311
және компьютерлік сипаттауының түрлі әдістері бар. Біз түрлі дереккөздерді зерттей келе,
экология мәселелерін, математика мен экология байланысын талқыладық. Біз жоба
тақырыбы бойынша жұмыс жасау нәтижесінде энергия сақтау туралы өз пікірлерімізді
қалыптастырдық.
Біз қоршаған ортаның ластануын азайтудың ең қарапайым әдісі - энергияны сақтау,
немесе, басқаша айтқанда энергияны тиімді пайдалану керек деп есептейміз. Бір сөзбен
айтқанда бұл «энергия сақтау» деп аталады. Энергияны барлық адамзат және жеке әр адам
үнемдеуі тиіс. Біз барлығымыз жаңа технологиялар мен білімді пайдаланып үйренуіміз
қажет. Бұл энергияны одан да тиімдірек пайдаланып, одан да көп жұмыс істеп, көп
қызметтер алып, өз сұраныстарын толық қамтамасыз ету үшін аз энергия тұтынуы қажет.
Дүниежүзілік экологиялық апаттың алдын алу сияқты бұндай ғаламдық проблемаларды
шешуде бір адам барлығын жасай алмайды, бірақ әр адам қандай да бір нәрсе жасай алады.
Математикалық экологияның маңызды практикалық міндеті - жұмыс істейтін
кәсіпорындар арқылы ластанудың таралуын есептеу және санитарлық нормаларды сақтай
отырып, өнеркәсіп кәсіпорындарының орналасу мүмкіндігін жоспарлауды білдіреді. Біз
жобамен жұмыс жасау барысында зиянды қалдықтардың қалай есептелетінін, атмосфера мен
жер бетінің ластануының қалай бағаланатынын білдік. Математикалық әдістерді пайдалану
арқылы экологиялық талдау жасауды жеңілдететініне көз жеткіздік.
Мынадай ұсыныстар:
1.Экологиялық білім беру ошақтарында модельдеу жүйесі, оның техникасы, модельдеу
нысандары туралы жан-жақты терең білім қалыптастыру;
2. Әр түрлі деңгейдегі нысандарға экологиялық талдау жасауда математикалық
модельдің тиімді, оңтайлы әдіс екенін ескеру;
3. Математикалық модельдеу және есептеу арқылы экологиялық апаттың алдын ала
зерттеп, болжап, олардың орынсыз қысқаруына жол бермеу, қуат көздерін барынша
тиімді пайдаланудың жолдарын іздестіру, тиімді жаңа технологиямен жұмыс жасайтын
өндіріс орындарын көбейту.
4. Жоғары оқу орындарында студенттердің экологиялық білімдерін дамыту барысында
педагогикалық мамандықтарға «ЖОО студенттердің экологиялық мәдениетін
қалыптастырудың теориялық негіздері » атты арнайы курстар енгізу.
Пайдаланылған әдебиет.
1. Ризниченко Г.Ю., Рубин А.Б. Математические модели биологических продукционных процессов.
М., 1993,
2. А.П.Левич, В.Н.Максимов, Н.Г.Булгаков. Теоретическая и экспериментальная экология планкто-
новых водорослей .М., 1997
3. Федоров В.Д., Гильманов Т.Г. Экология, М., 1980
4. М.Бигон, Дж.Харпер., К. Таунсенд. Экология. Особи, популяции и сообщества., 1, 2 том.. М., Мир.
1989
5. Ю.М.Свирежев, О.Д.Логофет. Устойчивость биологических сообществ. М., Наука, 1978, 352 бет.
6. Ястржембский А.С. Техническая термодинамика.М.-Л.: Госэнергоиздат. – 1953 – 544 бет.
7. Филиппов А.Ф. Сборник задач по дифференциальным уравнениям. М.: Наука – 1992. – 128 бет.
8. Бронштейн И.Н., Семендяев К.Л. Справочник по математике. М.: Наука – 1964. – 610 бет.
9.
Компьютерное моделирование распространения нефти в море при ее разливах и утечках / А.Л.
Цыка
ло, И.А. Писаревский. – Одесса: ОЦНТИ, 1999. – 169 – 173 бет.
10. Беллман
Ричард. Математические методы в медицине / Ағылшын тілінен аударма.
А.Л.Лисаченкова, И.Л.Шалькова; ред. Белых.- М.: Мир, 1987.- 200 бет.
11. Славин М.Б. Методы системного анализа в медицинских исследованиях.- М.: Медицина, 1989.-
302 бет.
12.Алексеев В.В. және басқалар. Физическое и математическое моделирование экосистем.- СПб.:
Гидрометеоиздат, 1992.- 366 бет.
13.Моисеев Н.Н. Модели экологии и эволюции.- М.: Знание, 1983.- 64 бет.
14. Петросян П.Л., Захаров, В.В. Математические модели в экологии.- СПб.:СПбГУ баспасы, 1997.-
254 бет.
312
Қосымшалар
№1 кесте
Ластану көздері:
Азот
Фосфор
Сынап
Кадмий
N
т/г
P
т/г
Hg
т/г
Cd
т/г
Өзендер
827000
88000
14
141
Қалалар
24000
6000
1
2
Өнеркәсіп
2000
1000
2
6
Атмосфера
39000
800
0
0
Барлығы
892000
95800
17
149
№ 2 кесте
Қоршаған ортаның
мұнай өнеркәсібімен
ластану көздері
Орташа көрсеткіш
тонна/жыл
Мұнаймен ластану
диапазоны
тонна/жыл
Жалпы ластану
мөлшері
(% ) есебімен
Кен
орындарын
барлау
3,000
1,000-10,000
37,5%
Батып
кеткен
ұңғымалар
2,500
300- 3,000
31,2%
Тасымалдау
2,000
1,000-4,000
25,0%
Мұнай
өңдеу
зауыттары
500
250-1,000
6,3%
Барлығы
8,000
5,000-13,000
100,0%
Есеп №1
23 жастағы жас маманның тәуліктік тамақ рационы
Тамақтың сапалық құрамы
В (ақуыз)
50 г
G (май)
80 г
U (көмірсу)
400 г
Тамақтың сапалық құрамының
арақатынасы
1
4,6
4,6
Тамақтың тәуліктік құндылығы 2700 ккал
Үш мезгіл тамақтану кезіндегі тамақтану режимі
KS-таңғы астың құндылығы (30%)
ТҚ•0,3
2700ккал•0,3═810ккалл
KO-түскі астың құндылығы (45%)
ТҚ•0,45
2700ккал•0,45═1215ккалл
KU-кешкі астың құндылығы (25%)
ТҚ•0,25
2700ккал•0,25═675ккалл
ТҚ-тәуліктік құндылық (100%)
ТҚ 810+1215+675═2700 ккал
Есеп №2
Тұрғын үйдегі
адам саны
Контейнердің
сыйымдылығы
Әр тұрғын
үшін ҚТҚ
салмағы
ҚТҚ көлемі
Қоқыс салатын
контейнер саны
М
N кг
n1
V
K
60
60
2 кг
V═
n1•М═2М
K═V/N═2M/N═120/60═2
Достарыңызбен бөлісу: |
