жылы Орынбор казак ќскерлерiндегi халыћтыѓ саны 533 мыѓ адамѕа жуыћтады. 4. Сiбiр казактары

203
Аћмола жќне Семей облыстарына орналастырылды. Олардыѓ таѕы
бiр блiгi Томск губерниясыныѓ Бийск округiне жайѕастырылды.
ХIХ–ХХ ѕасырлар шебiнде бљкiл казак ќскерлерi 5 млн десяти-
наѕа жуыћ жердi алып жатты. Енi 10 шаћырымдыћ далалыћ алћаптыѓ
зi ѕана 1,5 миллион десятина жердiѓ џзына бойына созылды. Сiбiр
казактарыныѓ ќрћайсысына тиесiлi жер телiмiнiѓ клемi орта есеп-
пен алѕанда 30 десятинадан айналды. Жердi тек ер азаматтар ѕана
алды. Офицерлерге жер ќлдећайда кп берiлдi. Олар жердi мiр
бойы пайдалану ћџћыѕына ие болды. Бiраћ олар ќдетте ол жерлердi
ћазаћтарѕа жќне ћоныс аударушы орыс шаруаларына жалѕа берiп
отырды. Казактар Ертiстiѓ оѓ жаѕалауындаѕы Долон, Шульба жќне
Ћараѕайлы ормандарын да иелендi. 1904 жылы патша жарлыѕымен
енi он шаћырым келетiн далалыћ алћап Сiбiр казактарыныѓ
«мќѓгiлiк меншiгiне» бекiтiлiп берiлдi.
Сiбiр казактарыныѓ негiзгi кќсiбi егiншiлiкпен айналысу болды.
Бiраћ далалыћ ауа райыныѓ ћџбылмалылыѕы, ћџрѕаћшылыћтыѓ жиi-
лiгi, ћаћаѕан кљштi аязды кљндердiѓ кптiгi егiн егуде ћыруар ћиын-
шылыћтар туѕызды. Казактар негiзiнен кљздiк жќне жаздыћ ћара би-
дай егумен шџѕылданды. Сџлы, арпа, тары, сондай-аћ картоп ектi.
Казактардыѓ арасында бау-баћша, темекi сiру де жаћсы дамыды.
Петропавл маѓында бау-баћша сiрумен айналысатын тџтас казак
поселкелерi ћџрылды. Шекара шебiнiѓ темекiсi – «махорка» бљкiл
Сiбiрге кеѓiнен тарады. Казактар сонымен ћатар кендiр ндiрумен
де айналысты, сора сiрдi.
Ккшетау уезiндегi татарлардан шыћћан Сiбiр казактары.

204
?
Казак ќскерлерi мал да џстады. Мџныѓ зi егiн шаруашылыѕына
жќне жорыћћа да ћажет едi. Gзендер мен клдердiѓ кптiгi балыћ
аулау iсiн де дамытты. Олар Ертiс зенi мен Зайсан клiнде балыћ
аулауды здерiнiѓ иелiгiне айналдырып алды. Казактар сонымен
ћатар 
жљк тасымалымен
, терi илеу жќне тоѓ май дайындау кќ-
сiпшiлiктерiмен де айналысты. Сауда-саттыћпен де шџѕылданды,
жергiлiктi ћазаћтармен сауда жасасты.
Жол жндеу жџмыстары љшiн алынатын баж салыѕы да казактар-
дыѓ пайдасына тљсетiн. Кедейленiп, ћайыршылыћ кљйге тљскен кп-
теген ћазаћтар казактарѕа жалданып жџмыс iстедi. Жалпы алѕанда
ХIХ–ХХ ѕасырлар аралыѕында Ертiс шекара шебiнде 100 мыѓѕа
жуыћ ћазаћ жалданып жџмыс iстеген. Сiбiр казактары з жерлерiнiѓ
бiр блiгiн ћазаћтарѕа жалѕа берiп, табыс тауып отырды. ХХ ѕасыр-
дыѓ басында Батыс Сiбiрдiѓ бџрынѕы генерал-губернаторы И. Баб-
ков: «Казактар Дала лкесiнiѓ еѓ шџрайлы жерлерiн тартып алып,
жергiлiктi ћазаћтарды ћанап отыр», – деп жазды.
Сiбiр казактарыныѓ тарихын, олардыѓ Ертiс бойындаѕы ћазаћ-
тармен ћарым-ћатынасын зерттеумен белгiлi тарихшы жќне лкета-
нушы генерал 

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: