1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының

43
Тəжірибие
 
нəтижелерін
 
іріктеу
:
І
. 
Мақсатқа
сəйкес
№
1 
хаттамаға
жазылған
барлық
жауаптар
, 
пікірлер
, 
суреттік
талдаулар
жазылса
, 
№
2 
хаттамаға
сəйкестендіріп
көшіреді
.
ІІ
. 
Іріктеу
кезінде
нақты
жауаптар
зерттелелінуші
түсінігімен
сəйкестендіріледі
.
ІІІ
. 
Жалпы
жауаптар
жəне
олардың
қатынасының
жобасы
шығарылады
. 
І
V. 
Тұлғаның
нақты
жауаптар
психологиялық
дамудың
, 
ойдың
бір
жақтылығын
құрайды
.
V. 
Тұлға
туралы
жалпы
қорытынды
жасалды
. 
Тұлғаның
өмір
сүріп
отырған
ортасы
туралы
пікір
шығарылуы
керек
. 
Сана
позициясының
мазмұны
тұлғаның
динамикалық
құрылымы
мен
эмоциялық
ерік
сферасы
, 
іс
-
əрекет
тəсілдері
, 
тұлғаның
жеке
қасиеттері
мен
бағыттары
жайында
талқылаулар
жасалуы
керек
. 
Тест
іріктемесін
жасаған
кезде
зерттелінушінің
негізгі
ерекшілігі
қорытындыланады
, 
дəлелденеді
. 
Тақырыптық
апперцептік
тестте
төмендегідей
суреттерді
ұсынуға
болады
.
1

44
2
3

45
4
5

46
6
7

47
8
9

48
10
11

49
12

50
13
Розенцвейгтің
 
суреттік
 
тесті
Əдістеме
– 
адам
қапыда
болған
қолайсыз
жағдайлардан
шығу
не
-
месе
тұлғаның
мұқтаждықтарының
қанағаттануына
кедергілерге
де
-
ген
реакциясын
зерттеуге
арналады
. 
Фрустрация
 – 
тұрақты
жағымсыз
эмоциялық
күйге
душар
ететін
шектен
асқан
қанағатсыздықты
, 
сана
мен
əрекеттің
бұзылуын
білдіретін
ұғым
. 
Адамның
мақсатына
жету
-
де
кездесетін
көптеген
кедергілердің
əсерінен
пайда
болатын
өте
күшті
нервтік
-
психикалық
күйзеліс
.
Əдістеменің
көмегімен
апатия
, 
ызалану
, 
жабырқау
реакцияларын

51
зерттеуге
болады
. 
Мазмұнына
қарай
əдістемені
проективті
тестер
бөлігінде
жатқызуға
болады
. 
Əдістемеде
16 
жағдай
беріледі
. 
Оның
8-
і
адамға
кедергі
келтіру
, 
адамды
біреу
тоқтатады
, 
ренжітеді
, 
ал
8-
і
адамды
белгілі
жағдайда
айыптайды
. 
Əдістемеде
24 
схемалық
сурет
ересектерге
, 24 
балаларға
арналған
суреттер
беріледі
жəне
топ
бойынша
немесе
жеке
дара
түрде
жүргізіледі
. 
Жеке
дара
түрде
жүргізілген
кезде
зерттелуші
жауаптарды
дұрыс
оқуы
керек
. 
Жүргізуші
оқу
барысында
дауыс
тембріне
жəне
мимикаға
көңіл
аударуы
керек
. 
Кейде
зерттелуші
жағдайларды
дұрыс
түсінбейді
. 
Егер
зерттелуші
жауабын
өзгерткісі
келсе
, 
алғашқы
жауап
үстінен
сызылады
, 
бірақ
өшірілмейді
. 
Нұсқау
 
үлкен
 
адамдар
 
үшін
.
Сіздерге
24 
сурет
беріледі
. 
Əрбір
суретте
2 
адам
суреттелген
, 
бірінші
адам
сөзі
сол
жақта
жазылып
тұр
. 
Екінші
адамның
не
ойлағанын
аңдау
керек
. 
Жауапты
тез
жəне
нақты
беру
керек
. 
Тəжірибеге
жүргізуге
5 
минуттан
– 35 
минутқа
дейін
уақыт
беріледі
. 
Розенцвейгтің
теориясы
бойынша
, 
əрбір
жауап
белгілі
бір
крите
-
рий
бойынша
бағаланады
. 
Реакциялық
 
бағыт
 
бойынша
: 
1. 
Қоршаған
 
ортаға
 
бағытталуы
: 
тірі
жəне
өлі
қоршаған
ортаға
реакциялық
бағыт
, 
фрустрацияның
сыртқы
себебі
, 
фрустрациялық
жағдайдың
дəрежесі
, 
өзге
адам
көмегіне
жүгіну
.
2. 
Өзіне
 
бағытталуы
:
зерттелуші
фрустрациялық
жағдайды
өзіне
қолайлы
деп
біледі
.
3. 
Шарасыздық
 
жағдай
:
фрустрациялық
жағдайды
шарасыз
, 
яғни
уақыт
өздігінен
шешеді
деп
қабылдайды
. 
Реакциялық
 
түр
төмендегідей
сатыға
бөлінеді
:
1. 
Кедергілердің
 
басымдылығы
. 
Реакциялық
тип
«
өзіңе
көңіл
қою
». 
Фрустрациялық
пайда
болдырған
кедергіге
мəн
берілмейді
. 
2. 
Өзіндік
 
қорғану
. 
Реакциялық
тип
«
өзіңе
көңіл
қою
». 
Өзін
кінəлі
деп
тану
, 
өзгелердің
сөгісін
естуден
бас
тарту
немесе
өзін
кінəсіз
деп
білу
. 
3. 
Қажетті
 
табандылық
.
Реакциялық
тип
«
мұқтаждықтарды
қанағаттандыруға
көңіл
қою
». 
Конфликттік
жағдайды
үйлесімді
шешуге
келуге
мұқтаждықта
болу
. 
Яғни
өзгелерге
немесе
өзіне
жағдайды
дұрыс
шешуге
сенім
білдіру
.
Е
 – 
Қоршаған
ортаға
бағытталуы
,
I – 
Өзіне
бағытталуы
,
М
 – 
Шарасыздық
жағдайдағы
реакциялық
бағыттардың
белгіленуі
.
Тез
бейімделетін
өзіндік
сезімінің
көрінуі
.

52
ОД
 – 
бөгетке
көңіл
бөлу
,
 
ЕД
 – 
өзіңе
көңіл
бөлу
,
NP – 
мұқтаждықтарды
қанағаттандыруға
көңіл
бөлу
.
Зерттелушінің
, 
ең
алдымен
, 
тез
арада
өзіндік
сезімінің
өзгеруі
жəне
оның
бағытын
анықтауы
. 
Мысалы
, 14 
суреттегі
«
Тағы
шама
-
лы
күте
тұрайық
» 
деген
жауап
өзіне
бағытталады
, 
ал
өзіндік
сезімі
жағынан
мұқтаждықтарды
қанағаттандыру
болып
табылады
. 
Егер
тез
өзгеретін
өзіндік
сезімінің
бағытын
өзгертетін
кедергілер
болса
, 
мына
түрде
белгілейді
/
Е
1
, I
1
, 
М
1
/.
Қоршаған
орта
мен
өзіне
бағытталған
көрініс
өзіндік
қорғану
жағдайында
/
E,I/ 
байқалады
. 
Мұқтаждықтарды
қанағаттануға
көңіл
бөлу
/
Е
, I, M/.
ОД
ЕД
МД
Е
1
E
e
I
1
I
i
M
1
M
М
Мүмкін
 
болатын
 
жауаптар
: 
Е
1 
«
Бұл
қандай
жағымсыз
»
I
1 
«
Мен
мүлдем
киімімді
бүлдірген
жоқпын
»
M
1
«
Дымда
қылмайды
, 
шамалы
бүлінді
»
Е
«
Сіз
икемсізсіз
»
I «
Əрине
, 
жол
шетінде
тұруым
керек
еді
»
М
«
Дымда
қылмайды
»
е
«
Сіз
тазартуыңыз
керек
»
і
«
Мен
тазартып
аламын
»
м
«
Дымда
қылмайды
, 
кеуіп
кетеді
»
Жауаптарды
кестеге
енгіземіз
. 
GCR 
– 
коэффициентін
табамыз
, 
бұл
субъекттің
əлеуметтік
ортаға
белсенді
бейімделуін
анықтауға
арналған
. 
Кестені
толтыру
үшін
бес
фактордың
неше
рет
кездес
-
се
, 
сонша
ұпай
қоямыз
. 
Егер
Ее
болса
, 
Е
0,5 
е
0,5 
ұпай
беріледі
. 
Қосындысы
таблицаға
енгізіледі
, 
яғни
қосынды
сан
ұяшығына
жа
-
зылады
. 
Содан
соң
екі
жақты
ұпай
есептелінеді
. 
E, I, M, 
ОД
, 
ЕД
, NP 
көрсеткіштері
зерттелушінің
фрустрациялық
ерекшелігін
пайыздық
деңгейде
көре
аламыз
.
Даму
 
бағытын
 
талдау
:
Əдістемеде
зерттелушінің
өзінің
тəртібі
мен
өзіне
деген
көзқарасы
өзгереді
. 
Даму
бағытындағы
өзгерістер
мен
себептер
, 
талдаулар
адам
мінезінің
ерекшеліктеріне
байланысты
бола
-
ды
. 
Даму
деңгейі
мына
формуламен
есептелінеді
: /
а
-
б
/:/
а
+
б
/, 
мұндағы
а
 – 
алғашқы
фактор
/1-12 
сурет
/, 
б
– 
екінші
фактор
/13-24 
сурет
/.

53
Даму
 
бағытына
 
бес
 
түрлі
 
талдау
 
жасаймыз
:
І
 
түр
. 
ОД
бағытында
қарастырылады
. 
ІІ
 
түр
. 
Е
, 
І
, 
М
құбылысында
қарастырылады
.
ІІІ
 
түр
. 
е
, 
і
, 
м
құбылысында
қарастырылады
.
IV
түр
. 
Өзіндік
сезімнің
тез
өзгеруі
қарастырылады
.
V 
түр
. 
Тосын
жайттар
да
есепке
алынады
. 
ОД
ЕД
NP
Е
1 
Егер
сыртқы
кедергілерге
жауап
нақтырақ
болса
, 
«
Далада
жаңбыр
жауып
тұр
, 
менің
күртешем
орынды
болды
» 
/9-
сурет
/.
«
Ал
мен
сізбен
бірге
барамын
деп
ойлап
едім
» 

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: