СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ НЕГІЗДЕРІ
128
негіздер бойынша істі қысқарту туралы қаулы шығарылған жағдайда
ғана жүзеге асырылады.
Адамды көтермелеу туралы материалдар көтермелеуге құқығы пайда
болған күннен бастап 10 жұмыс күн ішінде қалыптастырылады және
уәкілетті органдарға жіберіледі, көтермелеу туралы бұйрық шыққан
күннен бастап 15 жұмыс күні ішінде төлем жүргізіледі.
Уәкілетті орган адам ақшалай сыйақыдан бас тартқан жағдайда,
грамотамен марапаттау немесе оған алғыс жариялау туралы мәселені
қарастыруы мүмкін.
Жалған ақпаратты хабарлаған адам Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес белгіленген тәртіппен жауап береді.
Ынтымақтастық туралы процестік келісім сыбайлас жемқорлыққа
қарсы күрес құралы ретінде
Қазақстандық қылмыстық процеске 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап
жаңа норма енгізілді – ол тергеу органымен белсенді ынтымақтастықта
болған жағдайда жасалған іс-әрекет үшін жазаны төмендету туралы
келісімге қол жеткізуге бағытталған ынтымақтастық туралы келісім
немесе кінәні мойындау туралы мәміле түріндегі процестік келісім [12]
деп аталады.
Ынтымақтастық туралы келісім кезінде тұлға кінәсін мойындамауға
құқылы, бірақ ынтымақтастыққа келісімді, яғни қылмыстың аса ауыр
және сараланған түрлерін ашу және тергеуге ықпал етуді, сондай-ақ
жазаны жеңілдетуге «алмастыруды» білдіреді.
Ынтымақтастық туралы процестік келісім қылмыстық топ жасаған
қылмыстардың барлық санаттары бойынша, өзге де тұлғалар жасаған
аса ауыр қылмыстар, оның ішінде ҚР ҚПК 618–621-баптарының,
612-бабының «Процестік келісім жасалған кезде сотқа дейінгі тергеп-
тексеру» талаптарын сақтай отырып, сыбайлас жемқорлық, экстремистік
және террористік қылмыстар бойынша жасалады.
Келісімнің мәні жоғарыда аталған қылмыстарды ашуда қылмыстық
қудалау органдарына адамның жәрдемдесуі болып табылады.
Ынтымақтастың туралы процестік келісімге қол қойған прокурор
жасалған келісімнің мәні болып табылатын қылмысты ашуды
ұйымдастыруға және кінәлі тұлғаларды әшкерелеуге қатысты шаралар
қабылдайды, ҚР ҚПК 153-бабында «Бұлтартпау шарасының күшін жою
немесе оны өзгерту» белгіленген тәртіппен жәрдемдескен тұлғаны
бұлтартпау шарасының күшін жою не өзгерту мәселесін қарайды.
Егер осындай келісімнің нәтижесінде қылмыстық топ құрамында аса
ауыр қылмыстар, қылмыстар, сондай-ақ экстремистік және террористік
қылмыстар жасаған кінәлі адамдар әшкереленсе, және кінәлі адамдарға
қатысты айыптау үкімі шығарылса, онда прокурор ынтымақтастық
туралы процестік келісімнің шарттарын орындау бойынша шаралар
қабылдайды. Ынтымақтастық туралы келісім жасасқан және оның
шарттарын орындаған, сотталған тұлғаға қатысты прокурор сотқа
жүгінеді
Кінәні мойындау туралы келісім адам кінәсін мойындап, жиналған
дәлелдемелерді жәбірленушінің келісімімен жазаны жеңілдетуге
«алмастыруды» дауламаса қолданылады. Онда адамның процестік
1-ТАРАУ. СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ:
ҰҒЫМЫ, ҚҰРЫЛЫМЫ, МІНДЕТТЕРІ МЕН ФУНКЦИЯЛАРЫ
129
келісім жасасқаннан кейін жасауға міндеттенетін іс-әрекеттері көрсетіледі
(зиянның орнын толтыру және т. б.).
ҚР ҚПК 615-бабының 1-бөлігіне сәйкес, кiнәнi мойындау туралы
процестiк келiсiм жасасу туралы өтiнiш қылмыстық iс бойынша сотқа
дейінгі iс жүргiзудiң кез келген сатысында жасалады. Процестік келісім
прокурордың бастамасы бойынша да жасалуы мүмкін. Егер бастама
күдіктіден болса, ол процестік келісім жасасу туралы өтінішхатпен
жүгінеді, егер бұл мәселені прокурор көтеретін болса, онда күдікті өзінің
келісетінін немесе келіспейтінін білдіруге құқылы.
Соттың үкіміне дейін мүлікті тәркілеу
Заңсыз жолмен алынған мүлікті тәркілеу туралы іс жүргізуді қозғау
ҚР ҚПК 71-тарауында белгіленген тәртіппен, сотқа дейінгі сатыда,
сот үкімі шығарылғанға дейін, болжамды кінәлі тұлғаға халықаралық
іздестіру жарияланған жағдайларда немесе оған қатысты қылмыстық
қудалау тоқтатылған жағдайда жүргізіледі, ол үшін 35-бабы 1-бөлігінің
3) тармақшасы – рақымшылық, 4) тармақшасы – ескіру мерзімі,
11) тармақшасы – қайтыс болған адамға қатысты заңсыз жолмен табылған
мүлікті белгілеу кезінде – негізге алынады.
Мүлікті тәркілеудің мұндай нысаны кезінде ҚР ҚПК 113-бабының
1 және 3-бөлігінде көзделген мән-жайлардан басқа, дәлелдеуге мыналар
жатады: 1) мүліктің күдіктіге, айыпталушыға немесе үшінші тұлғаға
тиесілігі; 2) мүліктің тәркілеуді қолдану үшін негіз болып табылатын
қылмыспен байланысты болуы; 3) мүлікті үшінші тұлғаның иемдену мән-
жайлары немесе мүлік құқық бұзушылықтар нәтижесінде сатып алынды
деуге негіз болатын мән-жайлар.
Тәркілеу туралы қорытындыны сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге
асыратын адам жасайды және прокурорға жібереді, ол оны 10 тәулік
ішінде қарайды. Одан әрі прокурор тәркілеу туралы өтінішхатпен
сотқа жүгінеді, мұндай негіздер болмаған кезде қорытынды мен
материалдарды сотқа дейінгі тергеп-тексеру жүргізуші адамға қайтарады
және қосымша дәлелдемелер жинау немесе тәркілеу туралы іс жүргізуді
тоқтату қажеттігін көрсетеді. Кез келген жағдайда тәркілеуді қолдану
туралы мәселені үкім шығарылғанға дейін ҚР ҚПК 669–671 баптарына
сәйкес сот шешеді.
Тірек сөздер:
әкімшілік жауапкершілік, қылмыстық жауапкершілік.
ПІКІРТАЛАС ҮШІН СҰРАҚТАР
1. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнаманың негізгі міндеттерінің
мәні неде?
2. «Әкімшілік құқық бұзушылық» және «әкімшілік сыбайлас жемқорлық
құқық бұзушылық құрамы» ұғымдарының анықтамасы.
3. ҚР ӘҚБтК-ке сәйкес, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық құрамы,
олардың сипаттамасы.
4. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар құрамы, олардың
сипаттамасы.
5. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықты өзге де ұқсас қылмыстық
құқық бұзушылықтардан ажырату критерийі қандай?
6. Пара алудың (ҚР ҚК 366-бабы) қызмет өкілеттігін теріс пайдаланудан
айырмашылығы қандай (ҚР ҚК 361-бабы)?
7. Пара алу (ҚР ҚК 366-бабы) мен заңсыз сыйақы алуды (ҚР ҚК 247-бабы)
Достарыңызбен бөлісу: |
