Геоморфологиялық орналасуына байланысты суару жүйелерi төмендегiлерге бөлінедi: тау етегiндегi жүйелер, тау етегiндегi жазықтықта орналасқан және төменде келтiрiлген конструкциялық ерекшелiктерiмен сипатталады. Су алу өзендерiнен, су қоймаларынан, артезиан ұңғымаларынан, жәй өзендерден, су алу бөгетсіз немесе бөгеттің көмегі арқылы жүргізіледі.
Су алатын ғимараттарда түткі және қалытқы тасындылармен күресуге арналған арнайы қондырғылар бар. Горизонтальдiң бойымен орналасқан магистрал каналдары нөсер және тасқын ағындарынан қорғалады. Ең үлкен еңiстікпен орналасқан каналдарға көп құламалар немесе тезағарлар қондырылады. Жер арнасындағы каналдар жүйесінiң пайдалы әсер коэффициентi (ПӘК) өте төмен (0,4-0,5). Сондықтан iрi шаруашылық аралық каналдар, ереже бойынша, бетондалуы керек, ал, шаруашылықтың iшiндегi кiшi тiзбек зздігінен су жүретін құбырлардан орындалады. Топырақ сулары терең жатқан жағдайда коллекторлы-кәріздi тiзбек болмайды. Жердiң бетiндегi артық және тасталған сулар су жинайтын-тастайтын тiзбектер арқылы әкетiледi;
- өзен аңғарындағы түрі, өзендер аңғарындағы орналасқан және келесi конструктивтi ерекшелiктерiмен сипатталады. өзеннен су алу бөгетсіз, бөгет арқылы немесе сорап бекетінің көмегімен жүргізіледі. Магистрал каналы горизонталь бойымен (өзен бойы) жердiң ең биiк белгілері арқылы, еңiсте, өзен еңістігінен кiшiрек трассаланады. Канал бiр жақты басқарады. Бөлгіш каналдар горизонтальға дұрыс жүргізіледі. Жер арнасындағы каналдар жүйесінiң пайдалы әсер коэффициентi 0,8;
- атырау жүйесі түрі, өзендердiң (өзен атырауында) төменгi ағысында орналасқан. Олардың ерекшелiктерiнен негiзгi айырмашылықтары келесiлер: суды өзендерден су деңгейiн көтеретін бөгеттердің немесе сорап бекетінің көмегімен алады. Территорияны, тасқын сулардың астында қалып қоймау үшін өзендердi дамбалармен қоршайды. Минерализациясы жоғары топырақ суларының деңгейi жердiң бетiне жақын орналасқан, жер батпақталған немесе сортаңдалған, сондықтан, коллекторлы-кәріздi тiзбек қажет. Магистрал немесе iрi бөлгіш каналдар шұқырда өтедi. Кiшi каналдарға су машиналы әдiспен берiледi. Жер арнасындағы каналдар жүйесінiң пайдалы әсер коэффициентi 0,8;
- су айыратын жүйелер түрі - жазықтан және үстiрттегi суды екi жаққа айыру үшін қолданылады. Олар су айрығының үстiмен жүретін магистрал каналының орналасуымен және суды екi жаққа бiрдей беруiмен айрықшаланады. Су көздерiнен су машинаның (сораптың) көмегімен көтеріледі;
- теңiз жағасындағы жүйелер түрі, теңiз жағасындағы ойпаттарда орналасқан. Олар тұздалған топырақ суларының деңгейiнiң жерге жақын орналасуымен айрықшаланады. Сондықтан, бұл арада коллекторлы-кәріздi тiзбек барлық уақытта керек;
- аралас жүйелер түрі, әр түрлі жер бедерiнде орналасқан. Бұндай жүйелер көпшiлiк жағдайда кездеседi.
Достарыңызбен бөлісу: |