30
Олар болаттан, мыс ерітінділерінен және металл емес матери-
алдардан жасалады . Дәнекерленген баллондарды пайдалануға
тыйым салынады . Осы стандарт бойынша баллонның 4 түрі
шығарылады:
CNG-1 – тігіссіз жасалған болат баллон;
CNG-2 – баллон, ол металл лейнер мен үздіксіз талшықтармен
армирленген, май сіңірілген (сақиналап оралған) қабықты бо-
лады . Демек армирленген талшықтар лайнердің цилиндрлік
бетімен жүргізіледі, сондықтан талшық баллонның өсіне қандай
да бір жүктеме түсірмейді . Бұл металл композициялы баллон .
CNG-3 – баллон, ол металл лейнер мен үздіксіз талшықтармен
армирленген, шәйір сіңірілген (толық оралған) қабықты бо-
лады . Демек армирленген талшықтар лайнердің бүкіл бетімен
жүргізіледі, сондықтан талшық баллонның өсіне қандай да бір
жүктеме түсірмейді . Бұл металл композициялы баллон .
CNG-4 – баллон, ол металл емес лейнер мен үздіксіз талшықтар-
мен армирленген, шәйір сіңірілген (толық композициялы) қа-
бықты болады . Демек армирленген талшықтар лайнердің бүкіл
бетімен жүргізіледі, бірақ металл төселген элементі бар . Бұл ме-
талл композициялы баллон .
Талшықтарға сіңірілетін материал термореактивтік және термо-
пластикалық шәйір болып табылады, мысалы эпоксид шәйірі .
Армирлеу материалы ретінде шыны, армидті немесе көміртекті
талшықтар пайдаланылады .
Баллондардың қауіпсіз пайдалану үшін қызмет ету мерзімін
дайындаушы белгілейді . Ол 210 жылдан аспауы тиіс . Баллон-
дардың, CNG-4 қоспағанда, барлық түрі үшін қызмет ету мерзімі
циклды жүктеме кезінде шаршаған жарықтар бойынша анықта-
лады . 15 градус Цельсия температура кезіндегі жұмыс қысымы
20 МПа, толтырудың ең көп қысымы кезінде 26 МПа . Баллон-
ды 20МПа қысым кезінде 15 градусов Цельсия температура-
мен бір жыл бойы пайдаланғанда кемінде 1000 рет толтыруға
(тұтастай алғанда 1000 Т цик, мұндағы Т- қызмет ету мерзімі,
жылдары), сондай-ақ газдың –40 бастап + 65 градус Цельси-
31
яға дейінгі температурасы мен –40 бастап +82 градус Цельсия
дейінгі баллон материалының температурасына төзуі тиіс .
Баллондар ұзақ уақыт механикалық немесе химиялық әсер етуге
арналмаған, бірақ, су, тұз, тасқа соғылуы, ультракүлгін радиа-
ция, еріткіштер, қышқылдар, сілті, автокөлік сұйықтары, пайда-
ланылған газ сияқты кездейсоқ сыртқы әсерлерге шыдауы тиіс .
Баллонды дайындаушы өз өнімдерінің сапасын көрсетілген
стандартқа сай етіп дайындауды, сынақтау мен бақылаудың
белгіленген әдістерін қолдануды қамтамасыз етуге міндетті .
Дайындаушы-зауытта және осы үшін сертификатталған компа-
нияларда баллон жұмыс (Р) ден 1,5 қысым кезінде, демек 30
МПа кезінде сынақталады . Баллон үшін шын мәнінде бұзатын
қысым кемінде 2,6Р – демек СТГ арналған газ баллондарының
жоғары төзімділік запасы осындай, 4-типті кейбір баллондар
үшін төзімділік запасының коэффициенті пайдаланылған тал-
шық материалына байланысты (шыны – 3,65, армидті –3,1)
3,65 дейін жетуі мүмкін .
Дайындаушы-зауытта үлгілер баллонның түріне байланы-
сты отқа төзімділігіне, атуға, бұзылмай тұрып кемуге, созуға,
соққыға және т . б . сынақталады . Баллонның конструкциясында
әрқашан қысымның көтерілуіне қарсы сақтандыру құрылғысы-
ның болуы көзделеді . Баллон оған есептелмеген артық қысым-
ды қолдану баллонның конструкциясында бұзылу іздерінің қа-
луына соқтыратындықтан бұл өте маңызды, бұдан кейін баллон
пайдаланудан шығарылып кәдеге жаратуға тапсырылуға жа-
тады . Вентильдердің жанатын газдар мен сутегі үшін пайдала-
нылатын бүйірлік штуцерлерінің сол жағында оймасы, ал оттегі
мен жанбайтын газдарға арналған баллондарда оң жақ оймасы
болады . Жарылу қаупі бар жанатын заттар үшін баллонның әр-
бір вентильінде бүйірлік штуцерге оралған бұқтырмасы болады .
Баллонды таңбалау былай жүзеге асырылады . Баллонның
жоғарғы сериялық бөлігінде дайындаушы-зауыттың деректері
(тауар белгісі), баллонның нөмірі, оның бос кг салмағы, дай-
ындалған күні мен кезекті куәландырылу мерзімі, паскальмен
жұмыс қысымы және сынақтау қысымы, баллонның литрлік
32
сыйымдылығы, дайындаушы-зауыттың дөңгелек нысандағы
белгісі (егер көлемі 55 л үлкенірек болса, онда осы баллонды
дайындау стандарты көрсетіледі) салынуы тиіс .
Таңбалау әріптерінің биіктігі 6 мм кем емес және сыйымдылығы
55 л және 55 л астам баллондарда сәйкесінше 8 мм . Жолда-
рының ұзындығы баллон шеңберінің 1/3 аз еместі құруы тиіс .
1-типті баллондарға таңба түбіне және мойнына соғу тәсілімен
салынады . Баллонның цилиндрлік бөлігінде мына төмендегі
жазулар жазық мөр әдісімен салынуы тиіс (әріптерінің биіктігі
25 мм кем емес):
«ТАБИҒИ ГАЗ»
«…КЕЙІН ПАЙДАЛАНЫЛМАСЫН (дайындалу айы
мен жылы, оған қоса қызмет мерзімі)»
«ТЕК САҚТАНДЫРҒЫШ ҚҰРЫЛҒЫМЕН ҒАНА ПАЙ-
ДАЛАНЫЛСЫН»
Баллондардың түсі табиғи газ үшін қызыл, жазу ақ түспен орын-
далады . Егер баллонның сыртындағы жазуда барлық деректер
түгел болмаса немесе оқылмаса, бұзылса және куәландыру
мерзімі аяқталғаны, орнатылған белгісі жоқтығы көрініп тұрған
басқа бұзылулар болса пайдалануға жол берілмейді . Мұндай
баллондарға газ толтыруға үзілді-кесілді тыйым салынады .
Бұдан басқа, баллонда әрқашан артық қысым болуы тиіс, демек
газ толықтай жұмыс істемейді, СТГ баллондарын жаңадан тол-
тыру кезінде ауаның кіруі мен газдың жарылу қаупі туындайтын
қоспа пайда болатын жағдайды болдырмау үшін қалдық қысым
кемінде 0,05 МПа (0,5 кг/см
2
) болуы тиіс .
Әрбір баллонның төлқұжаты болуы тиіс, онда пайдалану жөнін-
дегі нұсқаулық, қауіпсіздік шаралары, баллонның түрі мен мін-
детті түрде оны қауіпсіз пайдалану мерзімі көрсетіледі . Осы
мерзім аяқталған жағдайда баллондар техникалық куәланды-
рудан, демек сыртқы, ішкі көріп байқауға және монтаждалған-
нан кейін жұмысқа жіберуге дейін және пайдалану кезінде ке-
зеңдік гидравликалық сынақтауға жатады .
Достарыңызбен бөлісу: | 
