[]

ОӘК 

042-18-12.1.55/3-2013

 

№1 басылым 18.09.2013ж  

50 беттің 29-сі   

 

пайдалану керек.   

Енгізу  параметрлері  х,-  «нақты»  белгілі  болуы  мүмкін,  яғни  ӛлшемге 

бірмәнді  және  нақтылықтың  кез  келген  дәрежесімен  берілу  –  сонда  олар 

детерминирленген шамалар болып табылады. 

Стохастикалық  модельдер  үшін  шығару  параметрлері  ықтималдылық 

шамалары ретінде болуы мүмкін.  

Модельдеудің маңызды сатыларының бірі енгізу параметрлерінің олардың 

шығару  параметрлеріне  ӛзгеру  әсерінің  маңыздылық  дәрежесі  бойынша  бӛлу 

болып табылады. Мұндай процесс рангілеу (ранг бойынша бӛлу) деп аталады. 

Кӛбінесе  бізді  қызықтыратын  y

j

  шамаларының  мәндеріне  әсер  ететін  барлық 

факторларды есепке алу мүмкін емес (және де керек емес). Маңызды факторларды 

ерешелей  білуден  модельдеу  табысы,  жылдамдық  және  мақсатқа  жету  тиімділігі 

байланысты.  

Келесі  саты  –  математикалық  сипаттауды  іздеу.  Бұл  сатыда  модельдің 

абстрактілі құрылымынан нақты математикалық толықтыруы бар құрылымға кӛшу 

қажет.  Бұл  кезде  модель  теңдеулер,  теңдеулер  жүйесі,  теңсіздіктер  жүйесі, 

дифференциалдық  теңдеулер  немесе  осындай  теңдеулер  жүйесі  және  т.б.    түрінде 

кӛрсетіледі.  

Математикалық  модель  құрылғаннан  кейін  оны  зерттеу  әдісін  таңдаймыз.  Бір 

есепті  шешу  үшін  тиімділікпен,  тұрақтылықпен  және  т.б.  ерекшеленетін  бірнеше 

нақты  әдістер  бар.  Әдісті  дұрыс  таңдаудан  барлық  процестің  табысты  болуы 

байланысты.   

Алгоритм  құру  және  ЭЕМ  үшін  программа  құрастыру  –  бұл  творчестволық 

және  қиын  құрылатын  процесс.  Қазіргі  уақытта  компьютерлік  математикалық 

модельдеу  кезінде  ең  таралған  процедуралық-қалыптанған  (құрылымдық) 

программалау  болып  табылады.  Программалау  тілдерінің  ішінен  кӛптеген 

профессионал-физиктер,  мысалы,  қазіргі  уақытқа  дейін  FORTRAN  тілін  жоғары 

бағалайды.  

Программаны  құрастырғаннан  кейін  оның  кӛмегімен  қатаң  қателер  жібермеу 

мақсатында қарапайым тестілік есептерді (алдын-ала белгілі жауаптарымен) шешеміз. 

Бұл  тек  тестілеудің  бастапқы  процедурасы.  Тестілеу  ұзақ  жалғасуы  мүмкін  және 

пайдаланушы программаны дұрыс деп есептеген кезде ғана аяқтауы мүмкін. 

Содан  кейін  сандық  эксперимент  және  модель  нақты  объектке  (процеске) 

сәйкес  келеді  ма  екені  анықталады.  Егер  ЭЕМ  алынған  процестің  қандайда  бір 

сипаттамалары экспериментальды нақтылықтың берілген дәрежесімен сәйкес келсе, 

модель  нақты  процеске  адекватты.  Модель  нақты  процеске  сәйкес  емес  болған 

жағдайда алдыңғы сатылардың біреуін қайтып келеміз. 

Ӛзіндік бақылау сұрақтары: 

1. Ӛндірістік процестер 

 2.Ӛндірістік процестерді модельдеу 

 

Ұсынылатын әдебиет: 

1.Компьютерная поддержка решений Л.А.Матвеев, С-Пб, 1998 

2.Математическое моделирование в менеджменте В.М.Трояновский, Москва 2000 

3.Практика  примененеия  экономико-математических  методов  и  моделей 

ОӘК 

042-18-12.1.55/3-2013

 

№1 басылым 18.09.2013ж  

50 беттің 30-сі   

 

Н.Б.Кобелев, Москва, 2000 

 

3. ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ САБАҚТАР 

а) Лабораториялық сабағының құрылымы : 

1-Лабораториялық сабағы.  

Тақырыбы: MathCAD программасына кіріспе.  

М-функциялар келесі компоненттерді ӛзіне қосады: 

  Функцияларды анықтау жолы; 

  Комментарияның бірінші жолы; 

  Жеке комментария; 

  Функциялар денесі; 

  Жолдық комментариялар. 

 Функцияларды  анықтау  жолы.    Бұл  Matlab  жүйесіне  файлдың  М-функциясы 

болып  табылады  деп  хабарлайды,  сонымен  бірге  кіретін  аргумнттердің  тізімін 

анықтайды. 

Мысал.  Average  функциясын  анықтау  жолының  түрі  мынадай:  function  

y=average(x) 

Мұндағы: 

1)  function- М-функцияны анықтайтын негізгі сӛз; 

2)  у-шығатын аргумент; 

3)   average-функция аты;-кіретін аргумент; 

Matlab  жүйесінде  әрбір  функция  келтірілгендей  функцияны  анықтау  жолын 

қамтиды. Егер кіретін аргумент бар болса, онда ол жақшаға алынады. Аргументтерді 

кіретін және шығатын тізімдегіні бӛлуде үтір арқылы қолданылады. 

Мысал: 

 function[x,y,z]=sphere(theta, phi, rho) 

Кіретін  айнымалы  аттары  функцияны  анықтау  жолында  кӛрсетілген,  бірақ олар 

атаулары мен бірдей болмауы керек. 

 Комментаридің  бірінші  жолы.    Бұл  жолды  бірінші  жолдың  кӛмек  жолы  деседі, 

осыдан кейін функцияны анықтайды. Бұл текстік комментариядан тұрғаннан бірінші 

жол  комментариясы  %  белгісінен  басталады.  Average  функциясы  үшін 

комментаридің  бірінші  жолы  былай  кӛрсетіледі:  %  AVERAGE    вектор  элементінің 

орта  мәні.  Бұл  қолданушының  helpfunction-name  командасын  тергенде  пайда 

болатын  текстің  бірінші  жолы.  Бұл  loorfor  іздеу  командасы  бойынша  экранға 

шығады.  Дегенмен  бұл  жол  М-файл  туралы  қажетті  ақпаратты  қамтиды,  ол  дұрыс 

құрылған болуы керек. 

 Комментариялар.  М-файлдар  үшін  комментариялардың  бір  немесе  бірнеше 

жолдарында текстке (мәтінге кірерде ) online командасын құруға болады. 

Мысал. Комментарияның бірнеше жолдарын қалыптастырайық 

ОӘК 

042-18-12.1.55/3-2013

 

№1 басылым 18.09.2013ж  

50 беттің 31-сі   

 

% average(x) функциясы х вектор элементінің орта мәнін есептейді. 

% егер кіру аргументі вектор болмаса, онда қате болады. 

Онда команданы енгізген кезде help<функция_аты> Matlab жүйесі комментарий 

жолын  кӛрсетеді.  Ол  функцияны  анықтау  жолы  мен  бірінші  бос  орын  арасында, 

әлде  программа  басында  болады.  Help<функция_аты>  командасы  бұл  облыстағы 

емес комментарияларды елемейді. 

Мысал: 

Help sin 

SIN Sine 

   SIN(X) is the sine of the elements of X 

   SIN(X) Х массив элементінің синус функциясын есептейді. 

Каталог  басы.  Егер  Contents.m  атаулы  арнайы  файлды  құрауда,  онда  бүкіл 

каталогқа  комментариялар  құруға  болады.  Бұл  файл  тек  комментариялар  жолын 

қамту қажет. 

Matlab  help<каталог_аты>  командасы  бойынша  Contents.m  файл  жолдарын 

экранға шығарады. Егер каталог Contents.m файлын қамтымаса  help<каталог-аты> 

командасымен комментарияның бірінші жолы баспаға шығады. 

Функциялар  денесі.  Matlab  тілінің  кодын  қамтиды.  Ол  есептеулерді  орындайды 

және  шығатын  аргументтерге  мәндерді  меншіктейді.  Операторлар  функция 

денесінде функция шақыруынан, ағымды командаларды басқарудағы программалық 

конструкциясынан 

кіретін/ 

шығатын 

интерактивтілігінен, 

есептеуден, 

меншіктеуден, комментариядан және бос жолдардан тұруы мүмкін. 

Функциялар мен командалардың қосалқылығы. 

Matlab жүйесінің командалары-бұл мына түрдегі операторлар 

Load 

Help 

Кӛптеген командалар операндалар қосу арқылы модификацияланған болады 

load August17.dat 

help magic 

type rank 

Модификаторлардың  берілуінің  алтернативті  тәсілі-оларды  функцияның 

жолдық аргументтері ретінде анықтау:  

load(‘August17.dat’) 

help(‘magic’) 

type(‘rank’) 

Matlab  жүйесінде  бұл  команда  және  функция  түсінігінің  қосалқылығы  болады. 

Кез-келген  түрдегі  команда  command  argument,  функция  формасы  command 

(‘argument’) жазылуында берілуі мүмкін.