20
халықаралық пакт сияқты құқық қорғау
механизімдеріне қатысуын қолдайды. осы
халықаралық механизмдерге қатысатын
азаматтық қоғам өкілдері заң үстемдігі,
азаматтық және саяси бостандық, әлеумет-
тік-саяси құқықтар саласында өзгерістер
енгізу керектігін анықтап, айтып жатады.
Қор отандық және халықаралық
құқық қорғау және эдвокаси қызметтерін
көрсету жолында әрдайым жетекші рөл
атқарып келе жатқан Адам құқықтары мен
заңды сақтаудың Қазақстан халықаралық
бюросына институционалдық қолдау көр-
сетті. Қазақстанның Үеұ-дары коалициясы
сияқты топтар арқылы Бюроның азамат-
тық қоғамды адвокациялық қызметке
тарту талпыныстарына қолдау жасадық.
Қазақстанның Үеұ коалициясы баянда-
малары әмбебап дүркін шолу отырыста-
рында, саяси бостандық (сөз, ар-намыс
және ассоциациялар бостандығы) және
осал топтардың құқықтық салаларындағы
(сонымен қатар, мигранттардың және адам
саудасы) маңызды кемшіліктеріне назар
аударды. СҚҚ мәжбүрлеп және жастай-
ынан үйлендіру, әйелдерге көрсетілетін
зомбылық сияқты сұрақтарға аса ден
қоятын әйелдерге қатысты кемсітудің
барлық нысандарын жою туралы Конвен-
ция (әҚКнЖК) бойынша есеп әзірлеуде
азаматтық қоғамның қатысуын қолдады
және де Қазақстан Үеұ-ның азаптауға
қарсы Коалиция бастамаларын қолдап,
осы саладағы эдвокаси қызметтері арқылы
айтарлықтай жетістіктерге жетті. Мысалы,
2013 жылы Үкімет Азаптауларға қарсы ұлт-
тық сақтандыру (превентивный) механизмін
қабылдады.
Адам құқықтары саласында
білім беру
1994 жылы СҚҚ мектептер базасында
мақсаты жастар арасында адам құқытары
бойынша білімді арттыру болып табылатын
инновациялық оқыту жобасын құрды. Қор
заң факультетінің студенттерін оқытып,
кейінен олардың мектептерде адам
құқықтары бойынша семинарларды өткізе
алулары үшін дайындайтын Street Law-Ка-
зақстан қауымдастығының құрылуына
қолдау көрсетті. оқыту барысында ой-
талқы, сахналық сот процестері сияқты
жаңашыл әдістер қолданылды. Жоба
студенттерді тартып, қызығушылықтарын
оятып, олардың арасында ой талқысын
АДАм ҚҰҚыҚТАры
Құқыққорғаушылардың қатысуымен
баспасөз конференциясы, Алматы, 2014 ж.
Фото: Джоанна Лиллис
Сахналық сот отырысы.
Фото: СҚҚ
тудырды. нәтижесінде жоба қатысушы-
лары негізгі құқықтардың қарапайым
адамдардың өміріне қалай қатысты екені
туралы өз тұжырымдарын жасады. «олар-
дың көптеген мәселелерге байланысты
көздері ашылды. Өздерінің қажеттілігін
түсінді. Жоба өз мақсатына жетті»,- дейді
Айжан Мухтарова, Street Law-Казақстан
қауымдастығының директоры. Яғни, жоба
оған қатысқан мыңдаған студенттердің
азаматтық сана-сезімін нығайтты. Студент-
терді оқытудан бөлек, Street Law-Казақстан
мұғалімдерге арналған семинарлар өткізіп,
адам құқықтары бойынша оқулықтар топ-
тамасын жариялады. Аталмыш оқулықтар
үкімет рұқсатымен мектептерде пайдала-
нылды. Street Law-Казақстан тренингтері
мен семинарлары кәмелетке толмаған
жастарды бейімдеу орталықтарында және
әлуметтік тұрғыдан қорғалмаған бала-
ларға арналған мекемелерде өткізілді. Бұл
- қоғамның осал топтарын өз құқықтары
мен міндеттері туралы ақпараттандыру үшін
жасалды. «Жоба Қазақстанда азаматтық
қоғамның құрулуына үлкен үлес қосты деп
сенемін», - деді Василий Зенов Street Law
жобасының тренері, заңгер.
1998 жылы Қор Алматы қаласының
Қазақ Гуманитарлық Заң Университетінің
жанында заң факультеті студенттерінің қа-
тысуымен «заң клиникалары» атты жобаға
қолдау көрсетті. Жоба Қазақстанда тегін
заңгерлік көмек көрсету тұжырымдама-
сын қалыптастыруға ықпал етті. Ал 2013
СороС-ҚазаҚСтан Қорының 20 жылдыҚ Қызметі
21
Адам құқықтары күнін атап өту барысында
жастармен кездесу, Алматы, 2013 ж.
Фото: әсел әбдрахманова
жылы мемлекет әр азаматқа қылмыстық,
әкімшілік және азаматтық істер бойынша
тегін заңгерлік көмек алуға құқық беретін
кепілді заңгерлік көмек жайында Заң
қабылдады. Алматы қаласының заңгерлер
коллегиясының заңгері Гүлнар Байгазина-
ның айтуынша «адамдар бұндай көмекке
зәру, бірақ кез келген адамның заңгер
жалдауға мүмкіндігі жоқ».
Ювеналды әділет
2008 жылы СҚҚ қолдауымен маман-
дандырылған Ювеналды әділет жүй-
есінің құрылуы Қазақстанда құқықтық
жүйені қалыптастырудың маңызды
кезеңі болды. 2003 жылы Қор ювенал-
ды әділетті дамыту бойынша бастаманы
жүзеге асыра бастады. нәтижесінде
кәмелетке толмаған жасөспірімдер-
ге арналған және олар қажетсінетін
мамандандырылған заңгерлік көмекті
алуға кепіл беретін әділ сот жүйесі
қалыптасты. Қазақстанда Қор қаржы-
ландыруы арқылы жүргізілген зерттеу,
кәмелетке толмаған азаматтардың
қажеттіліктерін ескеретін жүйе аясын-
да жасөспірімдерді түрмеге қамаудан
басқа баламалардың артқанын және
жасөспірімдерге деген полиция және
сот тарапынан қарым-қатынастың
өзгергенін анықтады. 2006 жылы Со-
рос-Қазақстан Қорының қолдауы-
мен іске қосылған пилоттық жоба
аяқталғаннан кейін 2008 жылы үкімет
ювеналды соттың ұлттық жүйесін қа-
лыптастыра бастады. Сорос-Қазақстан
Қорының бастамалары Үкімет саясаты-
ның ювеналды әділетті орнатуға қарай
өзгеруіне түрткі болып, Қазақстанның
отандық тәжірибесін халықаралық
міндеттерге сай өзгертуіне көмектесті.
«Бұл жүйе Қазақстанның құқықтық
жүйесіне айтарлықтай үлес қосқан Со-
рос-Қазақстан Қоры қызыметінің жемісі
болып табылады», - деді Байгазина
ханым.
2008 жылы СҚҚ
қолдауымен
мамандандырылған
Ювеналды әділет жүйесінің
құрылуы Қазақстанда
құқықтық жүйені
қалыптастырудың маңызды
кезеңі болды.
