1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының

40
мерзімі
бір
күндік
үзілістен
тұрады
. 
Өткізілу
кезіндегі
атмосфера
жайлы
, 
ыңғайлы
, 
тыныш
болуы
керек
.
Жұмысты
ең
қарапайым
əдістемеден
бастаған
дұрыс
. 
Ол
нақты
тақырыпта
сурет
салу
. 
Бұл
суретте
зерттелінуші
туралы
негізгі
мағлұматтарды
тізген
дұрыс
(
əулеметтік
орны
, 
жанұя
құрамы
, 
білім
деңгейі
, 
мамандығы
).
1-
ші
күні
1-
ден
10-
шы
кестеге
дейін
беріледі
2-
ші
күні
əдеттегідей
11-
ден
20-
ға
дейін
. 1-
ші
сеанс
кезінде
зерттелінуші
жас
ерекшілігіне
жəне
мəдени
деңгейдің
өзгеруіне
қарамастан
стандартты
нұсқау
беріледі
.
 
Экспериментті
 
өткізу
 
барысы
;
Тесттегі
баға
беру
жəне
көрсеткіштер
жүйесі
туралы
ешқандай
мəліметті
зерттелінуші
білмеуі
керек
. 
Тесттік
сурет
бейнелен
-
ген
парақтарын
кезекпен
кезек
жеке
нөмірлер
арқылы
белгілеп
, 
зерттелінушіге
қатар
көрсетілгені
жөн
. 
Зерттелінушіге
5 
бөліктен
тұратын
, 
нұсқау
беріледі
;
1) 
Сіз
мына
суретте
не
көріп
тұрсыз
? 
Жағдайды
баяндап
беріңіз
.
2) 
Сіздің
пікіріңіз
бойынша
, 
бұл
жағдайдың
туындауына
не
се
-
беп
болды
?
3) 
Енді
əрі
қарай
не
болады
?
4) 
Суретте
бейнелеген
адамдардың
ойы
қандай
?
5) 
Бейнеленген
суреттегі
адамдардың
сезімі
қандай
?
Бастапқы
хаттамада
барлық
жауаптар
жазылады
жəне
мүмкіндігінше
толық
жазылады
. 
Бағалаусыз
таза
параққа
жазылады
. 
Өткізілу
 
барысы
: 
Əрбір
суретке
əңгіме
құру
керек
.
А
) 
Зерттелінушінің
пікірі
бойынша
дəл
осы
кезде
суретте
не
бо
-
лып
жатқанын
түсіндіру
.
В
) 
Бұл
ситуация
қандай
себептен
болғанын
сипаттау
.
С
) 
Бейнеленген
адамдар
сезімі
мен
уайымы
туралы
айту
.
Д
) 
Адамдар
ойын
елестету
, 
түсіну
.
2-
ші
 
сеанстың
өткізілу
барысы
қайталанады
жəне
əңгіме
шынайы
өмірлік
оқиға
ретінде
қабылданып
, 
қиялға
ерік
берілген
кезде
жақсы
ұйымдастырылады
. 
Тест
материалында
тапсырмадағы
жағдайларға
байланысты
зерттелінуші
мүмкіндігінше
өзі
сезіне
отырып
, 
суреттің
ешқандай
заттық
бейнелерін
қалдырмай
елестету
керек
жəне
бос
орынға
сол
бойынша
əңгіме
құрастыруы
қажет
. 
Тəжірибе
кезінде
жалпы
кестеге
əңгіме
айта
бастаған
аралықтағы
ұзақ
уақыт
бойғы
тоқтаулар
, 
жаңылысулар
, 
өзіндік
сөздер
тіркеледі
. 
Зерттеу
бары
-

41
сында
сұрақтар
зерттелінушіге
көріністер
мен
жаңалықтар
туралы
толығырақ
мəліметтер
алу
мақсатында
қойылады
.
Тақырыптық
апперцивті
тестті
тек
тұлға
жобасын
жасап
қана
қоймай
, 
сонымен
бірге
тұлға
жауаптары
ерекшелігі
көрсетіледі
. 
Тақырыптық
апперцивті
тесткинофильм
түрінде
беріледі
, 
өмірдің
əр
түрлі
жағдайларындағы
тұлға
мінез
-
құлқына
байланысты
бейнелері
ашық
көрсетіледі
. 
Практикалық
Тақырыптық
апперцивті
тесттің
нұсқасында
28 
сурет
бар
. 
Басқа
тесттерден
айырмашылығы
тұлғаның
динамикалық
құрылымының
даралық
ерекшеліктерін
зерттеуде
жəне
əрекет
ету
бағытын
таңдауда
шексіз
ерік
беріледі
. 
Мысалы
, 
Р
. 
Роршах
тестінде
анықталмаған
қоздырғыш
«
Дақ
», 
ал
тақырыптық
апперцивті
тест
жүйесінде
анықталмаған
стимул
– 
ерікті
жауап
. 
Тақырыптық
апперцивті
тест
бойынша
жауап
беру
еркі
шектеусіз
, 
бейне
жəне
суретті
өңдеудің
нəтижесінде
алынған
мате
-
риалмен
түрлі
принциптер
бойынша
тəжірибиелер
жүргізілуі
тиіс
. 
Əдістеменің
 
өңделуі
. 
Тақырыптық
апперцивті
тестін
өңдеуге
арналған
20 
шақты
сызба
бар
, 
олар
тек
əңгімелер
талдауын
ғана
емес
категорияларға
жəне
тұлға
типтеріне
қарай
бөлінеді
. 
Соңғы
уақытта
əдістеменің
тиімділігін
көтеру
мақсатында
адамдарды
емдеу
үшін
қолданатын
бірнеше
жаңа
категориялар
енгізіледі
. 
Олар
: 1) 
ұзақ
мерзімді
, 2) 
деңгейлі
, 3) 
шартты
, 4) 
икемділік
. 
Осы
категориялардың
көрсеткіші
ұпай
түрінде
қойылады
жəне
əр
-
қайсысының
арасындағы
тығыз
байланыстар
ескеріледі
. 
Мюррей
сызбасындағы
суреттердің
ерекшелігін
сипаттауда
деңгейлі
жəне
икемділік
категорияларының
болуы
, 
əңгіменің
əрбір
кейіпкерінің
белсенділігін
анықтайды
. 
Əртүрлі
деңгейдің
кезектестігі
мен
жиілігі
, 
вариативтілігі
де
қарастырылады
. 
Қиялғажайып
əңгімелерді
ұзақ
уақыт
бойы
ақиқатқа
сəйкестендіріліп
, 
кəсіби
тұрғыдан
баяндалса
, 
бұл
«
Артығымен
–
МЕН
» 
күшінің
қажеттілігін
басады
. 
Ерте
балалық
шақта
болған
уайымға
қатысты
мəселелерге
ерекше
зейін
аударылады
. 
Мюр
-
рей
принципі
бойынша
тəжірибе
жұмысында
жұптасқан
қасиеттер
көрініс
береді
. 
Олар
: 
агрессия
, 
қорғану
, 
икемділік
, 
депрессия
, 
белгілі
бір
ойға
шамадан
тыс
берілуі
, 
сезімнің
, 
сананың
басқа
нəрсеге
тез
ауытқуы
, 
көңілсіздік
, 
эмоциялық
қозуын
білдіретін
психикалық
ауыр
жағдайдың
болуы
, 
оптимизм
немесе
пессимизм
жəне
т
.
б
..
Алынған
 
нəтижелерді
 
талдау
.
Сəйкес
аталған
міндеттер
бой
-
ынша
өткізіледі
. 
Ол
көріністердің
бас
кейіпкерін
табудан
бастала
-
ды
. 
Суреттегі
кейіпкерді
зерттелінуші
өзіне
ұқсастырады
. 
Зерттеу
кейіпкердің
маңызды
мінездемесін
анықтаудан
басталады
. 
Соңында

42
қажеттіліктер
жəне
оларға
сəйкес
қысым
жасаушылар
тізімі
құрылады
. 
Тақырыптық
апперцивті
тесттің
өңделуі
«
кейіпкердің
» 
өзгеше
бейнесін
қалыптастырады
, 
яғни
:
1. 
Оның
сезімдері
, 
қажеттіліктері
, 
тілектері
қандай
жəне
қайсысы
басымырақ
? 
2. 
Қандай
көріністерден
əсер
алды
?
3. 
Қоғамда
жəне
өмірде
өзара
қарым
-
қатынас
кезінде
белсенді
ме
əлде
белсенді
емес
пе
?
4. 
Қажеттіліктерін
қанағаттандыру
мүмкін
бе
?
5. 
Жетістікке
жетеме
немесе
фрустрацияға
икемдіме
?
6. 
Қоғамдық
тəртіпке
қарсы
қылығы
көріне
ме
?
7. 
Қоршаған
ортаны
қалай
түсінеді
, 
ол
үшін
қандай
құндылықтарға
ие
?
Зерттелінушінің
əңгімесінен
көбіне
қияли
жəне
сюжеттегі
жағдайларға
деген
қатынасынан
өмірлік
тəжірибесін
көруге
бо
-
лады
. 
Суреттегі
көрініс
көп
жағдайларда
қорғаныс
механизмінің
өнімі
ретінде
көрінеді
. 
Көрініс
шынайылығын
тұлға
өз
басынан
өткізбегендіктен
, 
оның
алған
əсерінің
тиімді
тұстары
есептелінеді
.
Өмірінде
басынан
өткізген
оқиғалар
уақыт
өткен
сайын
маңыздылығын
жояды
жəне
реңдік
бояуын
жоғалтады
. 
Соны
-
мен
бірге
көріністе
сəл
ғана
айырмашылық
болады
. 
Бірақ
басқа
адам
өмірінде
болып
жатқан
оқиғалар
, 
жағдайларды
зерттелінуші
өз
бойынан
өткізеді
, 
сезінеді
. 
Бұл
диагностика
жасауға
маңызды
. 
Егер
көріністен
ауытқығысы
келсе
, 
онда
нақты
елес
қатынастары
, 
сезімдері
жəне
қылықтары
зерттелінушіге
берілуі
маңызды
болып
табылады
. 
Тұлғаға
маңызды
мəлімет
ретінде
əңгіменің
мазмұны
, 
құрылымы
жəне
оның
сипаттамасын
талдауға
көмектеседі
.

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: