Шпаргалка по биологии для казахских школ на ент 2012

Тері ауруларын зерттейтін ғылым:дерматология

Тері ауруы дерматит пайда болады:Н витамині жетіспегенде

Тері ауруын тудыратын кене-Қышыма кенесі

Тері бездері арқылы сыртқа шығарылатын заттар:Су мен тұз.

Тері бездері қандай ұлпадан тұрады:Эпителиалды секторлық ұлпа

Тері бетінде қездесетін қара, қызыл түйінді өсінді ол:Мең.

Тері күйгенде көрсетілетін алғашқы жәрдем:Суық су ағызу

Тері қан тамырларының рефлексті түрде тарылу себебі:Қоршаған ортаның t0 төмендегенде.

Тері қорғаныш қызметін атқарады,себебі теріде:Рецепторлар бар

Тері қызарып,ісініп,көпіршіктер пайда болса,қай дәрежелі күйікке жатады:Екінші дәрежелі

Тері рецепторының орналасқан қабаттары:ішкі

Тері үсігенде көрсетілетін алғашқы жәрдем:Дәрімен майлау

Тері эпидермисін түзетін ұлпа-Эпителий.

Тері, тырнақ, шаш жатады:Эпителий ұлпасына

Теріде пигменттің түзілуін реттейді:Ортаңғы ми

Терідегі бактерия тудыратын іріңді аурадың себепшісі:Стрептококкалар және стафилококкалар

Терінің қабаттары-3.

Терінің қосалқы бөлімдері-Түк, тырнақ,мүйіз

Терінің қызметіне жатпайды:Зәр шығару

Терінің негізгі қабаты:Дерма.

Терінің сыртқы қабаты құралады:Эпителийден.

Терінің сыртқы қабаты неден тұрады:Көп қабатты эпителий

Терінің ішкі қабаты неден тұрады:Дәнекер ұлпасынан

Терінің ішкі қабаты:Теріасты шел қабаты

Теріскей,Күнгей, Іле Алатауында сирек кездесетін ашық тұқымды бұта-Эфедра.

Терісі өме сирек әрі қысқа түктермен жабылған жұптұяқты сүтқоректілер қайсысы:Бегемот

Терісімен, желбезекпен тыныс алатын құрттар-Көп қылтандылар

Тестостерон гормоны бөлінеді-Жыныс безінен

Тироксин гармонның жетіспеушілігінен үлкен адамдарда дамиды-Микседема

Тироксин гормонын бөлетін без-Қалқанша безі

Тоз дегеніміз:Өлі жасушалардың бірнеше қабаттарынан тұратын жабын ұлпасы.

Тозаң түзіледі Тозаңқапта

Тозаң түйіршіктерінің пішіндері әр өсімдікте :әртүрлі

Тозаң түйіршіктерінің түзілетін орны:аталық тозаңқабында

Тозаңдану дегеніміз:Аталық тозанның аналықтың аузына түсуі

Тозаңның екінші спермиясы тұқым бүршігінің ең ірі жасушасымен қозғалғаннан кейін түзілетіні:тұқым

Тозда тыныс алуға қатысатын пішіні төмпешікке ұқсаған жасушалар:Жасымықша

Тоздың ішкі жағында қабыққа беріктік қасиет беретін қабат:Тін

Тоқ ішектің бөліктері мына кезекпен орналасқан:Соқыр ішек,оралма,сигматәрізді,тік ішек

Тоқ ішектің құрт тәрізді өсіндісі:соқыр ішек

Тоқ ішектің тұйықталған бөлігіндегі өсінді:соқырішек

Тоқ ішіекте жасұнықтың ыдырауы және:Н2О сіңеді

Толарсақтағы сүйектер саны-7

Толық түрленіп даму сатысының саны:4.

Толық түрленіп даму:қоңыз,көбелек,бүрге,шыбын,маса,шаншар,құмырсқа,түктіара,бал ара

Топтасып жинақталған спорангиийлер-Сорус.

Топырақ бетіне шыққан сабағы мен жапырағы бар жас өсімдік-Өскін.

Топырақ құрамын жақсартатын омыртқасыз жануар:Шұбалшан.

Топырақ ортасында тіршілік ететін ағзалар былай аталады-Эдафобустар

Топыраққа күзде себілетін тыңайтқы-Суперфосфат

Топыраққа күзде шашды:Көңді

Топырақта азот қосылыстарын жинаушы бактериялар аталады:Нитрлеуші.

Топырақта тамыры болмайтын ағаштарға жабысып,шырмалып өсетін өсімдіктер тіршіліктің мына формасына жатады:Эпифиттер

Топырақта, ағаш діңдерінде өсетін біржасушалы жасыл балдыр-Хлорококк

Топырақтағы қарапайымдылар бактериялармен қоректенеді, себебі зат айналымда олар:Өсімдік қалдығын 1-ші бұзушылар

Топырақтағы қарашірікті минералды заттарға айналдырады-Шіріту бактериясы

Топырақтағы өсімдіктің шіріген қалдығымен қоректенеді:Шұбалшаң

Топырақтағы өсімдіктің шіріген қалдығымен қоректенеді:шұбалшаң

Топырақтан қоректік заттарды соруға қатысады-Жанама тамыр

Топырақтану ғылымының негізін салушы ғалым-В.В. Докучаев.

Топырақты азотты қосылыстармен байытатын бактериялар-Түйнек бактериялары

Топырақты ауамен,ылғалмен байытатын жәндіктер:шұбалшаң

Топырақты қопсыту:Топырақта дымқылды сақтайды, ауа өткізгіштігін жақсартады.

Топырақты құрғақ тыңайтқанда қосылатын-Күл.

Топырақты эрозиядан сақтайтын өсімдіктер:Ашық тұқымды өсімдіктер

Топырақтың қара түсті болуы құрамындағы неге байланысты:Қарашірікке

Топырақтың тау жыныстарынан айырмашылығы:қарашіріктің болуы

Топырақтың терең қабатында тамыр түйнектері,пиязшықтары,сабақтары сақталып қалатын көп жылдық өсімдіктер тіршіліктің мына формасына жатады-Криптофиттер

Топырақтың терең қабатында тамыр түйнектері,пиязшықтары,сабақтары сақталып қалатын көп жылдық өсімідіктер тіршіліктің мына формасына жатады:гемикриптофиттер

Торлы қабықтың құтышылар орналасқан жері-Сары дақ

Торлы қабықшада орналасқан таяқшадағы қызыл түсті зат родопсинді түзетін витамин:A

Торсылдақ қандай қызмет атқарады:Гидростатикалық аппарат

Торсылдақтың қызметі-Дене салмағын өзгертіп, судың түрлі қабаттарына өтуіне жағдай жасайды

Торсылдақтың пайда болуы қандай жүйемен байланысты:Ас қорыту

Тоспа ұлуы бақалшағының бұрала иірленуі-4-5 бұрама

Тоспа ұлуы қалай тіршілік етеді:Дененің бауыр жағында орналасқан бұлшық етті аяғы арқылы жорғалап жылжиді

Тоспа ұлуының қан айналым жүйесі-ашық

Тостағанша жапырақша –гүл бөлiмдерiн қорғайтын сыртқы жапырақшалар.

Тостағанша жапырақшалардан кейін орналасқан:Күлте жапырақша

Тостағанша жапырақшалары піскен жемістерінде түспей сақталатын өсімдік-Баклажан

Тостағанша және күлте ... құрайды:гүлсерікті.

Тостағанша мен күлте гүлдің қандай бөліктерін құрайды:Гүлсерік

Тостағаншасы жоқ,тек күлтеден тұратын жай гүлсерікті гүл:лалагүлде

Төменгі азықтың қайсысында ақуыз бен май бірдей мөлшерде болады:Балық

Төменгі бөлігі суда болатын, грунтқа бекініп өсетін су өсімдіктер-Гидрофиттер

Төменгі жақ сүйегіне бекитін бұлшықеттер-Шайнау бұлшықеттері

Төменгі қысымды қан жүретін тамыр:қылтамыр

Төменгі сатыдағы өсімдік:Балдыр

Төменгі сатыдағы өсімдіктер органикалық заттың алғашқы түзушісі болатын биогеоценоз:Су қоймасы.

Төменгі сатыдағы өсімдіктерге жататындар:Балдырлар,қыналар

Төменгі сатыдағы өсімдіктердің сабағында бұтақтанудың қай типі кездеседі:Дихотомиальды

Төменгілердің қайсысы 1-ші реттік сукцессияның мысалы болады:Қына-мүк-шөптесін өсімдік

Төменде берілген асқорыту жүйелерінің қайсысы сүтқоректілерге тән:Ауыз қуысы,жұтқыншақ,өңеш,қарын,аш ішек,тоқ ішек,тік ішек

Төменде берілген бездердің қайсысы ішкі секреция бездеріне жатады:Гипофиз

Төменде берілген жарқанат түрлерінің қайсысы өсімдіктің жемістерімен қоректенеді:Үлкен тағамсық

Төменде берілген кемірушілердің қайсысының үстіңгі жақ сүйегінде екі жұп күрек тістері болады:Қоянда

Төменде берілген өсімдіктердің қай түрінде сүйекті-шырынды жеміс кездеседі:Шабдалыда

Төменде берілген саңырауқұлақтардың ішінде жеуге жарамдысын белгілеңіз:Түлкіжем

Төменде берілгендердің ішінде қайсысы саңырауқұлақ жасушасында болмайды:Хлорофилл

Төменде келтірілген белгілер қандай процесті белгілейді:Тыныс алу

Төменде келтірілген белгілер қандай тұқымдасқа тән:Күрделігүлділер тұқымдасы

Төменде келтірілген маймылдардың адамдарға едеуір жақын тұратыны қайсысы:Горилла

Төменде сипатталған жемістердің қай түрі картопқа тән:Картоп тамырында дамитын түйнектер

Төмендегі берілген мүшелердің қайсысында оттегі сіңіріледі және газалмасу жүреді:Өкпе көпіршіктерінде

Төмендегі берілген сұрақтардың ішінен сүтқоректілердің асқорыту мүшелер жүйесін көрсетіңіз:Ауыз қуысы,өңеш,қарын,ішектер

Төмендегі бунақденелілердің қайсысы толық түрленіп дамиды:Қосқанаттылар

Төмендегі бұлшықет жиырылғанда буылтық құрттардың денесі ұзарады:Сақиналы

Төмендегі жамбас сүйектерін ат-Мықын, шат, шонданай

Төмендегі қайсысы жұп сүйектер-Самай

Төмендегі қоректік тізбектің қайсысында энергия берілу дұрыс көрсетілген:Өсімдік-түскен жапырақ-жауын құрты-жертесер-түлкі

Төмендегі қызметердің қайсысын шашақ тамыр жүйесі,кіндік тамыр жүйесінен жақсырақ атқарады:Су мен минералды заттарды сіңіру

Төмендегі қызметтердің қайсысын рибосома атқарады:Ақуыз синтезіне қатысады

Төмендегі омыртқалылардың қай өкілдерінде қабырға жоқ:Қосмекенділерде

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы алқа тұқымдастарға жатады:Сасық меңдуана

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы астықтұқымдастарға жатады:Бамбук

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы жапырақ түсетін өсімдікке жатады:Құлпынай

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы күрделігүлділерге жатады:Бақ-бақ

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы лалагүлділерге жатады:Жауқазын

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы мәңгі жасыл болып саналады:Шәй

Төмендегі өсімдіктердің қайсысы раушангүлділерге жатады:Алмұрт

Төмендегі өсімдіктердің қайсысының тұқымдары майлы:Күнбағыс

Төмендегінің қайсысы жұп сүйектер:Самай

Төрт бөлікті қарыны бар жануар:Сиыр

Төрт күлтежапырақшалы өсімдік:шаршыгүлділер

Төс сүйегінде қыры болмайтын құс:Түйеқұс

Транскрипция процесі жүзеге асады:Ядрода

Транспирация дегеніміз-Судың булануы.

Триплоидты зигота қалай түзіледі:Гаплоидты мен диплоидты гаметалардың қосылуынан

Тромбоцит қызметі неден тұрады:Қанұйық түзілу

Тромбоциттер орындайтын қызмет:Қанның ұюын жүзеге асыру

Тропиктік елдерде астық тұқымдастардың қай түрінің сабағынан қант алады:Қант қамысынан

Тропиктік ормандарда өсетін ағаштарда болатын қосалқы тамыр-Тіреу тамыр

Туа біткен иммунитет-Табиғи

Туа біткен, түс айыра алмайтын көз ауруы:дальтонизм

Туа пайда болып,тұқымқуалайтын рефлекс:Шартсыз

Туберкулез ауруын тудыратын бактерияларды анықтады:1882ж.Р.Кох

Туберкулез ауруын тудыратын бактерияны ашқан:Р.Кох

Туберкулез қоздырғышы :Бактерия

Туберкулез қоздырғышы:Кох таяқшасы

Туберкулез таяқшасының кездесетін жері- ауада.

Тундрада әсіресе «бұғы мүгі-ягель» көп кездеседі,қалай ойлайсыздар,ол қандай өсімдік түріне жатады:Бұта қынасына

Туыс пен түрді латынша қосарынан атау принципін ұсынған ғалым:К.Линней

Туысқандық қатынастағы дені сау ата-аналардың ұрпағында тұқым қуалайтын аурудың көп болуы неге байланысты:Бір типті гендердің байланысу ықтималдығының көтерілуі

Тұз қышқылы ненің құрамына кіреді:Асқазан сөлінің

Тұзға төзімді өсімдіктер:Галофиттер

Тұқым бүршігінен түзіледі:Тұқым

Тұқым кіндігі дегеніміз-Тұқымның жеміске бекінген жері.

Тұқым кіндігінен тұқым ішіне енетін заттар-Ауа, су.

Тұқым қуалайтын өзгергіштік:Мутациялық

Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар» заңын ашқан-Н.Вавилов

Тұқым қуалайтын өкпе ауруы: туберкулез

Тұқым қуаламайтын өзгергіштік:Модификациялық

Тұқым қуалау заңдылығын ашқан:Мендель

Тұқым қуалаудың хромосомалық теориясын қалаған ғалым-Т.Морган

Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін ғылым:Генетика

Тұқым қуалаушылық,өзгергіштік және сұрыпталу эволюцияның қозгаушы күштері болып табылатын факторлар екенін ашқан ағылшын ғалымы:Ч.Дарвин

Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтарын зерттеудің негізін қалаған:Г.Мендель

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясының негізін қалаған-Т.Морган

Тұқым неден пайда болады:Тұқымбастамадан

Тұқым өнбестен бұрын ... белгілі мөлшерін бойына сіңіріп, бөртеді:Судың

Тұқым өнгіштігі суықта да сақталатын өсімдік:қара бидай

Тұқым өну үшін қажет-Су, жылу, ауа.

Тұқым себебтін топырақ-Ауа еркін өтетін болу қажет

Тұқым тұқымбастамада дамиды,ол орналасқан:Аналық түйінде

Тұқымбастаманың орналасқан жері:Аналық түйінінде.

Тұқымбастаманың орналасқан орны-Жатын қуысында

Тұқымбастамасы біреу болатын өсімдік:Бидай

Тұқымдары жел арқылы таралатын өсімдік :Терек.

Тұқымдары жел арқылы таралатын өсімдік:Үйеңкі

Тұқымдары қорғанышсыз, қабыршақта, бүрде ашық орналасатын өсімдіктер:Ашық тұқымды өсімдіктер.

Тұқымдары өздігінен таралатын өсімдік:Бөрібұршақ

Тұқымдары өздігінен таралатын өсімдік:шытырлақ

Тұқымдары саңылауынан төгілетін жеміс:Қауашақ

Тұқымды зақымданудан сақтайды-Тұқым қабығы

Тұқымды кеуіп кетуден, зақымданудан сақтайды:Қабық.

Тұқымды паразит саңырауқұлақтар зақымдамау үшін өңдейді:Формалинмен

Тұқымқуалау қасиеттерін сақтайтын түзіліс:Хромосома

Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын жасуша деңгейінде зерттеуге мүмкіндік береді:Цитогенетика

Тұқымның басты бөлігі:Ұрығы

Тұқымның ең негізгі бөлігі:Ұрық.

Тұқымның көп немес аз түзілуі...санына байланысты:Тұқымбастаманың

Тұқымның қауызы толық зақымданса, өсімдік:Кеуіп қалады.

Тұқымның құрамындағы органикалық заттар-Май, крахмал, ақуыз.

Тұқымның өнуіне қажет емес жағдай:Жел.

Тұқымның өнуіне қажетті алғашқы жағдайлар:Су,ауа,жылу

Тұқымның өнуіне,шыдадылығын сақтауға,бөртуіне қажет:Су

Тұқымның өнуі-Ұрықтан өскіннің дамуы.

Тұқымның спорадан айырмашылығы табыңыз:Көп жасушалы түзіліс

Тұқымның ұрығы зақымданса өсімдік:өспейді

Тұқымның ұрық тамыршасынан дамитын тамыр:негізгі

Тұқымшадағы айдаршадан дамыған ақ үлпектің жеміс үшін қандай маңызы бар:Жемістің жел арқылы таралуына бейімделгендігі,жеңіл ұшуы үшін

Тұқымы бүрде ашық орналасқан жеміс түзбейді:Самырсын

Тұқымы екі жарнақты өсімдік:Емен.

Тұқымы жел арқылы таралады:Қайың

Тұқымы жеміс серігімен бірігп кеткен бір тұқымды жеміс:Дәнек

Тұқымы жемістің жетілетін өсімдіктер:Жабық тұқымды өсімдіктер

Тұқымы жемістің ішінде жетілген өсімдіктер:Гүлді өсімдіктер

Тұқымы қос жарнақты:емен

Тұқымы су арқылы таралатын өсімдіктер-Қамыс, қияқ, жалбыз.

Тұқымы сумен таралады:Жалбыз

Тұқымында 2 жарнағы болса:Қосжарнақылар.

Тұқымында бір тұқым жарнағы болатын гүлді өсімдіктер:Дара жарнақтылар

Тұқымында бір тұқымжарнағы бар өсімдік:Қара бидай.

Тұқымында екі тұқым жарнағы болатын гүлді өсімдіктер:Қос жарнақты

Тұқымында крахмал мөлшері ең көп өсімдік:күріш

Тұқымының өңгіштігі +15°с болатын өсімдік:қауын

Тұлғадан ерекше қатпарлы қабат:Шапанша (мантия)

Тұлғасы жалпақ, екі көзі денесінің арқа жағында орналасқан-Камбала

Тұмау вирустарының кездесетін жері-қақырықта, сілекейде.

Тұмау тигенде түтінін иіскеуге болады-Арша

Тұмауды қоздырушылар-Вирустар.

Тұмаумен ауырғанда микроорганизмдердің әсерінен құлақтың қабынатын бөлімі-Ортаңғы құлақ.

Тұмсықбастылар отрядының өклілі:Гаттерия

Тұңгыш рет ана тілінде 1922 жылы «Жануарлар» оқулығын жазған ғалым:Х.Досмұхамедов

Тұңғыш рет ана тілінде «Жануарлар» оқулығын жазды-Х.Досмұхамедов

Тұтас ағзаның салыстырып,қатарлап орналастыруға негізделген:Анатомиялық дәлел

Тұтқыр,түссіз сүйықтық:Сілекей

Тұшаланы сұлатпа өркендер арқылы көбейткен кезде қандай тамыр өсіп шығады:Қосалқы

Тұщы су балықтарына жатады:Алабұға,мөңке,бахтах,шортан

Тұщы су қоймаларындағы өнеркәсіп негізі:Сазан, табан балық,жайын

Тұщы су қоймасындағы балық шабақтарының негізгі қорегі:Дафния,циклоптар

Тұяқты жануарлардың тарихын зерттеген ғалым-В.О.Ковалевский

Түзуші ұлпаға жататын сабақ қабаты:Камбий

Түймедақ,хризантема, осот,бақбақ қай тұқымдасқа жатады:Күрделігүлділер

Түйнек арқылы көбейетін өсімдік:Картоп

Түйнек бактериялар мен бұршақ тұқымдас өсімдіктердің бірігіп тіршілік етуі:Селбесу (симбиоз).

Түйнек бактериялары кездеседі:бұршақ тұқымдас өсімдік тамырында

Түйнек бактериялары селбесетін өсімдік:Жоңышқа

Түйнек бактериясының маңызы:ауадағы бос азотты сіңіру

Түйнек деген не:Түрі өзгерген жерасты өркендер

Түйнек деген:Өзгерген өркен.

Түйнекті өсімдік:Картоп

Түйнекті тамырлы өсімдікке жатады:Нарғызгүл

Түйіршікті ЭПТ мембранасында орналасқан-Рибосомалар.

Түктің түбірі қай жерде орналасады:Ерекше түк ұясында

Түлкілер күзде немен қоретенеді:Майда кемірушілермен

Түнге қарай теңізді нұрға бөлейтін біржасушалы жәндік-Түншырақ.

Түнде зәр тоқтамау-Энурез

Түр аралық күрес:Жеке түрлер арасындағы күрес.

Түр дарақтарының аудан өлшем бірлігіндегі немесе көлем өлшем бірлігіндегі мөлшер:Популяциялық тығыздығы

Түр критерилерінің басты белгісі:Генетикалық.

Түр төзімділігінің шегінен шығып кететін фактор қалай аталады:Шектеуші фактор

Түраралық конкуренция-мына түрлердің жұбына тән:Қарлығаш пен ешкі

Түраралық күрес:әр түрге жататын даралар арасындағы күрес.

Түрге біріктіретін систематикалық категория:Туыс

Түрден кіші жүйелік санат:Түрше

Түрді латын тілінде қос атпен атауды ғылымға ұсынған ғалым:К.Линней.

Түрдің генетикалық критерийі дегеніміз-хромосомалардың жиынтығы, саны, мөлшері, пішіні.

Түрдің генотипі ААВв болатын гаметалары:АВ, Ав

Түрдің критерилеріне жатпайтын-Цитогенетикалық.

Түрдің таралуы,оның таралу аймағы және дәл сол ағза мүдделігіндегі табиғи жағдайлар жиынтығын қамтылуы түрдің мына өлшеміне жатады:Эволюциялық-географиялық

Түрдің тіршілігін жалғастырып сақтап қалуды қаматамасыз ететін физиологиялық процесстердің жиынтығы:Көбею

Түрдің экологиялық критерийі дегеніміз-түр тіршілік ететін сыртқы орта факторларының жиынтығы.

Түрленбей дамитын омыртқасыз жануарға жататындар-Өрмекшілер

Түрленіп дамиды:кесіртке

Түрленіп дамиды+бақа

Түрлер арасында қоректері біркелкі болған жағдайда туындайтын:Тіршілік үшін күрес.

Түрлі тіршілік иелерінің негізгі қасиеті-экологиялық жүйеде бірлесіп тіршілік ету, бірін бірі толық жоймай,белгілі деңгейде сақталу-сол қасиет қалай аталады:Өзін-өзі реттеу

Түрі өзгерген жапырақ-тікенегінің өсімдік үшін маңызы:суды аз буландыру

Түрі өзгерген жер асты өркені бар өсімдік:Алқа

Түрі өзгерген қорғаныштық қызмет атқаратын жапырақ:қабыршақ

Түрі өзгерген мүше арқылы көбеюге жатады:Тамырсабақ

Түрі өзгерген өркеннің қайсысының сыртқы құрылысы тамырға ұқсас:Тамырсабақ

Түрі өзгерген сыртқы жапырақ:Қабыршақ

Түрі өзгеріп қысқарған сабақ болып табылатын пиязшықтың негізі қалай аталады:Түбіртек

Түрін өзгерткен шырынды, қысқарған жер асты өркен:Пиязшық

Түссіз үстіңгі,астыңғы өнімен,жұмсақ ортаңғы қабаты бар:Жапырақ

Түсті ажырата алмайтын ауруда қалай атайды:Дальтонизм

Түсі барқыттай қара, қызыл ноқаттары бар өрмекші:Қарақұрт.

Түсі қошқыл қоңыр, құмнан ін қазып тіршілік ететін көпқылтанды құрт:құмқазар

Түтікшелер мен көпіршіктерден тұратын жүйе-Гольджи комплексі.

Түтікшелі қалпақты саңырауқұлақтарға:Терекқұлақ

Түшкіру,жөтелу,құсу,көздің жас ағу рефлекстерін реттейді:Сопақша ми

Тығыз әрі серпімді болып қабырғасы бірыңғай салалы бұлшықеттен тұратын қантамырының атауы-салатамыр (артерия).

Тығыз мүйізді пластинка-Тырнақ.

Тыныс алатын ауаны жылытып, залалсыздандыратын мүше-мұрын қуысы

Тыныс алғандағы атмосфералық ауа құрамы:79%-азот,21%-оттек,0,03%-көмірқышқыл газ

Тыныс алғандағы ауа құрамының тыныс шығарғандағы ауа құрамынан айырмашылығы:О2 - көп, СО2 - азырақ болуымен.

Тыныс алғандағы ауаның микробтар мен шаң-тозаңнан тазаруы, жылынуы-Мұрын қуысында.

Тыныс алу дегеніміз:Органикалық қосылыстардың толтырылуы

Тыныс алу жүйесі қандай ұрық жапырақшасынан қалыптасады:Эндодермада

Тыныс алу кезінде өсімдікте болатын өзгерісті белгілеңіз:Салмағы кемиді

Тыныс алу кезінде тамырдың сыртқы ортаға бөліп шығаратыны:көмірқышқыл газы

Тыныс алу қозғаласына қатысатын бұлшықет:Диафрагма

Тыныс алу қозғалысы (тыныс алу,шығару)кеуде жасушасының көлімінің өзгеруімен және ненің көмегімен жүреді:Көкеттің төмен түсуі мен жоғары көтерілуінен

Тыныс алу құбылысына тән:Органикалық зат ыдырайды.

Тыныс алу қызметін атқаратын тамыр:Аспа тамыр

Тыныс алу қызметін атқаратын тамырлы өсімдікке жатады:Орхидея(сүйсін)

Тыныс алу мүшелерін белгілеңіз:Мұрын куысы, қеңсірік, көмей, кеңірдек, ауатамыр, өкпе.

Тыныс алу мүшелеріне жатпайды:бүйрек

Тыныс алу мүшелерінің ауруларына жататыны:Туберкулез

Тыныс алу мүшелерінің қызметі:Оттегінің қанға өтуін қамтамасыз етеді.

Тыныс алу орталығының қызметі:Ауамен тыныс алу,тыныс шығаруды реттейді

Тыныс алуға жатпайтын мүше:бауыр

Тыныс алудың жиілігі мен тереңдігін тудыратын тыныс алу орталығының қозуы:СО2 концентрациясы артқанда

Тыныс шығарғандағы ауаның құрамында 4%-СО2 бар.Оқушы бір минутта 18 рет тыныс алып,500см3ауа өткізсе,бір сабақта қанша СО3 шығарады:16200см3

Тынысалу жүйесіне кіретіндер:Мұрын қуысы,аңқа, кеңірдек, ауатамыр, өкпе.

Тынысалу жүйесінің ауруына жатпайтыны:-Цистит.

Тынысалу мен жүректің тоқтауы мүмкін-Сопақша ми зақымданса

Тынысалу мүшелерінің ауруына жататыны:туберкулез.

Тынысалу мүшесінің ауруына жатпайтыны:Цистит

Тыныш отырғанда адамның жұтатын ауа мөлшері:500 см3

Тыныштық күйге ауысқан бүршік:Бұйыққан

Тыңайтқыштар қандай болып бөлінеді:Минералды,органикалық

Тізе рефлексі орталығы-Жұлынның бел бөлімінде

Тізе рефлексінің орталығы жұлында орналасқан-Бел бөлігінде

Тік сабақты өсімдік:Емен

Тік сабақты өсімдік:қарабидай

Тікелей күн сәулесінен бактериялардың көпшілігі:3 сағат ішінде қырылып бітеді

Тікенге айналған жапырақ:Кактус

Тікенекті жапырақтың өсімдік тіршілігіндегі маңызы-Суды аз буландыру

Тікенекті, ілмешекті жемістердің таралу жолы-Жануарлармен

Тікентерілердің қозғалуын,тынысалуын,бөліп шығаруын реттейді:Сутүтікшелі жүйе

Тікентерілілер типінің кластары-3.

Тікентерілілерге ғана тән жүйе-Сутүтікшелі жүйе.

Тікентерілілерге тән емес:маржан өндіріледі

Тікентерілілердің қан тарату жүйесі-Екі шеңберлі.

Тікентерілілердің сезім мүшесі-Нашар дамыған.

Тіл ұшының сезетін дәмі:тәттіні

Тілдің артқы бөлігі сезеді:Ащыны

Тілдің жиегі сезеді:Тұздыны

Тілдің жиегі:Қышқылды

Тілдің ұшы сезеді:тәттіні

Тілше,түтікшелі,қосерінді,жалған тілшелі,шұқырық тәрізді гүлдері бар тұқымдас:Күрделігүлділер

Тілі болмайтын ұлулар- Айқұлақ.

Тін орналасқан қабат:Қабық

Тін талшықтары жақсы дамыған өсімдік:зығыр

Тірек – қимыл жүйесінің қызметі:Мүшелерді қорғау,қан өндіру,тірек

Тірек-қимыл жүйесіне жатады-Қаңқа мен бұлшықеттер

Тірек-қимыл жүйесінің қызметін атқаратын мүше:Сүйек, бұлшықет

Тіреу тамырлы өсімдікке жатады:Үнді фикусы

Тіркесті тұқым қуалау” заңын ашқан ғалым: Т.Морган

Тіршілігі сақталған жұмыртқа жасушасы овуляциядан соң қанша уақытқа дейін ұрықтана алады:12-24 сағат ішінде

Тіршілігінде тым болмаса бір рет гүлдейтін өсімдіктің аталуы:гүлді.

Тіршілік атауларды жүйелеудегі негізгі өлшем бірлік:Түр

Тіршілік деген ұғымға алғаш рет анықтама берген:Энгельс

Тіршілік етуге барынша қолайлы фактор:Оптималды.

Тіршілік жаратылымының ең жоғарғы деңгейі:Биосфералық

Тіршілік және өмір сүру аумағына қажетті жағдайлар:Экологиялық өлшем

Тіршілік иелерінің көбею және даму өлшем бірлігі:Жасушалық

Тіршілік негізі-Нәруыздар.

Тіршілік пайда болған уақыт-4,6 млрд.

Тіршілік үшін биосфера төмендегідей жағдай жасайтынын адам түсінгені дұрыс,ол қандай жағдай:Таза Н2О,құнарлы топырақ,тыныс алуға болатын атмосфера

Тіршілік үшін күрес нәтижесі:Табиғи сұрыпталу

Тіршілік үшін күресте неге тұқымды өсімдіктер жеңіп шықты:Ұрықтан тұқым түзді

Тіршілік үшін өте қажетті қандай қосылыстың құрамындатемір болады:Гемоглобиннің құрамында

Тіршілік үшін түраралық күрес дегеніміз:Жеке түрлер арасындағы күрес

Тіршілік үшін түраралық күрес дегеніміз-әр түрге жататын даралар арасындағы күрес.

Тіршілік үшін түраралық күрес:Шырша мен қарағай арасындағы жарық үшін күрес

Тіршілік» деген ұғымға алғаш рет анықтама берген ғалым:Ф.Энгельс

Тіршілікке тән бастапқы ең қарапайым деңгей-Молекулалық-генетикалық

Тіршіліктегі аз қозғалу-Жүрек бұлшық еті нашар жетіледі,Сүйектің дұрыс орналасуы ауытқиды