8
он екі Бельгия сыйғызуға болады. Қазақ
халқы бостандық үшін, азаттық
үшін күресіп, өз алдына дербес
тәуелсіз мемлекет болды. Ол ешқашан
ешкімге
мойынсұнбады.
9-тапсырма. Сөйлемдерді қажетті сөздермен толтырыңыз .
1
.Отан адамның... 2. Қазақ елінде тұратындардың...- Қазақстан.3. Қазақ
халқы ... үшін күресті. 4. Дүние жүзі Қазақстанды ...деп таныды.
№2 Оқылым. Мәтінді тыңдаңыз, оқыңыз.
Жер байлығы
Тәуелсіз Қазақстан өзінің жер байлығымен, тамаша табиғатымен, аса
сұлу өңірлерімен ерекше.
Қазақстанның жер қойнауында 90-нан астам пайдалы қазбалардың түрі
бар. Оның ең басты байлығы- түсті және қара металдар. Бүгінде ол өзінің
аймағында өндірілетін алтын, мыс, мырыш, жез, темір, уран, қорғасын,
қалайы, никель, вольфрам сияқты қазба байлықтарымен дүние жүзіне
танылған. Сондай-ақ республикамызда тас көмір мен қоңыр көмір, мұнай
мен газ, фосфориттер, ас тұзы мен асбест көп.
Еліміздің батыс аймағын Каспий теңізі алып жатыр. Ол- мұнайға аса
бай өңір. Солтүстік Қазақстан аймағында ауыл шаруашылығы мен мал
шаруашылығы жақсы дамыған. Ол- астықты өлке. Орталық Қазақстанда
көмір, жез, мыс, ал Шығыс Қазақстанда түрлі-түсті металл өндіреді.
Еліміздің оңтүстігінде күріш, мақта, түрлі жеміс-жидектер өседі.
Атырау- ең көне қалалардың бірі. Каспий теңізі мен Жайық өзені- бекіре
мен қызыл балыққа бай. Қызылорда өзінің «Ақ маржан» күрішімен әлемге
әйгілі. Өскемен - ірі өнеркәсіп орталығы, онда қорғасын, мырыш, магний-
титан, су электр станциясы бар. Ал Павлодарда қалайы, Шымкентте
қорғасын зауыты жұмыс істеп жатыр.
Сөйлесеміз
Мәтін бойынша ой алмасу
Оқылым бойынша тапсырмалар:
1. Мәтіннен жай және құрмалас
сөйлемдерді ажыратып, көшіріп
жазыңыз.
2. Каспий теңізінде бекіре балығы неге азайып бара жатыр?
3. «Жері байдың-елі бай» деген мақалды қалай түсінесіз?
Жазылым.
1- тапсырма.Мәтіннен жалпы және жалқы есімдерді теріп жазып,
берілген кестені толтырыңыз.
9
Өңірлер,аймақтар
өнімдер
Атырау
Мұнай
2-тапсырма.Жіктеу және сілтеу есімдіктеріне жатыс септігінің
жалғауын жалғаңыз.
Жіктеу есімдігі сілтеу есімдігі
Мен-
бұл-
Сен- мына-
Сіз-
сол-
Ол- осы
3- тапсырма. Берілген үлгі бойынша құрмалас сөйлем құраңыз.
Үлгі: Ауыл шаруашылығы өнімдері көп өндіріледі, өйткені елді азық-
түлікпен қамтамасыз ету керек.
Өйткені, сол себепті, сондықтан.
4-тапсырма. «Жері байдың- елі бай» тақырыбына шағын әңгіме
құрып жазыңыз.
Тыңдаймыз.Сөйлейміз.
Сұхбатты тыңдаңыз.
Медет пен Андрей не туралы әңгіместі?
Медет: - Сәлем, Андрей. Сен кеше не істедің?
Андрей: Сәлем, Медет. Мен кешкі сағат 8-дн «Қазақстан» телеарнасынан
ауыл шаруашылығы министрінің баяндамасын тыңдадым.
Медет: - Мен де тыңдадым, бірақ «Хабар»арнасынан көрдім.
Андрей:- Биылғы жылы жалпы егістік көлемі 21,2 миллион гектарды
құрапты. Оның 16,3 миллион гектарын астық дақылдары, соның ішінде
14,1 миллион гектарын бидай егістіктері алып жатқандығын айтты.
Медет:- Иә, агроөнеркәсіп секторын қаржылық қамтамасыз етуде барлық
шаралар қабылданған екен.
Андрей: - Биыл 177 миллиард теңге қаржы бөлініпті. Оның ішінде 94
миллиард теңге көктемгі дала жұмыстарына және орақ науқанына
жұмсалған.
Медет: - Биыл еліміз көп астық жинайды. Ауа райы да қолайлы болып тұр.
Бидай көп болады. «Жері байдың-елі бай» деген осы ғой.
10
Сөйлесім.
1. Сұхбатты рөлдерге бөліп оқыңыз.
2. Сұхбатты монолог түрінде айтыңыз.
Жазылым.
5-тапсырма.Есімшенің жұрнақтарын анықтаңыз.
Сөз тіркестерін құрастырып жазыңыз.
Үлгі: жырт-атын жер
Өсіретін-------------------, өндіретін---------------------
Өңдейтін-------------------, дамитын---------------------
Жинайтын----------------, себетін-----------------------
Қамтамасыз ететін----, бағалайтын------------------
Тігетін-------------------, жөндейтін-------------------
Өсетін -------------------, аулайтын---------------------
6-тапсырма.
Бастауыштан кейін сызықша қойыңыз.
1. Қостанай еліміздің ең астықты өлкесі.
2. Қарағанды көмірге, жезге, мысқа, түрлі-түсті металға бай аймақ.
3. Шымкент мақтаға бай жер.
4. «Бір уыс мақта» өте қызықты әңгіме.
7-тапсырма.
Етістіктерді ауыспалы осы шаққа қойып, сөйлем құраңыз.
Жинау-
Себу-
Жер жырту-
Қамтамасыз ету-
Даму-
Өңдеу-
Бағалау-
Өндіру-
Тыңдаймыз. Сөйлейміз.
8-тапсырма. Жағдаяттық тапсырма.
Сұхбатты жалғастырыңыз.
- Ата, Астанаға қашан барамыз?
- Сенің демалысың болсын! Сол кезде барармыз...
- Ата, Астана қандай қала?
- Астана - Қазақстанның бас қаласы. Сарыарқа
төріне салынған бар
қазақтың мақтанышы! Елбасының ерлігі, балам,соны ұмытпа!
- Ерлік дейсіз бе...
- .....