З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

§18. ИСАТАЙ ТАЙМАНЏЛЫ МЕН МАХАМБЕТ

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	156/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 152 153 154 155 156 157 158 159 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

1. КHтерiлiстiѓ шыѕу себептерi.

§18. ИСАТАЙ ТАЙМАНЏЛЫ МЕН МАХАМБЕТ
]ТЕМIСЏЛЫ БАСТАЅАН ХАЛЫЋ-АЗАТТЫЋ К]ТЕРIЛIСI
Кiшi жљз ћазаћтарыныѓ ћандай ктерiлiстерге белсене ћатысћа-
нын естерiѓе тљсiрiѓдер. Картадан Кiшi жљз ћазаћтары мекендеген
аумаћты крсетiѓдер.
1. КHтерiлiстiѓ шыѕу себептерi.
1836–1838 жылдары Бкей ханды-
ѕында аса iрi халыћ-азаттыћ ктерiлiстерiнiѓ бiрi болып ттi. Ол к-
терiлiстiѓ басты себебi жердiѓ жетiспеушiлiгi едi. Мќселен, Iшкi
Ордадаѕы 20 мыѓѕа жуыћ отбасы шаруашылыѕы жер тапшылыѕы-
нан зардап шектi. Еѓ жаћын шџрайлы жерлердiѓ бќрiн де iрi поме-
щиктер мен байлар зара блiсiп алып ћойѕан болатын. Ћатардаѕы
ћарапайым ћазаћтар жердi солардан жалѕа алып пайдаланды. Ћазаћ
аћсљйектерi орыс помещиктерiнен жалѕа алѕан жерлердi здерiнiѓ
жеке ћалауы бойынша ћазаћ ауылдарына ктерiѓкi ћымбат баѕаѕа
таѕы да ћайыра
жалѕа берiп
отырды. Сйтiп ћазаћтардан ќр тљрлi
айыппџлдар мен алым-салыћты еселеп алып тџрды.

116
Ресей помещиктерi Юсупов пен Безбород-
коныѓ Каспий теѓiзi жаѕасында клемi ора-
сан зор жер телiмдерi болды. Жайыћ ќскери
кеѓесi Љлкен жќне Кiшi Gзен бойындаѕы
жќне Ћамыс-Самара клдерiнiѓ тѓiрегiндегi
жерлердi з пайдасына басып алды. Жайыћ
бойындаѕы жерлердi Жайыћ казак ќскерлерi
иемдендi. Ћазаћтардыѓ кесiп тiп, жаѕалау-
даѕы жайылымдарды пайдалануына ћатаѓ
тыйым салынды. Далалыћ ћазаћтар iшкi жаћ
бетке, iшкi жаћ ћазаћтары далалыћ сыртћы
жаћ бетке те алмады. Жердiѓ жеткiлiксiздiгi
салдарынан ћазаћтар жердi Астрахан губер-
ниясыныѓ шаруаларынан, Жайыћ казактары-
нан, жер иеленушi iрi помещиктер мен ћазаћ
байларынан ћымбат баѕамен жалѕа алып пай-
далануѕа мќжбљр болды. Жќѓгiр хан тарапы-
нан салынатын алым-салыћ тљрлерi де еѓсенi
езiп жiбердi. Ол жеке басыныѓ пайдасына жи-
нап алынатын бiрыѓѕай салыћ тљрiн енгiздi.
Патша љкiметi ханныѓ зi жасап алѕан

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 152 153 154 155 156 157 158 159 ... 481