Т.Қ. Қойбағарова, Р. А. Ельтинова

 
131 
Сыныптан  тыс  жұмыс  мектеп  жұмысы  алдында  тұрған  оқу-
тәрбиелік  есепті  шешуге  үлкен  мүмкіндік  береді,  оқушыларда 
табандылық, жігерлік, ерік сияқты қасиеттерді тәрбиелейді. Сыныптан 
тыс  жұмыс  ұстаздың  өзіне  де  үлкен  пайда  әкеледі.  Сыныптан  тыс 
жұмыста  ұстаз  бен  оқушылардың  арасындағы  байланыстың  рөлі  өте 
зор,  оны  орнату  үшін  ұстазда  нақты  белгілі  қасиеттері  болуы  керек. 
Сыныптан  тыс  жұмысты  ұйымдастыру  кезінде  ұстаз  үнемі 
шығармашылық ізденісте болуы тиіс, ол сыныпта туған ахуалға жауап 
беретін  жаңа  форма  құруы  керек.  Ұстаздың  шығармашылығы 
сыныптан  тыс  жұмыстың  тиімділігі  үшін  қажетті  шарт  болып 
табылады. 
4.2.1. Сыныптан тыс жұмыстың мазмұны  
Сыныптан  тыс  жұмыстың  мазмұны  бейімделген  әлеуметтік 
тәжірибені, баланың жеке тәжірибесінде іске асқан эмоцияны, бастан 
кешкен, адам өмірінің әрүрлі аспектілерді көрсетеді. 
Сыныптан  тыс  жұмыс  мазмұнының  өзгешелігі  мына 
факторлармен сипатталады: 
-  ақпараттыққа  қарағанда  эмоциалы  аспектінің  басымдылығы: 
тиімді тәрбиелілік әсер  ету үшін баланың сезіміне, оның күйзелісіне, 
ақыл-ойына эмоция арқылы тілдесу жасалады. 
-  сыныптан  тыс  жұмыстың  мазмұнында  білім  мен  ғылымның 
практикалық  жағы  анықтауыш  мағынаға  ие,  себебі  сыныптан  тыс 
жұмыстың  мазмұны  әртүрлі  іскерлік  пен  дағдының  жетілдіруіне 
бағытталады.  Сыныптан  тыс  жұмыста  оқу  дағдысы  жетілдіріледі, 
ақпаратты іздегенде өз бетімен жұмыс жасау біліктілігі, сыныптан тыс 
әртүрлі  шараларды  ұйымдастыру,  ынтымақтастық  икемділік, 
этикалық  нормаларды  сақтау  қалыптасады.  Сыныптан  тыс  жұмыс 
мазмұнында  практикалық  аспект  теориялық  аспектіге  қарағанда 
басым  болғандықтан,  оны  оқушылардың  белсенділік  позициясынан 
қарастыру  қажет.  Сол  арқылы  оқушылар  әлеуметтік  тәжірибенің 
жоғарыда айтылған екі аспектісін де меңгереді. 
Танымдық  іс-әрекет  –  сыныптан  тыс  жұмыста  танымдық 
қызығушылықтың  қалыптасуына,  оқудың  жағымды  мотивациясына, 
оқу  дағдысының  жетілдіруіне  арналған.  Қолданылған  формасы 
басқаша,  әйтсе  де  оқу  іс-әрекетінің  жалғасы  болып  табылады.  Ол 
үйірме,  «Білім  құмарлардың  турнирі»,  «Не?  Қайда?  Қашан?»,  КВН 
және т.с.с. 
Сыныптан  тыс  жұмыстар  оқушылардың  бағдарламалық 
материал 
аймағында 
білімдерін 
тереңдетуіне, 
логикалық 
ойлауларының 
дамуына, 
қиялдарына, 
зерттеу 
дағдысына, 

 
132 
информатика  тілін  меңгеруге,  оқушыға  информатика  тарихынан 
хабарлама 
жасауға 
көмектеседі. 
Сыныптан 
тыс 
жұмыстар 
практикалық  мазмұны  бар  есептерді  шешу  үшін  қолданылуы  керек, 
сонымен  қатар,  мұндай  жұмыстар  оқушылардың  конструктивті 
дағдыны 
меңгеруге, 
модельдеу 
дағдысына, 
көрнекі 
және 
бағдарламалық құрал өндіруге пайдаланылады. 
Тәрбие барысында қосымша әдебиетті зерттеуді ұйымдастырып 
және  бағыттап  оқытудың  маңызы  зор.  Мұндай  жұмыстың  мақсаты  - 
оқушылардың  кітаптан  білім  көзін  көріп,  оқу  мәдениетін 
меңгерулеріне  көмектесу.  Жоғары  сыныпта  оқитын  оқушылардың 
кітап  оқу  аумағы  тек  көркем  жазбамен  ғана  емес,  сонымен  қатар 
ғылыми-танымал,  анықтамалық  әдебиет,  оларға  ұнайтын,  кәсіби 
бағытталған  кітаптардан  тұруы  қажет.  Оқылған  материал  бойынша 
конференция және диспут, библиография сабағын өткізу өте пайдалы. 
Іс-әрекеттің  мұндай  түрі  реферат,  баяндама  дайындау  кезінде  жүзеге 
асады. 
Бос  уақыттағы  іс-әрекет  –  оқушылардың  демалыстарының 
жақсы  өтуін  ұйымдастырып,  ұжымда  жылы  ахуал  құрып, 
ашушаңдықты жою үшін керек. КВН, «Огонек», «Компьютерлік әзіл-
сықақ» және т.б. сияқты формалар өте тиімді. Сыныптан тыс жұмыста 
дәл  осы  танымдық  және  ойын  аспектілері  бірігеді.  Мысалы, 
«Таңғажайып  алаң»,  «Қызықты  информатика»,  викториналар  және 
т.б.  Бұл  екі  аспектінің  қайсысы  басқарушы  екенін  білу  үшін  нақты 
формада  ұстаздың  іске  асыратын  мақсатын,  міндеттерін,  үстемділік  
функциясын саралау керек. 
Еңбек  іс-әрекеті  –  сыныптан  тыс  жұмыста  еңбектің  әртүрлі 
формаларының мазмұнын көрсетеді. Сыныптан тыс жұмыста еңбек іс-
әрекетін ұйымдастыру, ұстаз үшін кейбір қиындық туғызады, әйтсе де 
оның еңбегі, оқушылардың әртүрлі жүйелі еңбек әрекетінде тәрбиелік 
қорытындысын береді. 
Мұндай  нәтиже  еңбекке  деген  қалыптасқан  қажеттілікте,  өз 
орнын таба алуда көрінеді. Сыныптан тыс жұмыста көрнекі құралдар 
құру, кабинетті көріктендіру, педагогикалық бағдарламалық құралдар 
құруды ұйымдастыруға болады. 
Шығармашылық іс-әрекет – оқушылардың қызығушылығының 
дамуы  мен  шығармашылық  потенциалдың  ашылуын  көрсетеді. 
Шығармашылық  іс-әрекет:  бағдарламашылардың  конкурсы  мен 
компьютерлік  графика,  шығармашылық  жобаның  көрінісі  түрінде 
ұсынылады.  Жоғарыда  келтірілген  іс-әрекет  формалары  мақсатының 
бірі  -  адамгершік,  әсершіл  және  жігерлі  дүниетаным  компоненттерін 
қалыптастыру. 

 
133 
Адамгершілік тәрбие – сыныптан және мектептен тыс жұмыста 
адамгершікке тәрбиелеу басты орын алуы қажет. Оның басты мақсаты 
-  оқушыларда  саналы  түрде  қоғамға  қатынасының  борышын 
қалыптастыру,  күнделікті  өмірде  сөзі  мен  ісінің  бірлігін  ұстанатын 
мінезді  тәрбиелеу.  Информатика  бойынша  сыныптан  тыс  жұмыста 
оқушыларды  ақпарат  және  бағдарламалық  әдістерді  қолданудың 
құқықтық нормалармен таныстыру. 
Эстетикалық  тәрбиелеудің  –  сыныптан  тыс  жұмысы  жеке 
тұлғаның  жан-жақты  дамуын  қадағалайды.  Мектептің  оқу 
жоспарында эстетикалық циклдің пәндері көп орын алмаса да, осы іс-
әрекеттің өзі ерекше мағыналы екені көрініс табады. 
Мектеп эстетикалық тәрбиенің төмендегідей мәселесін шешеді: 
эстетикалық  сезім  мен  талғамды  қалыптастыру,  жақсылықты 
қабылдай  алу,  одан  ләззат  алып,  қоршаған  ортаға  өз  үлесін  қосу; 
табиғат,  қоғам  және  адам  тәртібіндегі  сұлулық  туралы  ойын  дамыту, 
шығармашылық  қабілеттілікті,  іскерлік  пен  дағдыны  қалыптастыру; 
шығармашылық  дүниетанымның  кеңейтілуі,  оқушылардың  өнер 
саласымен танысуы.  
Сыныптан 
тыс 
жұмыстар 
қатарына 
информатикада 
компьютерлік  графикада  жұмыс  істеуі  мүмкін,  анимация  және 
музыка,  мультимедиалық,  гипермәтіндік  және  әдеби  жобалары. 
Оқушылардың көпшілігінің қызығушылықтары Web-графика, дизайн, 
интернет-шығармашылықтары болып табылады.  
Оқушылардың 
шығармашылық 
топтарының 
қызықты 
формаларынің  бірі  -  журнал  немесе  газет  дайындау.  Компьютердің 
көмегімен  өңделген  электрондық  түрде  немесе  Интернетке  мектеп 
сайттарында  көрсетілуі  мүмкін.  Эстетикалық  дамудың  шексіз 
мүмкіндіктері  компьютерлік  анимациялы  мектептік  студияларды 
ашады,  олар  тек  қана  оқушыларға  ғана  емес  мультипликациялық 
фильмдерді  жасау  және  жас  көрермендерді  тәрбиелеуге  көмектеседі. 
Сыныптан  тыс  жұмыстар  үшін  үлкен  қызығушылық  туғызатын 
мектептегі 
бейне-студиялар 
болып 
табылады. 
Мұғалімдер 
компьютерлік 
технология 
арқылы 
әдеби 
бейне-фильмдерді 
мультипликацияларды жасауға мүмкіндік алады.  
Бұл іс-әрекеттердің қызық жері - компьютерлік өнердің әртүрлі  
көрсетілімдері.  Оқушылардың  ең  басты  көзқарасына  экономикалық, 
экологиялық  көзқарастары  жатады.  Олар  компьютерлік  жобаларды 
қолдануда қалыптасады. Әрбір мектеп және мектептен тыс мекемелер 
өздерінің  сыныптан  тыс  жұмыстарының  мазмұнын  өздерінің 
мүмкіндіктерін ескере отырып анықтайды.