Сборник материалов международного научно-практическоого семинара «Научные подходы к экологизации системы образования в условиях развития «зеленой экономики»



жүктеу 8,19 Mb.
Pdf просмотр
бет147/156
Дата01.02.2020
өлшемі8,19 Mb.
#27912
түріСборник
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   156

307 
пайдалануға,кәсіпорындардың    орналасуын    санитарлық  нормаларға  сай  жоспарлауға 
мүмкіндік береді. 
 
1.1 Каспий теңізінің экологиялық проблемалары 
     Жалпы айтқанда, барлық бағыттар бойынша Каспий бассейніндегі экологиялық ахуалдың 
нашарлауына  тұрақты  тенденциялардың  болуын  атап  өткен  жөн.  Соңғы  жылдары  Каспий 
маңы  мемлекеттерінде  мұнай  барлау  көлемі  біршама  ұлғайып  отыр,  олардың  арасында 
Қазақстанда  бұл  жағдай  аймақтағы  экологиялық  жағдайдың  күрт  нашарлауына  әкелді. 
Бүгінгі  таңда  жұқпалы  аурулар  саны  ұлғайып,  өлім  саны  көбейді.  Каспий  маңы 
облыстарында  республика  бойынша  ең  жоғары  сәби  өлімінің  көрсеткіші  –  100  сәбиге  37 
оқиғадан тіркелді. Бұнда дүниеге келетін сәбилердің 90%-ы анемиямен ауырады. Сондай-ақ, 
туберкулез  бен  басқа  респираторлық  аурулар  да  кең  етек  алып  отыр.  Атырау  және 
Маңғыстау  облыстарында  бұл  көрсеткіш  жалпы  республикалық  деңгейден  91%-ға  асып, 
100000  тұрғынға  262,1  жағдайды  құрап  отыр.  Үлкен  залал-Каспий  теңізінің  флорасы  мен 
фаунасына  тиіп  отыр:  бекіре  тұқымдас  балықтар  мен  бірқатар  теңіз  жануарларының  саны 
күрт  қысқарды.  Аймақтағы  экологиялық  қауіпсіздікке  бірқатар  қауіп-қатер  төнуі  мүмкін, 
негізгілердің қатарынан келесілерді атап өткен жөн: 
• Мұнай шығарумен байланысты қоршаған ортаға зиян келтіру.  
• Биоресурстардың қысқаруы.  
• Қоршаған ортаның радиоактивті қалдықтармен ластануы.  
• Каспий теңізі деңгейіні көтерілуі. 
•  Каспий  теңізіне  құятын  өзендердің  және  теңіздің  өзінің  ағын  сулармен  ластануы. 
Мұнайдың  қабаттары  суға  төгілуі,  ретке  келтірілмеген  техника  мен  көлік  қозғалысы 
салдарынан жер мен топырақ ластанады.  
      Мұнай  өнеркәсіптерінде  өндіріс  қалдықтарының  қалыптасуынан  құтылуға  болмайды. 
Бұнда  технологиялық  қамбалар  орналасқан  алаңдар  бар.  Онда  ұңғыламаларды  күрделі 
жөндеуден өткізу жұмыстары кезінде немесе төтенше жағдайлар (апаттар) салдарынан пайда 
болған  мұнай  қалдықтары  орналасады.  Қайраңдағы  мұнай  кен  орындарын  барлау  мен 
шығару,  әсіресе  қоршаған  ортаға  әсер  етуін  алдын  ала  бағалаусыз  және  басқа  жағалау 
мемлекеттерінің  келісімінсіз  апаттардың  экологиялық  тәуекел  қаупіне,  мұнай  төгілуінің 
трансшекаралық  зардаптарына  әкеледі.  Есептеу  бойынша,  мұнай  барлаудағы  нормадағы 
режимде әр бұрғылау құрылғысы суға: 30-120 тонна мұнай, 150-400 тонна бұрғылау шламы, 
200-1000 тонна бұрғылау қазбаларын лақтыратыны белгілі. Бұның барлығы теңіз ағзаларына 
улы  әсер етеді.  Каспий теңізінің солтүстік-шығыс бөлігіндегі  жағажай аудандарында, Теңіз 
бен Прорва кен орындарында мұнай барлаудың игерілуі мен дамуына байланысты экожүйе 
қазақстандық  мұнай  күкіртке  бай    және  құрамында  күкірт  бар  қосындылармен  ластануға 
бейім. 
Теңізде  газды  қайта  өңдеу  кешені  алаулардағы  ілеспе  газдың  өртенуіне  жол  береді, 
осылайша  аймақтың  әуе  бассейнін  ластайды.  Ашық  ауада  3,7  млн  тоннадан  астам    күкірт 
қышқылы  сақталады.  Көптеген  алаңдарға  мұнай  қалдықтары  және  бұрғылау  ерітінділері 
құйылған.  Барлық  кен  орындарының  топырағында  (кадмий,  сынап,  мыс,  кобальт,  селен, 
сурьма,  қола)  ауыр  металдалдарының  жалпы  формасы  ШРК-дан  аспайды.  Тек  Теңіз  кен 
орнындағы  жеке  учаскелерді  есепке  алмағанда,  онда  қола  мөлшері  60  мг/кг  құрайды  және 
ШРК  -дан  2  есеге  асады,  ал  1  профилі  мен  УП-да  ШРК-дан  8-12  есеге,  мырыштың  жалпы 
құрамы  18-29  есеге  асады.  Кей  жерлерде  күшәннің  мөлшері  ШРК-дан  15-3  есеге  асады. 
Топырақ  құрамына  ауыр  металдардың  жиналуы  негізінен  атмосфераға  шаң,  түтін, 
аэрозольдің  техногендік  қалдықтары  тарайды.  Өсімдіктерде  ауыр  металдар  (мыс,мырыш, 
кобальт,  қола,  кадмий)  жиналады.  №1  кесте  Каспий  маңы  аймағының  азот,  фосфор,  сынап 
және кадмиймен ластану көлемін көрсетеді.        
 
2.1 Экожүйелерді математикалық модельдеу 
     Экожүйені  математикалық  модельдеу  –  экологиялық  үрдістерді  танудың  әрекет  ететін 
аппаратына  айналатын  ғылыми  бағыт  болып  табылады,  аталмыш  бағыт  оларды  басқару 
тәжірибесін  жүзеге  асыруға  жақындатады  және  математикалық  модельдеу  мен 


308 
эксперименталдық  бақылаулар  бір-бірін  толықтырып,  дамытады.  Атмосфера  немесе  су 
ортасында  қоспалардың  кеңістіктік  турбуленттік  диффузиясының  математикалық  моделін 
мысал ретінде келтіріп, келесі түрдегі дифференциалды теңдеуді пайдалануға болады: 
 
 
 
бұнда t - уақыт; 
X – координата; 
Р – орта көлеміндегі қоспа концентрациясы; 
К
Х
 – бір өлшемді көлденең диффузия (алмасу) коэффициенті; 
      υ – ортадағы ағымның орташа жылдамдығы;  
      k  –қоспаның  консервативтік  еместігінің  коэффициенті  (қоспаның  физика-химиялық 
өзгерістерінің  есебінен  ортадағы  қоспа  концентрациясының  өзгерісін  анықтайтын 
коэффициент; ортаның өзін өзі тазалау коэффициенті); 
F(X, t) – қоспа көзін сипаттайтын кеңістіктік-уақытша функция. 
 
2.2. Қызатын шамдар мен инновациялық жарық көздерін пайдалану кезінде 
энергетикалық шығындар мен төлемді есептеу талдауы 
 
     Бөлмелерді  жоспарлаудың  маңызды  шарттарының  бірі  табиғи  және  жасанды 
жарықтандыру болып саналады. Жарықтандыру дегенді жарықтандырылатын жерге түсетін 
жарық  толқынының  тығыздығы  деп  түсінуге  болады.  Жарықтандыру  бірлігіне  люкс  (лк) 
қабылданды.  Бөлменің  табиғи  жарықтандырылуын  бағалау  үшін  жарық  коэффиценті 
пайдаланылады.
 
     Сk = S1/S, где  S1 – аталмыш бөлменің бір әйнектелген терезесінің аумағы; S – аталмыш 
бөлме аумағы (еден аумағы). Сk көлемі жақсы болған сайын, табиғи жарық та жақсы болады. 
Түрлі бөлмелер үшін Сk көлемінің өз нормасы бар: тұрғын үй бөлмелері үшін – 0,166+0,125; 
қоғамдық  және  оқу  бөлмелері  үшін  –  0,25+0,2;  дәліздер  мен  баспалдақтар  үшін  – 
0,083+0,077.  
        №1 кестесінде қуат үнемдейтін шамдарды пайдалану кезінде электр қуаты мен ақшалай 
шығындарды    үнемдеудің  есебі  көрсетілген.  Есептеу  шамның  күніне  6  сағат  қосылуына 
байланысты жүргізіледі. 
Сондай-ақ,  20  Вт  -тық  1  қуат  үнемдейтін  шам  жарық  түсіру  бойынша  100  Вт  қыздыру 
шамының күшіне сәйкес келеді екен.  
      Ықшам  қуат  үнемдейтін  нұршамның  орташа  қызмет  көрсету  мерзімі  шамамен  12000 
сағатты  құрайды.  Сатылымнан  400-1000  теңге  бағадағы  қуат  үнемдейтін  шамдарды 
кездестіруге болады, өз есептеулерімізде біз әдейі ең жоғары бағаны алып отырмыз, себебі 
біз  осылайша  қуат  үнемдейтін  шамның  арзан  қыздыратын  шамнан  үнемдірек  екенін 
көрсеткіміз келеді.  
Мәселен,  біз  6  жылда  12  қыздыру  шамын    (12x50  тг.  =  600тг)  немесе  1  ықшам  нұршамды 
(1000 тг.) пайдаланамыз. 
Қыздыру  шамын  пайдалану  кезіндегі  жалпы  шығын,  шам  бағасын  қосқан  кезде: 
11 640 тг. + 600 тг. =12 240 теңге. ЫЛШ пайдаланылған жағдайда: 2328 тг. + 1000 тг=3228 
теңге  
 
Қыздыру шамы (100 
Вт), бағасы 50 тг. 
1000 сағат (1000/6=166 күн, 
яғни шамамен жарты жыл) 
100 Вт = 0,1 кВт; 
 
0,1 кВт * 12000 сағат * 9,7 тг./кВтс = 
11 640 тг. 
Ықшам нұршам (20 
Вт), 
бағасы 1000 тг. 
12 мың. сағат (12000/6 = 2000 
күн, яғни 5,5 жыл) 
 
 


жүктеу 8,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   143   144   145   146   147   148   149   150   ...   156




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау