Техногендік сипаттағы төтенше жағдай

Жұмысшылар мен қызметкерлерді қорғау жолдары

а) Барлық жұмысшыларға арналған қорғану ғимараттары – бомбадан қорғанатын, тез арада салынатын, радиацияға қарсы, қарапайым қорғану паналарымен қамтамасыз етуге көңіл бөлінеді. Сондықтан барлық ережелерге сай құрлыстардың салынуы және қорғану ғимараттарының қажетті санының жинақталуы керек.

б) Эвакуациялауды және бөліп орналастыруды ұйымдастырудың тиянақты қаралған жоспары әзірленеді.

в) Жеке басты және медициналық қорғау құралдары жинақталады.

г) Радиациялық және химиялық барлау құралдарын, залалдану мен радиоактивті сәулеленуді бақылайтын құралдар жинақталады және сақталады.

Объектінің ғимараттарының, құрлыстарының, жабдықтарының төзімділігін арттыру.

Мұнда төзімділігі жоғары және жеңіл материалды (алюминий қорытпасы және т.с.с.), қабырғалық толтырымды жеңілдетілген құрылымдар, шыныны қолдану арқылы жарық ойығын үлкейту, пластиктен жасалған және басқа да жеңіл қирайтын материалдар қолданылады. Олар қирағанда ғимарат қаңқасына жарылыстың соққы толқынының қысымы төмендейді, ал олардың сынықтары жабдыққа аз шығын әкеледі. Жеңілдетілген қабат аралық жабындылар және отқа төзімді жеңіл шатыр жабындылары (темірбетонды жабындылардың қирауы құрылғының сынуына әкеледі) қолданған дұрыс. Биік құрылымдар (құбырлар, діңгектер, бағаналар, үлдіріктер) тардылып бекітіледі. Сейсмикаға төзімді бетоннан немесе металдан жасалған белбеклер орнатылады. Аса маңызды ғимараттар тереңдетілген немесе биіктігі төмен етіп салынуы тиіс.

Жабдықтарды, әсіресе оның әлсіз бөліктерін жөндейтін және қалпына келтіретін бөлшектер мен түйіндер қоры жинақталады. Кейбір құрылғы түрлерінің ауып кетпеуі үшін фундаментке анкерлік болттармен бекітіледі. Ауыр жабдықтар төменгі қабаттарда, ал кейбіреулері ғимарат сыртындағы ашық алаңқайдағы бастырма астына орналастырылады. Бастырма қираған жағдайда жабдықтарға зиян келмейді. Аса бағалы және бірегей жабдықтар тереңдетілген жайларда орналастырылып, оларға арнайы дайындалған металл камералар, қаптамалар, шкафтар, жабдықтың астына орнатылатын торлар жасалады.

• 
  автоматтандырылған жүйелердің істен шығу жағдайында қолмен басқаруға көшу;
  
• 
  өндірісті басқа цехтарға, филиалдарға көшіру;
  
• 
  күрделі технологиялық процестерді жеңілдеу процеске ауыстыру;
  
• 
  арзан бағалы шикізаттарды, материалдар мен бөлшектерді қолдану;
  
• 
  бітпей қалған өнімдерді өзге кәсіпорындарда аяқтап өңдеу;
  
• 
  жанғыш, жарылғыш материалдарды және улы заттарды шектеулі түрде қолдану;
  
• 
  технологиялық процестерді құлақтандыру дабыл арқылы тоқтату немесе оларды төмендетілген жұмыс тәртібіне көшіру;
  
• 
  күтпеген, әлдеқалай апат жағдайында объектінің жұмысын авариясыз тоқтату (қазандықтардың жарылуы, турбиналардың қирауы және т.с.с.);
  
• 
  басқа да жолдармен жетеді.
  

• 
  бір-бірінен айтарлықтай алыстау қашықтыққа орналасқан (2 радиусты аймақтағы әлсіз қирау мүмкіндігі) қайталама электр энергиясы, газ, су, бу көздерінің төсем салу жолымен бірнеше қатынас жолдары және соңынан олардың сақиналануы жүргізіледі;
  
• 
  электрмен және сумен жабдықтаудың резервті дербес көздері құрылады (жылжымалы электр станциялары және насос агрегаттары) ;
  
• 
  электр тасымалдау жүйесін ядролық жарылыстың электромагниттік импульсінен қалқан қою арқылы, қорғанып кіретін құрылғылар қолдану және басқа да тәсілдермен қорғау.
  

• 
  бірнеше сумен жабдықтау жүйелерін немесе бір-бірінен қауіпсіз қашықтыққа алшақтатылған тәуелсіз су көздерін пайдалану;
  
• 
  қорғалған су көздері – жер асты сулары, артезиан скважиналары, грунт сулары;
  
• 
  зақымдалған ауданды айналып өту бөгеттері мен құрсауланған желілерді құру, су жіберу, суды қысыммен айдайтын мұнараларды айналып өту жолдарын жүргізу;
  
• 
  суды техникалық мақсатта қайта пайдалану (бұл судың жалпы пайдаланылуын азайтады)
  
• 
  су көздеріндегі су қоймаларын радиоактивті және бактериологиялық зиянды заттардан сақтау;
  
• 
  өрт сөндіру гидранттарын ғимарат қираған жағдайда басып қалмайтын жерде орнату керек.
  

• 
  сақиналанған жүйелерді және айналып өту желілерін құру, екі немесе одан да көп газ бөлінетін станциялармен жабдықтау;
  
• 
  жер астында газбен жабдықтау тораптары мен құбырларын орналастыру;
  
• 
  қашықтан басқарылатын автоматтандырылған тоқтатқыш және ауыстырып қосатын құрылғыны орнату.
  

• 
  объекті территориясында жанғыш, жарылғыш және қатты әсер ететін улы заттардың тек қажетті ең аз қорын орналастыру керек. Оларды қорғалған қоймаларда сақтау, артық қорларды қала сыртындағы аймаққа апару, резервуарларды қоршау (сұйықтықтың толық көлемін сақтауға есептелген сиымдылықтың айналасын топырақпен қоршау), жарылыстың зақымдаушылық әсерін бір шектен шығармау, өздігінен ашылатын терезелер мен фрамугалар (терезенің жоғары бөлімі), клапандар, қатты әсер ететін улы заттарды бейтараптайтын автоматты құрылғылар;
  
• 
  автоматтандырылған және жүйені өшіретін басқа да құрылғылардың қирауы, екінші қайтара зақымдау факторларының шығуына әкелуі мүмкін. Мұндай жағдайда ядролық жарылыстың жарық сәулесіндегі – гамма-сәулелер немесе электромагниттік импульсі әсер етеді (бұл факторлар объектіге соққы толқынынан бұрын жетеді).
  

Жарық сәулесі факторынан қорғану үшін ғимараттың тез өртенгіш элементтерін өрттен қорғайтын күміс түстес (ХЗМ маркалы) бояуымен, перхлорвинильді (ПХВО типтегі), силикатты және басқа да бояулармен сырлау қажет. Олардың сыртын әк қоспасымен (62%-і сөндірілген әк, 32%-і су, 6%-і ас тұзы), суперфосфат қоспасы (65%-і суперфосфат және 35%-і су) немесе 1-1,5 мм етіп құммен сылайды. Терезелерді әк немесе бор тұнбасымен әктейді (350-500 г/мл), терезе жапқыш күнперделерді қолдану.Территорияны құндылығы аз, шашылып жатқан, тез оталатын заттардан тазалау. Үлкен ғимараттардың ішін өртенбейтін қабырғалармен (брандмауэрлармен) секцияларға бөлу қажет. Өртке төзімді конструкцияларды қолдану. Су резервуарлары бар ғимараттарды алдын-ала қарастыру. Тез оталғыш заттарды сақтайтын қоймалар объект территориясының шекарасында немесе сыртында тереңдетілген түрдегі бөлек блоктарда орналастырылуы қажет. Объектіні су басып кетпес үшін құрылыс бөгеттері салынады.

Ел территориясындағы шаруашылық объектілерін неғұрлым ұтымды және оларды мейлінше бір-бірінен алшақ орналастыру қажет. Яғни, өндіріс орындары аз аудандарда өндірісті дамыту, ал керісінше, өндіріс орындары көп орналасқан аудандарда жаңа өнеркәсіптердің салынуын мүмкіндігінше шектеу қажет. Қарсыластың зақымдау құралдарынан келетін шығынды азайту үшін үлкен қалалардың өсуін шектеу, ал қандай да бір саланың жұмыс тұрақтылығын жоғарылату үшін қосалқы өнеркәсіптердің салынуы жөн. Материалдық құралдардың, шикізаттың және энергия қуатының қорлары құрылып, бөліп орналастырылуы қажет. Ел экономикасының өміршеңдігін арттыруда мұнай және газ құбырларының құрлысының маңызы зор. Шаруашылық объектілерін орналастыруда азаматтық қорғаныс инженерлік-техникалық іс-шараларының нормалары келесі талаптарды қарастырады:

• 
  қала тұрғындарының тіршілігін қамтамасыз ететін өнеркәсіптерді қала шекарасына орналастыруға болады;
  
• 
  әртүрлі базалар, қоймалар, автопарктер, телефон станциялары, техникалық және іріктегіш станциялары, демалыс үйлері, санаторийлер және т.с.с. қала шетінде немесе ықтимал қирау аймағының сыртында орналастырылуы қажет;
  
• 
  магистральды (транзитті) автомобиль және темір жолдар құрлысын қала сыртынан жүргізу қажет. Ішкі жолдар торабы сыртқы жолдар торабымен байланысуы керек;
  
• 
  ықтимал су басу аймақтарында тұрғын аудандар, шаруашылық объектілері, қоймалар, базалар және т.б. салуға рұқсат етілмейді.
  

• 
  жаймашуақ уақыт пен төтенше жағдайлар кезіндегі құрлыстар қызметтерінің үйлесімділігі. Мәселен, бомбадан қорғанатын паналарды бейбіт кезде қойма есебінде пайдалану және т.с.с.;
  
• 
  ғимарат түрін таңдағанда жабық резервуарлы түрдегі құрлыстарға көңіл бөлінеді;
  
• 
  ғимараттарды салғанда ішіне улағыш, радиоактивті және бактерологиялық заттардың еніп кетпеуі үшін, олардың герметикалануы қарастырылады.
  

1. Жұмыс істеу тұрақтылығына әсер ететін факторлар, оларды қалай есепке алады?

2. Объектінің жұмыс тұрақтылығын жоғарылату?

3. Инженерлік-техникалық іс-шараларының нормасына қойылатын талаптар қандай?

4. Жұмысшалар мен қызметкерлерді қорғау жолдары.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Безопасность жизнедеятельности. Защита населения и территории при ЧС: уч. пособие / В.В.Денисов: И.А.Денисова, В.В.Гутенов, О.И.Монтвилла.-М.: МарТ, Ростов н/Д: МарТ, 2003.-608с.

2. Арпабеков А.А.- «Өмір тіршілік қауіпсіздігі»-Алматы.2004.оқу құралы.

3. Қ.Т.Жантасов, Е.Н., Кочеров, А.С.Наукенова, М.Қ.Жантасов. Еңбекті қорғау және тіршілік қауіпсіздігі. Оқулық. Алматы, 2012.-512 бет.

1. Халықты қорғау принциптері.

2. Төтенше жағдайлардан және қазіргі зақымдау құралдарынан қорғау

бойынша шаралар.

3. Бейбіт және әскери уақыт жағдайларында халықты инженерлік

қорғау.

4. Халықты эвакуациялау бойынша шараларды ұйымдастыру.

5. Төтенше жағдайларда дәрігерге дейін көмек көрсету.

Халықты көшірудің негізгі принцптері

Көшіру шаралары зілзалаға, апаттарға душар болуы мүмкін аудандардан, зақымдану аумақтарынан алдын ала әкету(көшіру) мақсатында, тұрғындарды, жұмысшылар мен қызметкерлерді табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар кезіндегі, сондай-ақ осы заманғы зақымдау құралдары қолданылған кезінде қорғау тәсілі ретіндегі негізгі әдіс болып табылады.

Көшіру шаралары мынаны қамтиды:

• 
  көшіру- төтенше жағдайлар аймағымен және осы заманғы зақымдау құралдары қолданылуы мүмкін мекендерден адамдардың өмірін және өндірістің жұмыс істеуін сақтау мақсатында халық пен материалдық құндылықтарды ұйымшылдықпен әкету;
  
• 
  қоныстандыру – бұл соғыс уақыты жағдайында қалаларда жұмысын жалғастыратын ұйымдардың жұмысшылары мен қызметшілерін(олардың отбасы мүшелерін) қала сыртындағы аймаққа ұйымшылдықпен апару және орналастыру. Қаладағы ұйымдарда тек ауысымда жұмыс істеушілер ғана қалады, ал қалған жұмысшылар мен қызметшілер қала сыртындағы аймаққа орналастырылады. Жұмыс орнына апарып қайту ең аз уақытты ескере отырып ұйымдастырылады.
  

Барлық көшірілген халық қауіпсіз аймақтағы қоныстандыру нүктесінде ең қажетті тіршілік көзімен қамтамасыздандырылуға тиіс.

Көшіру мен қоныстандырудың негізгі принцптері:

- көшірілуге тиіс халықтың барлық санатын барынша қамту;

- көшіру шараларын өндірістік принцп пен тұрғылықты жері бойынша жүргізу;

- көшіру шараларын мүмкіндігінше қысқа мерзімінде жүргізу;

- көшіру шараларын жүргізу кезінде жоспарлық пен ұйымшылдықты сақтау;

- көшіру шараларын жүргізу үшін көліктің барлық түрлерін олардың белгіленген жұмыс режимін бұзбай пайдалану, сондай ақ жеке көлікті пайдалану;

- орналастыру, қоныстандыру орындарын дер кезінде даярлау;

- көшірілетін және қоныстандырылатын халықты жолда орналастыру және қоныстандыру орындарында тіршілік көзімен қамтамасыздандыру.

- өз қызметін әрі қарай жалғастыратын обьектілердің үздіксіз және тұрақты жұмысын істеуін қамтамасыз ету.

Қазақстан Республикасы аумағында өз өндірісінде қатты әсер ететін заттарды шығаратын, сақтайтын немесе пайдаланатын 500 –ге жуық аса қауіпті обьект бар. Су басу қауіпі бараймағында тұратын халық үшін 200- ге жуық су қоймасы қауіп төндіреді. Әртүрлі зілзала түрлері экономика мен ауыл шаруашылығы обьектілеріне елеулі залал келтіруі, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін. Бұл жағдайда ҚР халқы уақытша көшіруге дайын болуы тиіс. Халықты көшіру түрлі тәсілдермен халықты жаяу немесе көліктің барлық түрімен көп мөлшерде әкетуді үйлестіру жолымен жүзеге асырылады.

Эвакуация

Халықты қорғау әдістерінің ең негізгісі уақытша көшіру (эвакуация) шаралары болып табылады. Оған, адамдардың өмірін сақтау мақсатында төтенше жағдайлар аймағынан және қазіргі заманғы қырып-жою құралдары қолдануы мүмкін аудандардан халықты көшіру, соғыс уақытында қауіп төнген аймақтардағы жұмыс істеп жатқан, ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлерін қауіпсіз аймаққа жайғастырып бөлу және орналастыру жатады.

Көшіру шаралары Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі орталық атқарушы органдарының және аумақтық басқару органдарының жалпы басшылығымен алдын ала жоспарланады. Бейбіт уақытта қауіпсіздік қатері мен табиғи апаттық төтенше жағдайлар болуы мүмкін аймақтар үшін көшіру шараларын жүргізу тәртібі анықталады. Сонымен қатар, соғыс уақытына шекаралас аудандар мен қауіп төнген жерлердегі халықты көшіру тәртібі белгіленді.

Уақытша көшіру шаралары:

• 
  ұйымдардың жұмысшылары мен қызметкерлерін және олардың отбасы мүшелерін - өндірістік принцип бойынша;
  
• 
  халықты көшіру – аумақтық принципі бойынша жүзеге асырылады;
  
• 
  көшіруді ұйымдастыру және меншік көлік иелерінің көліктерін тарту жеке меншік пәтерлер кооперативтеріне жүктеледі.
  

Көшіру шараларын жүргізу үшін жергілікті атқарушы органдарында, ұйымдарда көшіру комиссиясы құрылады.

Көшіру шараларын ұйымдастыру және оны жүргізу тиісті басқару органдарының және ұйымдарының бірінші басшыларына жүктелген.

Ұйымның эвакомиссиясының міндеттері:

• 
  ұйымның АҚ штабымен бірлесіп, объектінің жұмысшылары мен қызметкерлері мен олардың отбасы мүшелерін орналастыру үшін олардың тізімдерін жасайды;
  

азаматтық қорғанысының басшысына эвакуациялық жинау пунктінің әкімшілік құрамы, эшолондар бастықтарын, автомобил колонналары мен жаяу саптар бастықтарын тағайындау туралы ұсыныс әзірленеді.

жүктеу 1,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: