1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының



жүктеу 20,84 Mb.
Pdf просмотр
бет2/56
Дата14.08.2022
өлшемі20,84 Mb.
#39102
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   56
1.2 
Психодиагностиканың
 
ғылыми
-
теориялық
 
негізі
Психологиялық
ілімдер
ерте
заманнан
бастау
алады

Ежелгі
дүние
елдерінде
жан
туралы
ілім
Үндістан

Қытай

Мысыр

Ва
-
вилон

Грек
елдерінде
тіршілік
пен
өмір

жан
мен
тəн

оқыту
мен
тəрбие
жəне
т
.
б

негізгі
мəселелер
ретінде
күн
тəртібіне
қойылып
келген

Жан
мəселесіне
қазақ
халқы
да
ерекше
мəн
берген

Мəселен

жанға
байланысты
ой
-
пікірлер

мақал
-
мəтелдер
мен
нақыл
сөздер

эпостар
мен
жырлардың
халық
психолгиясы
үшін
маңызы
зор
болған

Олардың
мазмұнынан
халқымыз
жанның
заттық
қасиеті
жоқ
болғандықтан

оны
танып
білу
шектеулі
екендігін
де
жақсы
аңғарған

Қазіргі
психология
ғылымында
жанды
көбіне
психика
ұғымының
баламасы
ретінде
қарастырады

Сол
дəуірде
Френсис
Гальтон
Англияда
биологиялық
тестілеудің
негізін
қалаушылардың
бірі
болды

Ол
тұқымқуалаушылық
арқылы
берілетін
биологиялық
қасиеттерді
зерттеу
арқылы
диагностикаға
ғылыми
қызығушылық
туғызғанын
атап
көрсетуге
болады

Тұқымқуалаушылықты
зерттеу
барысында
Гальтон
бірге
туған
адамдар
мен
қандас
емес
адамдарды
өлшеу
қажеттілігін
зерттеп

адамның
ата
тегі
мен
егіздік
арасындағы
нақты
ұқсастық
деңгейін
анықтады

Сонымен
бірге

осы
мақсатта
зерттеулер
жүргізген
Гальтон
1884 
жылы
бүкілəлемдік
көрмеде
антропометрикалық
лаборатория
ұйымдастырды

Онда
адамдар
өздерінің
физикалық
мінездемесіне
сəйкес
көру
немесе
есту
тереңдігін
зерттеуге
арналған
тестік
тексеруден
өтті

Мұндай
тестік
зерттеулер
алғаш
рет
тұлғаның
дамуын
жəне
ақыл
-
ой
деңгейін
анықтауда
да
қолданылды

Англияда
алғаш
рет
арнайы
психометриялық
меке
-
мелерде
адам
қабілетінің
статистикалық
мəліметтерін
жинақтауға
бағытталған
корреляция
əдісін
қолдану
ұсынылды

Гальтон
зерт
-
теулер
барысында
дисперсиялық
талдауды
ұсынса

ал
Спирмен
факторлық
талдауды
ұсынды

Сонымен
қатар

Г

Айзенк

Г

Кэттел
тұлға
қасиеттерінің
психодиагностикасын
анықтау
үшін
факторлық
талдауды
қолданды

Қорыта
айтқанда

ғасырлар
бойына
қалыптасқан
жеке
адамды
зерттеу
тəсілдері
қазіргі
кезеңде
олардың
құндылығын


8
арттыра
түсетін
психодиагностикалық
зерттеулер
мазмұнын
толықтыра
түсері
сөзсіз

Психодиагностикалық
əдістемелер
жеке
адамды
зерттеп

даму
бағыттарын
көрсетумен
қатар

психолог
қызметінің
кəсіби

əдеп
жəне
моральдық
қалыптарына
бағыт
берді

Олай
болса

психодиагностиканың
ғылыми
-
қолданбалы
мақсаты
тұлғаның
жас
ерекшелігіне
байланысты
психикалық
даму
дина
-
микасын

мінез
-
құлық
ауытқуларын

қабілеті
мен
қоршаған
ортаға
бейімделуін
зерттеу

Осы
мақсатқа
қол
жеткізуде
төмендегідей
міндеттерді
шешуді
көздейді
:
1. 
Жеке
адамның
қасиеттерінің
даму
динамикасын
нақты
уақыт
өлшемдеріне
байланысты
анықтау
.
2. 
Жеке
адамның

топтың
психологиялық
іс
-
əрекетіндегі
нақты
өзгерістерді
көрсету
.
3. 
Жеке
адамның
психологиялық
даму
жəне
қалыптасу
жағдайларын
ұйымдастыру

Ал
практикалық
психодиагностика
төмендегідей
міндеттерді
көздейді
:

мінез
-
құлық
ерекшеліктері
мен
психологиялық
қасиеттерді
анықтау
;

психологиялық
ерекшеліктердің
сандық
жəне
сапалық
көрсеткіштерін
анықтау
;

топта
тұлғаның
психологиялық
даму
ерекшеліктеріне
салы
-
стырмалы
талдау
жасау
.
Психодиагностикалық
əдіс
түрлерін
дұрыс
пайдалана
білу
үшін
жеке
адамның
психикалық
ерекшеліктерін

психоаналитиканың
теориялық
негіздерін
толық
меңгеру
қажет

сол
жағдайда
ғана
жеке
психикалық
ерекшеліктерді
бағалау
немесе
өлшеу
барысын
-
да
нақты
өлшемдерге
қол
жеткізуге
болады

С

Л

Рубинштейн
психодиагностикалық
зерттеуді
ұйымдастыруда
зерттеудің
негізгі
екі
базасын
атап
көрсеткен

Бұл
бақылау
(
өзін
-
өзі
бақылау
жəне
обьективті
бақылау

өздігінен
тура
жəне
жанама
бақылау

жəне
экс
-
перимент

Одан
соң
əдістерді
төмендегідей
жіктейді


іс
-
əрекетті
орындау
барысындағы
психикалық
ерекшеліктерді
зерттеу
əдісі
;

сұхбат
алу
əдісі
;

анкета
əдісі
;

тест
əдісі
;

генетикалық
əдіс
.


9
Б

Г

Ананьев
жіктеулері
бойынша
психологиялық
зерттеулер
төрт
топқа
бөлінеді
:
1. 
Ұйымдастыру

лангитюдті
салыстыру
жəне
жинақтау
əдісі
.
2. 
Топтық
мəліметтерді
жинақтаудың
эмпирикалық
тəсілдері

бақылау
жəне
өзін
-
өзі
бақылау

лабораториялық
эксперимент
жəне
психодиагностикалық
əдіс
(
тест

анкета

сауалнама

сұхбатттасу
): 
а

тапсырманы
орындау
барысында
іс
-
əрекетті
бағалау
жəне
оған
сапалық
талдау
жасау

ə

жобалау
(
математикалық

кибернетикалық
); 
б

биографиялық
əдіс

адамның
өмір
жолын
зерттеу

құжаттық
тал
-
дау
).
3. 
Эксперимент
жəне
бақылау
нəтижелерін
талдау

мəліметтерді
статистикалық
өңдеу
жəне
сапалық
сипаттама
беру

4. 
Талдау
əдісі

а

Генетикалық
(
жалпы
даму
ерекшеліктерін
көрсететін
материалдарды
талдау
); 
ə

Құрылымдық

жеке
адаммен
топты
жəне
өзгеде
тұлғалар
мен
байланысты
сипаттау
).
Сонымен
қатар

психодиагностика
əдістерді
əдіснамалық
бағытын
өлшеу
технологиясына
қарай
топтастырады

С

Г

Болтыгин
диагно
-
стиканы
зерттеу
тəсілдері
ретінде
«
дедуктивті
» 
жəне
«
индуктивті
» 
əдістер
деп
бөледі

Ал

Розенцвейг
психодиагностикалық
əдістерді
үш
түрге
бөліп
қарастырды

Бірінші
 
түрі
:
субьективті
əдіс
– 
субьектінің
өзін
-
өзі
обьект
ретінде
бақылауы
.
Екінші
 
түрі
:
обьективті
əдіс
– 
жеке
адамды
сырттай
бақылау
арқылы
ішкі
құрылымдық
байқау
.
Үшінші
 
түрі
:
жобалау
əдісі
– 
жеке
адамға
кері
əсерін
тигізбейтін
стимулдарға
зерттелінушілердің
əсерін
талдау

Мəскеу
университетінде
1987 
жылы
жалпы
психодиагностика
ав
-
торлары
технология
бағыттарын
негізге
ала
отырып

келесі
топтама
-
ны
ұсынды

Бірінші
топтамаға
дұрыс
жауапты
қажет
ететін
тапсыр
-
малар
жатқызылады

1. 
ақыл
-
ой
дамуы
жəне
арнайы
қабілеттер
тесті

жеке
адам
ерекшеліктерін
анықтауға
арналған
тесттер
;
2. 
дұрыс
жауабы
жоқ

бірақ
белгілі
бір
бағытты
көздейтін
тесттер

Екінші
топ
тестері
вербальды
жəне
вербальсыз
психодиагнос
-
тикалық
əдістерден
құралған
.
Үшінші
топқа
өлшеу
қағидаларына
негізделген
психодиагнос
-
тикалық
əдістер
жатады

1. 
Обьективті
теттер
диагностикалық
міндетті
дұрыс
шешуді
та
-
лап
етеді
.


10
2. 
Стандартты
өзіндік
есеп
беру
тесттері

3. 
Проективті
техникалар
.
4. 
Пікірлесу
(
интерактивті
техникалар
).
5. 
Психофизиологиялық
жəне
ақпаратты
талдау
əдістері

Психодиагностика
 
əдістерінің
 
топтамасы
 
қолданылу
 
бағытына
 
қарай
 
төмендегідей
 
топтастырылады
:
1. 
Объективті
əдістер
.
2. 
Субъективті
əдістер
.
3. 
Жобалау
əдістері
.
Іс
-
əрекеттерді
 
орындау
 
тəсілдері
 
мен
 
нəтижелеріне
 
қарай
:
1. 
Жеке
тұлғаны
зерттеу
тестері
.
2. 
Іс
-
əрекетті
зерттеу
тестер
3. 
Ситуациялық
тестер
4. 
Ақыл
-
ойды
зерттеу
тестері
5. 
Қабілетті
зерттеу
тестері
6. 
Жетістікке
жетуді
зерттеу
тестері
.
7. 
Бағыт
-
бағдарды
зерттеу
тестері
Зерттелушінің
 
өзі
 
туралы
 
берген
 
мəліметіне
 
негізделген
 
өлшемдер
:
1. 
Тұлғалық
жəне
арнайы
сауалнамалар
.
2. 
Сауалнамаларлар
.
3. 
Өзекті
жəне
өткен
мəселелер
жөнінде
сұхбат
алу
.
4. 
Биографиялық
əдіс
.
5. 
Белгілі
бір
жағдайларға
байланысты
жеке
тəртібін
баяндау
.
Психологтың
алдына
қойған
мақсатына
сəйкес
орындала
-
тын
психодиагностикалық
міндеттерді
шешуде
қолданылатын
əдістемелер
объективті

субъективті
жəне
проективті
əдістер
жүйесінде
жинақталса

оңтайлы
шешімін
береді

Бекіту
 
сұрақтары
:
1.
 
Психологиялық
диагностика
ғылымының
зерттеу
объектісі
?
2. 
Психодиагностика
ғылымын
дамытуға
үлесін
қосқан
ғалымдар
кімдер
?
3. 
Психодиагностика
қандай
ғылым
салаларында
қолданылады
?
4. 
Психодиагностиканың
практикалық
мазмұны
қандай
?
5. 
Психодиагностика
ғылымының
мақсаты

міндеттері

əдіс
на
ма
-
лық
бағытын
өлшеу
мазмұнының
топтамасы
қандай
?
6. 
Объективті

субъективті

проективті
əдістер
деген
не
?


11
2-
БӨЛІМ

ПСИХОДИАГНОСТИКАНЫҢ
ДАМУ

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   56




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау