1.
Ұсынылған
мəлімет
мазмұны
келесі
түрде
болады
:
А
)
образдар
F (
объектінің
физикалық
сипатын
бейнелейтін
проприрецетивті
образдар
-
көру
,
есту
.);
117
Б
)
символдар
S (
формалық
белгілер
,
əріптер
,
цифрлар
,
ноталар
,
кодтар
);
В
)
семантикалық
M (
концептуалды
информациялар
:
вербалды
идеялар
,
ұғымдар
,
түсініктер
);
Г
)
мінез
-
құлық
B (
кісіаралық
қатынастар
процесін
бейнелеуші
,
адамдардың
мінезін
анықтаушы
мəліметтер
);
2.
Мəліметті
өңдеу
барысындағы
операциялар
:
А
)
тану
операциясы
C (
мəліметті
сыртқа
ортадан
ажырату
,
тану
жəне
мағнасын
түсіну
);
Б
)
дивергентті
ойлау
D (
ұсынылған
мəлімет
пен
логикалық
байланыстағы
бірнеше
альтернативті
шешімдерді
табу
);
В
)
конвергентті
ойлау
N (
мəселенің
бір
ғана
шешімін
таба
алу
қабілеті
);
Г
)
есте
сақтау
M (
есте
сақтау
,
есте
қалдыру
операциялары
);
Д
)
мəліметті
бағалау
E (
мəліметті
белгілі
бір
критерий
бойынша
салыстыру
жəне
бағалау
);
3.
Мəліметтерді
өңдеу
қорытындыларына
мыналар
жатады
:
А
)
элементтер
U (
мəліметтің
жеке
бірліктері
);
1-
сурет
.
Гильфорд
бойынша
интеллекттің
құрылымы
Ԥɪɟɤɟɬɬɟɪɞɿԙ
ɨɪɵɧɞɚɥɭɵ
Ɍɚɧɵɦɞɵԕ
ɮɭɧɤɰɢɹ
-
ɋ
ȿɫ
- M
Ⱦɢɜɟɪɝɟɧɬɬɿ
ɨɣɥɚɭ
-
Ⱦ
Ʉɨɧɜɟɪɝɟɧɞɿ
ɨɣɥɚɭ
- N
Ɇԥɥɿɦɟɬɬɿ
ɛɚԑɚɥɚɭ
-
ȿ
ɗɥɟɦɟɧɬɬɟɪ
- U
ȱȱ
-
ɤɥɚɫɬɚɪ
ɋ
ȱȱȱ
-
ԕɚɬɵɧɚɫɬɚɪ
R
ȱ
V -
ɠԛɣɟɥɟɪ
S
V -
ԕɚɣɬɚ
ԕԝɪɭ
T
VI -
ԕɨɥɞɚɧɭ
I
Ɇɚɡɦԝɧɵ
1 2 3 4
Ȼɟɣɧɟɥɿɤ
ɋɢɦɜɨɥɞɵԕ
ɋɟɦɚɧɬɢɤɚɥɵԕ
Ɇɿɧɟɡ
-
ԕԝɥɵԕɬɵԕ
118
Б
)
кластар
C (
ортақ
элементтер
мен
қасиеттер
бойынша
объектілерді
белгілі
бір
топқа
,
кластарға
орналастыру
);
В
)
түрлі
қатынастар
R (
мəліметтер
бірліктері
арасында
,
объектілер
арасында
байланыс
,
қатынас
орнату
);
Г
)
жүйелер
S (
мəліметтік
бірліктердің
құрылымдық
жүйесіне
жеке
элементтерден
құрылған
тұтас
блоктар
жатады
);
Д
)
трансформация
T (
мəліметтерді
модификациялау
,
яғни
мəліметтерді
қайта
құру
,
салыстыру
,
қайта
анықтау
);
Е
)
импликация
I (
мəліметтерге
қатысты
жаңа
байланыстарды
құру
,
қорытындылау
)
Моделдің
негізгі
артықшылығы
негізгі
Дж
.
Гильфорд
интеллекттің
кеңейтілген
моделін
ұсынды
.
Қазіргі
күні
оның
кон
-
цепциясы
интеллектілі
қабілеттіліктердің
жүйеленген
моделі
бо
-
лып
табылады
.
Дж
.
Гилфордтың
моделіне
сəйкес
əрбір
қабілеттілік
үш
өлшемнің
əрқайсысы
бойынша
оның
тиімді
жағдайымен
анықталады
.
Бұл
модель
интеллект
құрылысының
моделі
деп
ата
-
лады
.
Тек
Дж
.
Гилфордтың
ғана
теориясы
сынға
ұшыраған
жоқ
.
Интеллектінің
барлық
қозғау
күші
мен
талдау
модельдері
тез
арада
психологтарды
қанағаттандыруын
тоқтатты
.
Көптеген
психологтардың
пікірі
бойынша
біздің
ғасырымыздың
басында
интеллектуалдылық
тест
ситуациясын
туындатты
.
Бұл
си
-
туациялар
адамды
таңдауға
қояды
,
адамдардың
əр
түрлі
мəселелерін
интеллектуалды
орындау
мүмкіндігі
бойынша
бағалай
отырып
,
олардың
интеллектісін
өлшеуге
болады
.
Сондықтан
кейбір
психо
-
логтар
интеллектуалды
тесттер
мен
өлшемдерді
интеллектуалды
деп
атайды
.
Интеллектуалдылық
коэфициент
интеллектінің
синонимі
болып
табылады
.
Жоғарыда
айтылғандардың
басқа
жағы
интеллектінің
табиғи
,
ту
-
мыс
қасиеттері
деп
мойындауға
келіп
тіреледі
.
Бұған
тұрақты
түрде
ұзақ
уақыт
бойына
интеллектісін
зерттеу
керек
.
Зерттеуде
байқалған
IQ-
қатысты
жиілігі
басқа
себептермен
түсіндірілуі
мүмкін
.
Соны
-
мен
, IQ
тұрақтылығының
тағы
да
екі
себебін
анықтауға
болады
.
Олардың
бірі
,
ұзақ
қоршаған
адамдарда
болатын
өзгеріс
.
Екінші
себебі
,
индивидтер
өз
өмірінің
ерте
кезеңдерде
жəне
олардың
тез
дамуын
қамтамасыз
ететін
іскерлік
пен
дағдылар
.
Бұлар
сақталады
жəне
келешекте
дамудың
өкілі
болып
қызмет
етеді
.
Интеллектуалды
тестте
қоршаған
ортаның
əсерін
ескеру
қажет
.
Көптеген
жеке
тесттерде
,
баланың
жеке
қасиеттерін
анықтау
үшін
қарастырылып
,
зерттелген
.
Жаңа
шарттарға
бейімделу
,
тесттің
ең
119
қажетті
талабы
.
Белгілі
бір
жасқа
арналған
тесттерді
басқа
жастағы
балаларға
қолдануға
болмайды
.
Тест
сенімділігін
тіркеу
(
ретестілеу
)
əдісі
бойынша
жəне
тесттің
есептерінің
гомогенділігі
əр
серия
бойынша
бағаланады
.
АҚШ
оқушыларының
450-
ін
тексеру
үшін
0,85
коэффициенті
,
ал
жоғары
білімі
бар
адамдарды
зерттеу
үшін
– 0,82
коэффициенті
алынды
.
Əр
түрлі
таңдаудағы
гомогенділіктің
орташа
коэффициенті
0,71 – 0,91
аумағында
болды
.
1 -
субтест
«
толықтыру
»
–
күрделілігі
өсу
ретімен
орналасқан
12
тапсырмадан
тұрады
.
Əр
тапсырманың
сол
жағында
3
белгілі
логикалық
бірізділікпен
5
фигура
орналасқан
(
кеңістікте
орналасу
көлемі
,
саны
жəне
т
.
б
.
өзгерістері
бар
).
Логика
өзгерістерін
таңдай
отырып
,
оң
жақта
орналасқан
4-5
фигураның
ішінен
заңдылыққа
сəйкес
келетінін
жəне
сол
жақта
орналасқан
3
фигураның
логикалық
бірізділігін
жалғастыра
алатынын
таңдау
қажет
.
2
–
субтест
«
классификациялау
»
–
күрделілігі
өсу
ретімен
орналасқан
14
тапсырмадан
тұрады
.
Əр
тапсырма
5
фигура
қатарынан
тұрады
.
Мұнда
4
фигура
əрдайым
қандай
да
бір
жалпы
белгімен
біріктірілген
.
Əр
қатардан
басқалардан
ерекшеленетін
1
ғана
фигураны
табу
қажет
. 4
фигураға
жалпы
болып
табылатын
белгі
формасы
,
түсу
,
саны
,
фигуралар
элементтері
арасындағы
кеңістіктік
қатынасты
табу
қажет
.
3
–
субтест
«
матрица
»
–
күрделілігі
өсу
ретінде
орналасқан
12
тапсырмадан
тұрады
.
Бұл
тапсырмалар
логикалық
жағынан
1
тапсырма
субтестіне
ұқсас
келеді
.
Сол
жақтағы
матрицада
біріктірілген
3
фигураға
сəйкес
заңдылықты
оң
жақта
орналасқан
5
жауап
вариантының
ішінен
табу
тапсырмада
берілген
заңдылықты
аяқтайтын
1
ғана
фигураны
табу
қажет
,
яғни
матрицаны
дұрыс
толықтыру
қажет
.
Бұл
субтестінің
ерекшелігі
белгілердің
кешендік
талдаудан
тұруында
(
матрицаны
тігінен
жəне
көлдењінен
,
диаго
-
налды
талдау
).
Берілген
субтесттің
тапсырмаларын
құру
негізінде
жататын
белгілер
–
бұл
кеңістіктегі
орналасулары
,
формасы
,
көлемі
,
саны
,
түсі
жəне
берілген
белгілердің
комбинациясы
.
4
–
субтест
«
типология
»
–
күрделілігі
өсу
ретімен
орналасқан
8
тапсырмадан
тұрады
.
Тестілеуді
ұйымдастыру
алдында
психолог
зерттелушіге
жауаптар
парағын
жəне
тест
дəптерін
береді
.
Психолог
тест
дəптерінің
1-
ші
бетін
ашып
,
жалпы
нұсқауымен
таныстырады
.
Одан
кейін
психолог
нұсқауды
оқып
,
дұрыс
түсіндірілгеніне
көзін
жеткізгеннен
соң
, «
парақтың
келесі
бетін
ашыңдар
да
,
120
субтесттің
1-
ші
бөлімімен
жұмыс
жасауды
бастаңдар
»
дейді
.
Əр
субтест
зерттелушіге
орындалынатын
тапсырма
логикасын
түсінуге
мүмкіндік
беретін
2-3
мысалдардан
басталады
.
Қалған
2
мысал
өз
бетінше
шешіліп
,
ол
жауаптар
парағында
белгіленеді
.
Психолог
жауаптардың
дұрыстығын
тексеріп
,
зерттелушімен
бірге
қателерін
дұрыстайды
.
Жауап
парағы
тесттің
екі
бөліміне
сəйкес
келетін
екі
бөлімнен
тұрады
.
Жауап
парағының
əр
бөлімі
4
субтестке
сəйкес
келетін
4
қатардан
қаралады
.
Қатар
жолының
саны
əр
субтесттегі
тапсырмалар
санына
сəйкес
келеді
.
Мысалы
,
тапсырмаларды
орындап
болғаннан
кейін
психолог
«
парақты
аударып
,
келесі
беттегі
тапсырмаларды
орындаңдар
»
дейді
де
,
уақытты
белгілейді
. «
Тоқта
»
командасымен
жұмыс
аяқталады
.
Тесттің
екі
бөлімдердің
арасында
аздаған
үзіліс
жасауға
болады
.
Екі
бөліммен
жұмыс
жалпы
нұсқаудың
негізгі
моменттерін
қайталаудан
басталады
.
Бірінші
бөлімнің
ерекше
болып
табылатын
себебі
,
екі
бөлімде
де
мысал
тапсырмаларға
ешқандай
вербалды
түсініктемелер
берілмейді
.
Зерттелушінің
жауаптар
парағындағы
нəтижелері
арнайы
«
кілтпен
өңделеді
».
Əр
дұрыс
жауапқа
1
балл
беріледі
. «
Шикі
,
аяқталмаған
»
ұпайлар
жиынтығы
субтесттің
1
жəне
2
бөлімдері
бой
-
ынша
бөлек
жəне
бірге
есептелінеді
. «
Шикі
»
балдар
шкалалы
балы
-
на
аударылады
.
Тесті
жеке
жəне
топ
бойына
өткізуге
болады
.
Топқа
жүргізгенде
əр
зерттелушінің
тест
дəптері
мен
жауаптар
парағы
бо
-
луы
тиіс
.
Достарыңызбен бөлісу: |