Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

ой-пікірлерінен бастау алып, бүгінгі күні алеуметтік, тәлім-тәрбиелік, пси- 
хологиялық-педагогикалық идеялардын барлығының негізне айналуда. 
Өзін-өзі тэрбиелеудің толып жаткан эдіс-тәсілдерінін көпшілгі 
Абайдың кара сөздерінде де жан-жақты карастырылатыны башамызға 
мәлім.
Өзін-өзі тэрбиелеу мэселесі эр жастағы, эр сапада жұмыс істей- 
тін адамдардың өздігінен дамулары үшін өте маңызды үрдіс. Солар- 
дың ішінде 
мұғалімнің 
кэсіби өзін-өзі тэрбиелеуі
елеулі орынды 
иеленеді, себебі окушыларға жақсы тэрбие беру үшін мұғалімнің өзі- 
нін тэрбиелік деңгейі өте жоғары болуы керек.
М угалімнің кғсіби өзін-өзі тэрбиелеуі -
оның педагог ретінде 
өзіндік жеке қабілеттерін 
педагогикалык қызмет талаптарына 
бейімдеуі, кәсіби құзыреггілігін үздіксіз жоғарлатуы жэне рухани- 
адамгершілік касиеттерін дамыту бойынша өз тұлғасын жетілдірудегі 
саналы іс-эрекеті.
Мұғалімнің кәсіби өзін-өзі дамыту үрдісінің нэтижесі - онын 
жеке тұлғалык қасиеттері мен кэсіби-педагогикалық қызмет тапапта- 
рының сэйкестілігінің жоғарғы дэрежедегі көрсеткіші. Педагогтың 
өзін-өзі тэрбиелеу үрдісінің негізгі қозғаушы күші - өзін-өзі өзгерту 
мен жетілдіруге деген кажеттілік.
Психологиялык жэне педагогикалық эдебиеттерде өзін-өзі тэр- 
биелеу әдістері эр түрлі топтастырылып келеді. Педагогика ғылы- 
мында Б.Б. Айсмонтас өзін-өзі тэрбиелеу эдістерін жэне тэсілдерін 
ажыратып қарастырады жэне оларды үлкен үш топқа бөліп жіктейді: 
өзін-өзі тану, өзін-өзі меңгеру, өзін-өзі ынталандыру әдістері.
Л.С.Выготскийдің: «кез келген тэрбие ең соңында өзін-өзі тэр-
биелеуге ұласадыи -
деген ойы педагогикадағы өзін-өзі тәрбиелеу мэ- 
селесінің өзектілігін дәлелдейді. Сондыктан педагогикалық тэжірибеде 
аса қажет болып табылатын өзін-өзі тәрбиелеудің негізгі әдістеріне 
тоқтапып өтейік. Өзін-өзі тәрбиелеудегі бастапкы эдістердің бірі адам- 
ның 
өзін-өзі багалауы.
Өзін-өзі бағалау адамның өзін баска адамдар- 
мен салыстыруынан басталады. Өзіне дұрыс берілген баға өзін тәрбие- 
леудің максаттарын дұрыс қоюға көмектеседі. Егер де адам өзін басқа- 
лармен сапыстыра келе өзін өте темен бағаласа, өзіне деген сенімін 
жоғалтады, басқалар мен қарым қатынас жасау киынға соғып, көп- 
теген сэтсіздіктерге кездесуі мүмкін.
Өзін-өзі қадагалау
эдісі басқа адамдармен қарым-қатынас жаса- 
ғанда, өзін сабырлы ұстай білуғе, баскалардың кемшіліктеріне кеші- 
рімді, қателіктеріне шыдамды болуға көмектеседі. Мысалы, кейбір 
адамдар балалардың шулағанын көтермей ашуланады, бірақ оданда 
қатты дыбыс шыгаратын күннің күркіреуі ол адамды сондай қатгы 
ашуландырмайды. Яғни мэселе адамның сол ызалалықты тудыратын 
объектіге өзінің кандай қатынаста екеніне байланысты екен. Өзін-өзі 
қадағалау әдісі қиын жағдайларда ыза мен ашуға жол бермей ұстамды
63

бсшуга көмектеседі. Адам үшін өз сезімдерін басқарып, оны уақытын- 
да тежей алу арнайы жаттығуды қажет ететін күрделі психикалық 
үрдіс. Адамдармен қарым-катынас барысында өзін-өзі қадағалап тұра 
аяуына мысал ретінде ұстаздардын ұстамдылыгын, шыдамдылығын, 
төзімділігін, толеранттылығын келтіруге болады.

жүктеу 5,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: