Таќырып 1 Экономикалыќ талдаудыѕ заты, міндеттері жјне тїрлері

титулдық парағы ПМУ ҰС Н 7 18 3/ 40

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Есеп және аудит кафедрасы

Экономикалық статистика пәні бойынша

050508 «Есеп және аудит» мамандығының студенттеріне арналған

Павлодар

1. 
   «Талдау» термині нені білдіреді?
   

В) Оқылған объектті элементтерге, бөлімдерге, сол объектке байланысты құрылатын ішкілерге бөлу;

С) Олардың байланысында экономикалық процестерді зерттеу;

Д) Бизнес-жоспарлардың ғылыми негізделуі;

Е) Басқа ықпалыларды анықтау мақсатымен жеке факторлардың ықпалымен шығару тәілі.

2. Талдаудың объекті болып не табылады?

А) Өндіріс технологиясы;

В) Өткен жылғы кәсіпорынның жұмыс көрсеткіштері;

С) Кәсіпорынның, ұйымның қызметінде жүзеге асырылатын үлкейтілген ұдайы өндірістің әлеуметтік-экономикалық процестері;

Д) Шаруашылық субъекттердің мөлшерлері;

Е) Еңбекақы төлемдері бойынша қарыздар.

3. Оперативті (шапшаң) талдау – бұл

А) Шаруашылық операцияларды жүргізу кезіндегі жүзеге асырылатын талдау;

В) Шаруашылық операцияларды жүргізгеннен кейін жүзеге асырылатын талдау;

С) Шаруашылық операциялардың нәтижелерімен жүргізілетін талдау;

Д) Бөлімше қызметтерінің олардың салымдары бағасының барлық кәсіпорынның жетуіне мақсатталған талдау;

Е) Басқару деңгейлерінің барлық салаларын қамтитын талдау.

4. Нормативті талаптарға сәйкес экономикалық талдаудың мақсаты болып табылады:

А) Кәсіпорынның төлеу қабілеті туралы шешім негіздеу;

В) Кәсіпорынның қызметін стратегиялық жоспарлау;

С) Салықтық төлемдердің графигін құрастыру;

Д) Кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінің басты экономикалық көрсеткіштер динамикасының өзгеруін бағалау;

Е) Ағымдағы және перспективті резервтерді іздеу мен өлшеу арқылы өндірістің нәтижелілігін көтеру.

5. «Синтез» термині нені білдіреді?

А) Аналардың немесе басқалардың көрсеткіштерінің өзгерістерін тудыратын себептерді оқу;

В) Объектті бөлімдерге, элементтерге бөлу;

С) Геометриялық фигуралар мен диаграммалар түріндегі сандардың арақатынасын бейнелеу;

Д) Алдында жайылған элементтерді бірыңғай бүтінге біріктіру;

Е) Көрсеткіштердің өзгеруін тудыратын себептердің бейнеленуі.

6. Жалпы қалыптастыруда экономикалық талдаудың мақсаты болып табылады:

А) Экономикалық нәтижелілікке жету;

В) Шығындардың үнемділігі;

С) Экономикалық бостандықты қамтамасыз ету;

Д) Стратегияның құрылуы;

Е) Барлық жауаптар дұрыс.

7. Экономикалық талдаудың ең берікті ойы мынаны білдіреді:

А) «Кәсіпкерлік»;

В) «Табыс»;

С) «Шектелгендік»;

Д) «Сұраныс пен ұсыныс»;

Е) Дұрыс жауап жоқ.

8. Талдаудың қалыптасу және дамуының ғылым сияқты объективті шарттары қандай?

А) В және Д жауаптары дұрыс;

В) Ғылымның өзі сияқты талдаудың дамуы;

С) Қоғамның дамуы;

Д) Өндірістің басылуы;

Е) Тәжірибелік қажеттілік.

9. Талдаудың басқару және қаржылық болып бөлінуі немен байланысты?

А) Бцхгалтерлік есептің бөлінуімен;

В) Кәсіпорынның мамандандырылуымен;

С) Экономикалық жүйенің шаруашылығының алмасуымен;

Д) Еңбектің бөлінуімен;

Е) Дұрыс жауап жоқ.

10. Талдау объекттерді оқу әдістемесі бойынша болады:

А) Салыстыруға болатын, динамикалық, факторлы, маржиналды;

В) Сала ішіндегі және салааралық;

С) Сыртқы және ішкі;

Д) Басқару және қаржылық;

Е) Оперативті (шапшаң) және қорытындылы.
Бақылау сұрақтары:

1. Экономикалық талдаудың құрылу және дамуының тарихи аспектілері қандай?

2. Шаруашылық қызметте талдауды жүргізгенде қандай қағидалар басшылыққа алынады?

3. Кәсіпорынның шаруашылық қызметі қандай ғылымдардың зерттеу объекті болып табылады?

4. Кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінің экономикалық талдау пәні негізінде нені түсінеді?

5. Кәсіпорынды басқару жүйесінде экономикалық талдаудың ролі.

6. Талдау макро және микродеңгейлерде нені оқытады?

7. Экономикалық талдаудың басты мазмұны неде болады?

8. Жаппай және ішінара талдаудың ерекшелігі неде болады?
Тақырып 2 Экономикалық статистика мен әдістері

Мақсаты: Тақырып бойынша теориялық білімдерді бекіту Өндірістік шаруашылық қызметін экномикалық талдауды оқып үйрену: Тапсырма 1. Өнеркәсіптік кәсіпорынның жұмысының көрсеткіштерін салыстыру әдісін қолданып талдау:

Таблица 1 – Кәсіпорын жұмысының көрсеткіштері

А) Өнімнің өндірілуінің орташа бағасын 3 таблицаның берілгені бойынша

Таблица 3 - Есептеуге берілгендер

1. 
   Экономикалық талдау әдісінің мәні мен мазмұны.
   
2. 
   Экономикалық талдауда қандай статистикалық қабылдаулар қолданылады?
   
3. 
   Қандай жағдайларда салыстыру қабылдауы қолданлады?
   
4. 
   Экономикалық талдаудағы топтастырудың ролі қандай?
   
5. 
   Қандай жағдайларда салыстырмалы және орта мөлшерліні есептеуге келеді?
   
6. 
   Құбылыстарды зерттеу әдісінің графикалық маңызы қандай?
   

1. 
   Талданып отырған кәсіпорынның есептік кезеңінің факттық берілгендерін басқа кәсіпорынның факттық берілндерімен салыстыру келесіні береді:
   

В) жоспар-графигінің құрастыру дәрежесін орнату;

С) болған өзгерістерді анықтау және даму екпіндерін анықтау;

Д) көрсеткіштер динамикасын анықтау;

Е) жоспарлаудың негізделуін орнату.

2. Талдауда қолданылатын топталудың қолданылуы нені береді:

А) процестер мен құбылыстырдың өзара салыстарылуы (соизмерение);

В) құбылыстардың өзгеруіне жеке факторлардың ықпал жасауын анықтау;

С) орташа көрсеткіштерді есептеу;

Д) абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштердің арақатынасы;

Е) айқын белгілермен оқылып жатқан процестерді біркелкі топтарға бөлу.

3. Дедукция экономикалық талдаудың ұлттық мектебінің басым әдісі болып саналады:

А) Германия;

В) Италия;

С) Ресей;

Д) Англия және АҚШ;

Е) Франция.

4. Нарықтық экономикада командалықпен салыстырғанда экономикалық талдаудың келесі элементінің мағынасы өсті:

А) қадағалаудың;

В) өлшеудің;

С) болжауларлы құрастырудың;

Д) көрсеткіштерді салыстырудың;

Е) бақылаудың.

5. Нормативтік талаптарға сәйкес экономикалық талдаудың мақсаты болып есептеледі:

А) кәсіпорынның төлеунуге қабілетілігі туралы шешімдерді негіздеу;

В) кәсіпорын қызметінің стратегиялық жоспарлануы;

С) салықтық төлемдер графигін құрастыру;

Д) кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық қызметінің негізгі экономикалық көрсеткіштерінің динамикасының өзгеруін бағалау;

Е) өндірістің нәтижелілігінің ағымдағы және перспективті резервтерін іздеу мен өлшеу.

6. Жоюдың қабылдануы нені білдіреді:

А) айқын белгілермен оқылып жатқан процестерді біркелкі топтарға бөлу;

В) есептік кезеңнің факттық белгілерін өткен кезеңнің факттық белгілерімен салыстыру;

С) абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштердің арақатынасы;

Д) Байланыс түрлі болмашы себептермен жабық балғандағы құбылыстар арасындағы байланыстарды оқып үйрену;

Е) жеке факторлардың құбылысын басқалардың ықпалын анықтау мақсатымен жеке факторлардың құбылысын алып тастау.

7. Мақсаттық функцияға жеке факторлардың ықпалын осы әдіс бойынша анықтамайды:

А) цепных подстановок;

В) детализация;

С) абсолютті айырмашылықтар;

Д) құрылымдық топтастырулар;

Е) долевое участие.

8. Абсолютті көрсеткіштерді есептеу қорытындыланады

А) в умножении абсолютного прироста изучаемого фактора на базовую (плановую) величину факторов, которые находятся справа от него, и на фактическую величину факторов, находящихся слева от него в модели.

В) в том, что базисную величину результативного показателя необходимо умножить на относительный прирост первого фактора, выраженного в процентах, и результат разделить на 100.

С) в том, что к плановой величине результативного показателя необходимо прибавить его прирост за счет первого и второго факторов и полученную сумму умножить на относительный прирост третьего фактора.

D) в последовательной замене базисных (плановых) показателей фактическими и сравнении полученного нового результата с прежним.

Е) в сопоставлении фактических данных отчетного периода с данными прошлых лет для выявления основной тенденции развития.
Бақылау сұрақтары:

1. 
   Экономикалық талдаудың факторлық модельдерінің типін санап шығу және сипаттау.
   
2. 
   Негізгі факторлық жүйелердің мағынасының мазмұнын ашу және үлгілеу.
   
3. 
   Цептік подстановкалар әдісінің мағынасы және абсолютті айырмашылықтарды есептеу.
   
4. 
   Баланстық әдіс қашан қолданылады?
   
5. 
   Экономико-математикалық әдіс экономикалық талдауда қандай рөл атқарады?
   

Таблица 1 – Кәсіпорындағы тауардың қозғалысы (мың тг)

Цептік подставкалар әдісін қолдана отырып тауарлық баланстың берілгенін талдау.

1. 
   Детерминацияланған экономикалық талдаудың факторлық модельдерінің типтерін талдау және сипаттау.
   
2. 
   Детерминацияланған модельдердің негізгі факторлық жүйесі мағынасының мазмұнын ашу және үлгілеу.
   
3. 
   Талдаудың индексті әдісі нені білдіреді?
   

1. 
   Кәсіпорынның өндірістік қызметінің шешімдеріне қандай факторлар әсер етеді?
   
2. 
   Өндірістің резервтерін іздеудің қандай әдістері сіздерге белгілі?
   
3. 
   Өндіріс нәтижелілігін өсіру резервтерін атаңыздар.
   

Таблица 1 - Өнімнің өндірілу және орындалу көлемі

1 тапсырманың шешімін таблицада көрсетіңіз.

Таблица 3 – Талдауға арналған негізгі берілгендер

Есепті цептік подстановкалар әдісімен есетейміз және шешімдерін таблица 4-те бейнелейміз.

Таблица 4 - Цептік подстановкалар әдісі бойынша өнімнің өндірілуіне құрылымдық жылжулардың ықпалын талдау.

Таблица 5 – Тура есеп әдісімен құрылымдық жылжуларға ықпалын негізгі берілгендер бойынша есептеу.

Таблица 6 - Тура есеп әдісімен құрылымдық жылжуларға ықпалын есептеу

Таблица 9 – Өнім сапасының талдануы

Өнімнің құрылымдық сортының сомалық көрсетілімдегі өндірісінің көлеміне әсер ету есебін аболютті артықшылықтарды есептеу әдісімен анықтаңдар: