Сыбайлас жемқорлықҚА Қарсы мәдениет негіздері

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ НЕГІЗДЕРІ 
28
Швецияда адам құқықтарын қамтамасыз ету үшін күресте 
халықаралық саясат саласындағы сегіз салаға  
басымдылық беріледі: 
1
Демократияны құру  
Швеция үкіметі қоғамдық пікір  
жасауға ұмтылады, қоғамдық 
ұйымдардың қызметін қолдай-
ды  және  демократиялық мем-
лекеттермен ынтымақтастықты 
дамытады 
5
Жиынтық  қазынаға  және
өз бетімен бостандығынан
айыруға қарсы күрес. Көпте-
ген жылдар бойына Швеция
БҰҰ-ның  заңнан тыс, ерікті
және жиынтық  қазынаны 
тергеу  жөніндегі Конвенция-
сының қарарын
қолдап келді және  алдағы
уақытта осы мәселеге
жұртшылықтың назарын
аударуға тырысады 
2
Өз ойын білдіру бостан-
дығын нығайту. Швеция өз 
ойын білдіру бостандығын 
қажетті адамгершілік алғышарт 
және адам құқығы үшін күре-
стің практикалық құралы деп 
есептейді
6
Құқықтық мемлекет
қағидаттарын сақтау.
Швеция БҰҰ, Еуропа Кеңесі,
ЕҚЫҰ-да және өзінің басқа
елдермен қатынасында
құқықтық  мемлекет
қағидаттарын сақтауды белсе-
не қолдайды
3
Өлім жазасын жою.
Ұзақ уақыт бойына  Швеция 
мен Еуропалық Одақ ел-
дері өлім жазасын оны адам 
құқығына сәйкес келмейді деп 
есептеп, алып тастауға  тыры-
суда
7
Адам құқығы мен халықа-
ралық гуманитарлық 
құқықты қорғау
 
4
Азаптау тәсілдерін қолда-
нуға қарсы күрес.  Швеция 
Үкіметі  адам құқығын осын-
дай бұзушылықтарға  жұрт-
шылықтың назарын аудартады 
және азаптау құрбандарына 
көмек көрсететін ұйымдарды 
қолдайды
8
Кемсітушілікке қарсы күрес.
Көптеген елдерде  қаншама
халық өзіне деген тең құқылы
қатынасқа қол жеткізу үшін
ұзақ жолдан өтеді. Швеция
үкіметі әйелдердің, бала-
лардың, мүмкіндігі шектеулі 
адамдардың құқықтарының 
сақталуына ерекше көңіл бөл-
ген жөн деп есептейді 
Осылайша, швед қоғамында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет-
ті  қалыптастырудың  ерекшелігі  –  демократия  болып  табылады,  ол 
ерікті  баспасөз,  демонстрацияларға  қатысу  құқығын,  табиғатты  
еркін  пайдалану    және  билік  басында  тұрғандарды  бақылау  құқығын 
көздейді. 

1-ТАРАУ. СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ:
ҰҒЫМЫ, ҚҰРЫЛЫМЫ, МІНДЕТТЕРІ МЕН ФУНКЦИЯЛАРЫ
29
Ұлыбританиядағы сыбайлас жемқорлық превенциясы
Британ  қоғамында  ағылшын  шіркеуі  әділ  және  адал  мінез-құлық 
идеалдарына негізделген сыбайлас жемқорлыққа қарсы дүниетанымды 
таратуда  маңызды  рөл  атқарады.  Басты  өзегі  інжілдік  өсиет  «ұрлама» 
болып табылатын діни этиканың негізін Біріккен Корольдіктің бастауыш 
және  орта  білім  жүйесінің  басым  бөлігін  құрайтын  елдің  ағылшындық 
және  католик  мектептері  бала  кезден  британдықтардың  миына  
құя білді.   
Дегенмен  Ұлыбританияда  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  білім 
бағдарламалары  ведомстволық  деңгейде  іске  асырылады.  Мысалы, 
арнайы  сыбайлас  жемқорлыққа    қарсы  семинарлар  Ұлыбританияның  
СІМ  қызметкерлері,  сондай-ақ  сауда  және  өнеркәсіп  министрлігінің 
шетелдегі  өкілдері  үшін  курс  бағдарламасына  енгізілген.  Аталған 
семинарлар  барысында  британ  бизнесінің  қатысуымен  көзіне  түскен 
сыбайлас  жемқорлық  фактілері  туралы  дереу  хабарлау  міндеті 
түсіндіріледі.  Семинарларға  ірі  британ  және  трансұлттық  компания-
лардың қызметкерлері шақырылады.   
Ұлыбританияның  халықаралық  даму  министрлігінің  және  сауда   
және  инвестициялар  агенттігінің  бірлескен  жобасы  шеңберінде  
сыбайлас  жемқорлық  фактілерін  танып-білу  бойынша  арнаулы 
оқулық  шығарылды,  ол  міндетті  түрде  сауда  өкілдіктеріне  және  шет 
мемлекеттердегі елшіліктерге жіберілді.    
Әскери  полиция  (МОD  Police  Fraud  Squad,  Азаматтық  полиция  
қызметі  Қорғаныс  министрлігінің  қарамағына  жатады)  елдің  
полицейлерін  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  мінез-құлық  негіздеріне 
оқытады. Соңғы жылдары Әскери полицияның сыбайлас жемқорлыққа 
қарсы  күрес  жөніндегі  бөлімшесі  Ұлыбританияның  өңірлік  полиция 
басқармаларында білім беру бағдарламаларының санын көбейтті.    
Ұлыбританияның  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күрес  жөніндегі 
негізгі  органы – ірі көлемді алаяқтыққа қарсы күрес басқармасы (SFO,  
Serious  Fraud  Office)  –  өздерінің  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  білім 
беру күш-жігерінде британ бизнесіне негізделеді және  Ұлыбританияда 
сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күрес  жөніндегі  ауқымды  науқанды 
іске  асыра  отырып,  сыбайлас  жемқорлықтың  зияны  туралы  алдын  алу 
мақсатында әңгімелесу өткізеді.     
Лейбористік  партия  қалыптастырған  Ұлыбританияның  алдыңғы 
үкіметі  кәсіподақтардағы  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  білімге  
ерекше көңіл бөлген. Премьер-министр Г. Браунның нұсқауы бойынша  
Ұлыбританияның  СІМ-і  кәсіподақ  ұйымдарының  басшылығы  мен 
қатардағы  мүшелері  үшін  тұрақты  түрде  арнайы  тренингтер  өткізіп 
отырған, тиісті ақпараттық материалдар басып шығарған.        
Ұлыбританияда  сыбайлас  жемқорлыққа  қарсы  күресте  азаматтық 
қоғам  институттары  ерекше  орын  алады.  Ұлыбританияның  халқын  
сыбайлас жемқорлыққа қарсы хабардар ету деңгейін арттыру міндетін 
парламент,  коммерциялық  компаниялар,  БАҚ  пен  үкіметтік  емес  
ұйымдар  атқарады.  Британдықтардың  бұқаралық  санасында  сыбайлас 
жемқорлыққа  қарсы  басымдықтарды  тарату  мақсатында  сыбайлас 
жемқорлыққа  қарсы  күрестің  аса  тиімді  тәсілі  мен  азаматтық  белсенді 
ұстанымның  көрінісі  ретінде  сөз  жеткізудің  жағымды  келбетін 
қалыптасады.