешкісін
тез
ұйықтаймысыз
?
10. 
Ертеңгісін
тез
оянамысыз
?
11. 
Бірнеше
істі
бір
мезгілде
жасау
қажет
болғанда
, 
сіз
жұмысыңызды
дұрыс
ұйымдастыра
аламысыз
?
12. 
Көңіл
-
күйіңіз
тез
өзгере
ме
?
13. 
Ұзаққа
созылған
біркелкі
жұмыс
кезінде
ұйқыңыз
келе
ме
?
14. 
Тез
жауапқа
, 
іс
-
əрекетке
қабілеттімісіз
?
15. 
Жұмыс
орнын
ауыстырғанды
, 
жиһаз
бұйымдарының
орнын
өзгертіп
тұрғанды
ұнатамысыз
?
16. 
Сырт
жағдайлардың
əсерімен
көңіл
-
күйіңіз
оңай
өзгере
ме
?
17. 
Тез
жазамысыз
?
18. 
Қозғалыс
дағдыларыңыз
(
шаңғы
тебу
, 
компьютерде
мəтінді
теру
жəне
т
.
б
.) 
тез
қалыптаса
ма
?

233
19. 
Жағдайлардың
жиі
жəне
əр
түрлі
болып
өзгеріп
тұрғанын
қалаймысыз
?
20. 
Күтпеген
сұраққа
тапқыр
жауап
бере
аламысыз
?
21. 
Байыпты
дəлелдер
негізінде
сіз
бұрынғы
қабылдаған
шешімдеріңізден
аса
қиналмай
бас
тарта
аламысыз
?
22. 
Бөгде
адамдармен
(
поезда
, 
жатаханада
т
.
б
. 
жерлерде
) 
оңай
əңгімелесіп
кете
аламысыз
?
23. 
Көп
адамдармен
тілдесуді
қажет
қылатын
істі
ұнатамысыз
?
24. 
Жұмысқа
бірден
кірісіп
кете
аласыз
ба
?
25. 
Ұзақ
үзілістен
кейін
басталған
жұмысты
əрі
қарай
оңай
жалғастыра
аласыз
ба
?
Нəтижелерді
тұжырымдау
:
1) 
Бағаналар
бойынша
(
еліктеу
, 
ұстамдылық
, 
қозғалымпаздық
күші
) 
көрсетілген
нəтижелер
саны
есептелінеді
. 
Проценттік
қатынас
шығарады
. 40%-
дан
жоғары
көрсетілген
нəтижене
есеп
-
ке
алынады
.
2) 
Жоғарғы
нерв
қызметінің
типі
И
. 
П
. 
Павлов
жүйесі
бойын
-
ша
(
ЖНҚ
)- 
жоғарғы
нерв
қызметі
негізгі
нерв
жүйесінің
еліктеу
, 
ұстамдылық
, 
қозғалымпаздық
мінездемесіне
сай
анықталады
.
Қорытындылай
келгенде
:
І
тип
– 
күшті
, 
ұстамды
, 
қозғалымпаз
.
ІІ
тип
- 
күшті
, 
ұстамды
, 
инертті
.
ІІІ
тип
– 
күшті
, 
ұстамсыз
.
ІҮ
тип
– 
барлық
көрсеткішке
сай
əлсіз
.
3) 
Жоғарғы
нерв
қызметінің
типтері
И
. 
П
. 
Павлов
іліміне
сай
, 
классикалық
темперамент
типтеріне
қатысты
қаралады
.
І
тип
– 
сангвиник
ІІ
тип
– 
флегматик
ІІІ
тип
– 
холерик
ІҮ
тип
- 
меланхолик
4) 
Темперамент
типтері
бойынша
қорытынды
шығарылып
, 
темпе
-
рамент
типтері
мен
нерв
жүйесінің
қасиеттері
арасындағы
байланыс
анықталып
, 
темпераменттің
физиологиялық
қасиеттері
де
ескеріліп
, 
қызметі
басқа
да
іс
-
əрекет
барысында
темперамент
типтерінің
даму
көрнісі
айқындалады
. 
Алынған
тапсырмалардың
нəтижелері
салыстырылады
жəне
тап
-
сырмалар
ерекшеліктері
анықталып
, 
қорытындының
дұрыстығына
көз
жеткізіледі
. 
Оқу
процесіндегі
темперамент
рөлінің
маңызы
ата
-
лады
.

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: