Сабақтың жоспары Пән аты: Кәсіптік қазақ тілі Сабақ өткізілетін күн

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова
Сабақтың жоспары
Пән аты: Кәсіптік қазақ тілі

А) Білімдлік: тыңдалым, оқылым, жазылым, айтылым, сөйлесу әрекеттері арқылы білімгерлердің тақырып бойынша білімін тереңдету.

1. 
   Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
   
2. 
   Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
   

1. 
   Үсігенде көрсетілетін алғашқы көмек.
   
2. 
   Үсіктің түрлері.
   

• 
  Есімдік
  
• 
  Көмекші есімдік.
  
• 
  Есімдіктің емілесі.
  
• 
  Есімдіктің түрлері.
  
• 
  Денесі күйген науқастарды күту.
  

Бекітемін

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова

А) Білімдлік: етістің жасалу жолдары, түрлері туралы түсініктерін кеңейту. Етістің түрлеріне лексикалық тақырыппен байланыстыра отырып мысал келтіріп, талдау жасап, олардың айырмашылығын таныту, өз ойларын жүйелі айтуға үйрету. Елордамыз туралы ерекше пікір қалдыру.

1. 
   Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
   
2. 
   Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
   

1. 
   Денесі күйген адамдарды күту.
   
2. 
   Күйіктің түрлері.
   

• 
  Етіс және оның түрлері.
  
• 
  Көсемше және оның түрлері.
  
• 
  Есімше және оның түрлері.
  
• 
  Буын шыққанда көрсетулетін алғашқы көмек.
  

Есімше сияқты көсемше де екі түрлі мәнде,екі түрлі қызметте қолданылады.Іс-әрекеттің жай күйін білдіріп, пысықтауыш болады,жіктеліп немесе көмекші етістікпен тіркесіп,баяндауыш болады.                                                   Көсемшенің жұрнақтары

1 -а, -е, -й Айт-а, кел-е-, сөйле-й

2 -ып, -іп, -п Айт-ып, кел-іп, қара-п

3 -ғалы, -гелі, -қалы, -келі Ал-ғалы, бер-гелі, бас-қалы, төк-келі

Көсемшенің –а,-е, -й және –ып,-іп,-п  жіктеледі, -ғалы, -гелі,-қалы,-келі жіктелмейді(Ауызша бір-екі етістікті алып жіктету)                                                                                                                                                           

2.1-2оқушыны тақтаға шығарып, мақалдарды сөз табына талдату. 

Мыс: 1. Әкеге қарап ұл өсер,   Шешеге қарап қыз өсер.

           2.Батыр жауда көрінеді.   

  3. Сыныпта 257-жаттығу көсемшелерді теріп жазыңдар(Дәптерлеріне теріп жазады да, оқиды.)    

№3 Тапсырма.        

№6.Көсемше жұрнақтарын қатыстыра отырып,мағынасы сәйкес сөзбен тіркестір.

1.Таң----------------------жымыңда+ п тұр

2.Жұлдыз---------------------ағар+ып атты

3.Ай-----------------------------жау+ғалы тұр

4.Боран------------------------- сыңғырла+й соғылды

5.Қоңырау-----------------------жарқыра+й+ды

6.Жаңбыр------------------------- гуілде+й соқты

№4   «Ойлан, тап!» ойыны(плакатқа 1-бағанның тапсырмасын сызу.Қалғанын оқушылар өздері орындайды.)

 

Көсемшелерді етістіктермен тіркестіріп, күрделі етістіктер жаса.

Етістік     Көсемше Күрделі етістік

1. Жабу

3.Қону

5.Айту

7. Сынау

9. Шегіну

10. Сөйлеу
Есімше және оның түрлері.

1. – қан, - кен, - ған, - ген - өткен шақ есімшелері.

Оқыс қимылдағанда, буында сүйектердің ығысуы шамадан асып кеткенде байламдар зақымдалады немесе созылады.

Зақымдалған буын айналасы ісіп, қатты ауырады. Байлам созылғанда тамырлар үзіліп, жарақаттанған жерге қан құйылады.

Алғашқы көмек: алдымен, зақымданған жерге мұз, қар немесе мұздай шүберек басу. 20минуттан соң таңғыш салып, медициналық мекемеге жеткізу.

2.Буынның шығуы.

Буын басы буын ойысынан шығып кеткенде беттерінің жанасуы бұзылады.. Мұндай жағдайда зақымданған жерге салқын зат басып, зардап шегушіні қозғалтпай, медициналық мекемеге жеткізу керек.

3.Сүйек сыну. Сүйек тұтастығының бұзылуы сыну деп аталады.

Сүйек сыну ашық, жабық түрлері болады. Ашық сынуда сүйек қана емес, тері, бұлшықет, қан тамырлары да зақымдалады. Алдымен қан кетуді тоқтату керек, шендеуіш салып таңу.

4.Кеуде қуысы сүйектерінің сынуы.

Бұғана мен жауырын зақымданса, орамалмен қолды мойынға таңып, қолтыққа кез-келген мата қояды.

Қабырға сынса, зардап шегушіні орындыққа отырғызып, терең дем шығартады да, кеуде қуысын қысып дәкемен орап тастайды.

Бассүйек пен омыртқа жотасының сынуы өте қауіпті. Зардап шеккен адамды қозғалтпай, тез жедел-жәрдем шақыру керек. Омыртқа жотасы зақымдалса зардап шегушіні етпетінен тақтайға жайлап жатқызып, басы мен иығының астына матаны бүктеп қояды.

1. 
   «Бойы сергектің – ойы сергек». Анаграмма шешу. «Астана»
   
2. 
   Орналасқан бас қала
   
3. 
   …… деп аталады бұл дала?   (Сарыарқа)
   
4. 
   Астананы қақ жарып ол ағады
   
5. 
   Ақындары жырға қосып жазады? (Есіл)
   
6. 
   Астананың белгісіне айналған,
   
7. 
   Сұлулығы теңдесі жоқ, керемет,
   
8. 
   Елорданы айтсақ егер бірденнен,
   
9. 
   Еске түсер алып ағаш ….                (бәйтерек)
   

10. 
    Кемеңгері қазағымның  данасы,
    
11. 
    Даналықпен басқаратын елбасы? (Назарбаев)
    

12. 
    Кезінде ол болған қазақ астанасы,
    
13. 
    Қазір болса Ресейдің ол бір қаласы…  (Орынбор)
    

14. 
    Көне шаһар аталған ғой, ….
    
15. 
    Білер ме екен ол атауды көп бала?      (Ақмола)
    

Бекітемін

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова

А) Білімдлік: Құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары, түрлері туралы түсініктерін кеңейту. Құрмалас сөйлемнің (себеп салдар) түрлеріне лексикалық тақырыппен байланыстыра отырып мысал келтіріп, талдау жасап, олардың айырмашылығын таныту, өз ойларын жүйелі айтуға үйрету. Оқ жетпес туралы ерекше пікір қалдыру.

• 
  Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
  
• 
  Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
  

• 
  Саяхатқа шығайық тақырыбына жазылған бір шығарманы орындату.
  
• 
  Біріккен сөз дегеніміз не?
  
• 
  Мысалдар келтірту.
  

• 
  Құрмалас сөйлем.
  
• 
  Себеп салдар мәнді құрмалас сөйлемдер.
  

Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә) Сабақтас құрмалас сөйлем; б)Аралас құрмалас сөйлем. Құрмалас сөйлемнің белгілері:

Мысалы, Ералы, Ойқұдық үстінде жауынды бүркер сүр аспан жиі түнереді. (М. Әуезов) деген сөйлемде 9 сөз қолданылып, бір ғана ойды білдіріп тұр. Сөйлемде бір баяндауыш (не істеді?)— түнереді, бір бастауыш (не түнереді?)— аспан қолданылған, қалғандары — тұрлаусыз мүшелер: жиі (қалай түнереді?)— кимыл-сын пысықтауыш, Ералы, Ойқұдық үстінде (қайда түнереді?)— мекен пысықтауыш, сұр (қандай аспан?)— анықтауыш, жауынды бүркер (қай аспан?)— анықтауыш.

Төбесінде көзі қанталаған қарақұс отыр, іргесінде ініне жүгірген суыр ғана жүр. (3. Қабдолов) деген сөйлем екі жай сөйлемнен құрылған, өйткені бұнда екі бастауыш және екі баяндауыш бар: отыр (не істеді?)— баяндауыш, қарақұс (не отыр?)— бастауыш және жүр (не істеді?)— баяндауыш, суыр (не жүр?)— бастауыш. Сөйтіп, екі жай сөйлем кұрмаласып, күрделі бір ойды білдіріп тұр.

Оның бүгін кеткісі келмеді және күн суық болды. (Он не хотел сегодня уезжать, и к тому же день был холодный) Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады. (Собрание закончилась, и народ стал расходиться).

Бекітемін

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова

А) Білімдлік:. Білімгерлердің алған білімдерін тереңдету. Қазақ әдебиетіне ерекше үлес қосқан біртуар дана да дар тұлғаның өмірімен шығармалығымен танысу. Қара сөзді мәнерлеп оқуға төселу.

• 
  Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
  
• 
  Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
  

• 
  Ыбырай Алтынсарин кім? Ыбырай Алтынсариннің өмірі. 7 студент
  
• 
  Өнер білім бар жұрттар. Жатқа сұрау. 7 студент
  
• 
  Ы.Алтынсариннің ұнаған әңгімесін мазмұндап беріңдер.
  

• 
  Абай Құнанбаев.
  
• 
  «Масғұт» дастаны.
  
• 
  «Сегіз аяқ».
  
• 
  «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа».
  
• 
  «Бесінші сөз»
  

Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Философиялықтрактаттар стилінде жазылған «Қара сөздері» - тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды.^[3]

     Өлмейтұғын артына сөз калдырған..." - дейді. "Адам өлмес" дегеннің мағынасы өзі өлсе де, кейінгіге сөзі, айтқан ойы калады деген пікірге саяды. Абай "Өлең сөздің патша сы" өлеңінде "сөз түзелді, тыңцаушы сен де түзел!" -деп жүртшылықган ақындық сөзге зор маңыз беріп қарау-ын, поэзияның жоғары қо-ғамдық міндетін түсіне білуін талап етті. Жаңа танымның баурап аларлық күшін, жаңа ақындық сөздің құнын әрбір адамның тани алатынына қа-зақ өмірінің сол кездегі жағ-дайында толық сенім арту қиын да еді. Абай оны жақсы тү-сінді, мүны оның "Мен жаз-баймын өлеңці ермек үшін" деген өлеңіндегі мына шумақ-тар толық дәлелдейді: ..." Шу дегенде қүлагаң тосаң-сиды, Өскен соң мүндай сөзді бұрын көрмей".

     Бұдан біз ақын өлең-жырла-рывдағы жаңа, соны ой-пікір-лерді жүртшылықтың қалай кдбылдайтынына ерекше мән бергенін айқын аңғарамыз. Өлең-жырға көңіл қоятын кдуымнан мән-жайын түсініп байыбына жетуді талап етті. "Сыртын танып іс бітпес, сы-рын көрмей". Абай ақын халықтың тағдыры мен қасіретін терең түсініп, оның жоғын жоқгаушы болуға тиіс деп са-наған. А-дың өлеңдерінің ішінде мазмүны жағынан да, көркемдік бітімі жағынан да ерекшеленіп түрған үздік туындылар мол. "Сегіз аяқ", "Сен мені не етесің", "Қан сонарда бүркітші шығады аңға", "Кдлыңелім, қазағым, кайранжүргым", "Жаз", (Жаз-дыгүн шідде болғанда) "Жел-сіз түнде жарық ай", "Болыс болдым, мінеки", "Қызарып, сүрланып", "Келдік талай жерге енді", "Өлсем, орным қара жер сыз болмай ма?", "Көк түман - алдындағы ке-лер заман" секілді өлендерінің кай-кайсысын алсақ та, мүлде тың дүние, шығармашылық жаңалық. Бүларға қоса "Ем таба алмай", "Ата-анаға көз куаныш", "Сағаттың шықыл-дағы емес ермек", "Нүрлы аспанға тырысып өскенсің сен", "Ауру жүрек ақырын соғады жай", "Өлсе өлер та биғат, адам өлмес", аударма өлеңдерден "Жалғыз жалау жалтылдап", "Жолғашықгым біржым-жырт түндежалғыз", "Қанжар", "Мен көрдім үзын қайың қүлағанын" сияқты тағы сан алуан шығармалар-ды атауға болар еді. Абай өлеңдерінің көбі не тақырыбы, не стилі, жанрлық сипаты неме-се өлең өрнегі жағынан мүлде жаңа болып келетіндіктен осы топка жатқызуға болады деген туындыларды түгел қамтып, бөліп алудың өзі өте қиын.

«Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар,

Алыстан сермеп,

Жүректен тербеп,

Шымырлап бойға жайылған;

Қиуадан шауып,

Қисынын тауып,

Тағыны жетіп қайырған,

Толғауы тоқсан қызыл тіл,

Сөйлеймін десең, өзің біл.

Өткірдің жүзі,

Кестенің бізі

Өрнегін сендей сала алмас.

Білгенге маржан,

Білмеске арзан,

Надандар бәћра ала алмас.

Қиналма бекер, тіл мен жақ,

Көңілсіз құлақ — ойға олақ.

Басында ми жоқ,

Өзінде ой жоқ

Күлкішіл кердең наданның.

Көп айтса көнді,

Жұрт айтса болды —

Әдеті надан адамның.

Бойда қайрат, ойда көз

Болмаған соң, айтпа сөз.

Қайнайды қаның,

Ашиды жаның,

Мінездерін көргенде;

Жігерлен, сілкін,

Қайраттан, беркін

Деп насиқат бергенде,

Ұятсыз, арсыз салтынан

Қалғып кетер артынан.

Аулаққа шықпай,

Сыбырлап бұқпай,

Мейірленбес еш сөзге.

Пайдасыз ақыл —

Байлаусыз тақыл,

Атадан бала ойы өзге.

Санасыз, ойсыз жарым ес,

Өз ойында ар емес.

Тасыса өсек,

Ысқыртса кесек,

Құмардан әбден шыққаны.

Күпілдек мақтан,

Табытын қаққан

Аңдығаны, баққаны.

Ынсап, ұят, терең ой

Ойлаған жан жоқ, жауып қой.

Болмасын кекшіл,

Болсайшы көпшіл,

Жан аямай кәсіп қыл.

Орынсыз ыржаң,

Болымсыз қылжаң

Бола ма дәулет, нәсіп, бұл?

Еңбек қылсаң ерінбей —

Тояды қарның тіленбей.
БЕСІНШІ СӨЗ
Көкірек толған қайғы кісінің өзіне де билетпейді, бойды шымырлатып, буынды құртып, я көзден жас болып ағады, я тілден сөз болып ағады. Қазақтар: «Ә, құдай, жас баладай қайғысыз қыла гөр!» деп тілек тілегенін өзім көрдім. Онысы - жас баладан гөрі өзі есті кісі болып, ескермес нәрсесі жоқсып, қайғылы кісі болғансығаны. Қайғысы не десең, мақалдарынан танырсың: әуелі - «Түстік өмірің болса, күндік мал жи», «Өзіңде жоқ болса, әкең де жат», «Мал - адамның бауыр еті», «Малдының беті - жарық, малсыздың беті - шарық», «Ер азығы мен бөрі азығы жолда», «Ердің малы елде, еріккенде қолда», «Берген перде бұзар», «Алаған қолым - береген», «Мал тапқан ердің жазығы жоқ», «Байдан үмітсіз - құдайдан үмітсіз», «Қарның ашса, қаралы үйге шап», «Қайраны жоқ көлден без, қайыры жоқ елден без» деген осындай сөздері көп, есепсіз толып жатыр.

Бұл мақалдардан не шықты? Мағлұм болды: қазақ тыныштық үшін, ғылым үшін, білім үшін, әділет үшін қам жемейді екен, мал үшін қам жейді екен, бірақ ол малды қалайша табуды білмейді екен, бар білгені малдыларды алдап алмақ яки мақтап алмақ екен, бермесе оныменен жауласпақ екен. Малды болса, әкесін жаулауды да ұят көрмейді екен. Әйтеуір ұрлық, қулық-сұмдық, тіленшілік, соған ұқсаған қылықтың қайсысын болса да қылып жүріп, мал тапса, жазалы демесек керек екен.

Бұлардың жас баланың ақылынан несі артық? Бірақ, жас бала қызыл ошақтан қорқушы еді, бұлар тозақтан да қорықпайды екен. Жас бала ұялса, жерге ене жаздаушы еді, бұлар неден болса да ұялмайды екен. Сол ма артылғаны? Қолымыздағыны үлестіріп талатпасақ, біз де өзіндей болмасақ, безеді екен. Іздеген еліміз сол ма?
Сабақты қорытындылау.-5 минут. Білімгерлердің жаңа сабақта алған білімдерін қорытындылау.

«Масғұт» дастанын оқып келу. Мазмұнын ашу.

Бекітемін

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова

А) Білімдлік: Құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары, түрлері туралы түсініктерін кеңейту. Құрмалас сөйлемнің (себеп салдар) түрлеріне лексикалық тақырыппен байланыстыра отырып мысал келтіріп, талдау жасап, олардың айырмашылығын таныту, өз ойларын жүйелі айтуға үйрету. Оқ жетпес туралы ерекше пікір қалдыру.

• 
  Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
  
• 
  Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
  

• 
  Саяхатқа шығайық тақырыбына жазылған бір шығарманы орындату.
  
• 
  Біріккен сөз дегеніміз не?
  
• 
  Мысалдар келтірту.
  

• 
  Құрмалас сөйлем.
  
• 
  Себеп салдар мәнді құрмалас сөйлемдер.
  

Қызметі жағынан оның жай сөйлемнен өзгешелігі жоқ, екеуі де ойды екінші бір адамға білдірудің құралы. Құрмалас сөйлем жасалу жолына қарай үш түрге бөлінеді: а) Салалас құрмалас сөйлем; ә) Сабақтас құрмалас сөйлем; б)Аралас құрмалас сөйлем. Құрмалас сөйлемнің белгілері:

Мысалы, Ералы, Ойқұдық үстінде жауынды бүркер сүр аспан жиі түнереді. (М. Әуезов) деген сөйлемде 9 сөз қолданылып, бір ғана ойды білдіріп тұр. Сөйлемде бір баяндауыш (не істеді?)— түнереді, бір бастауыш (не түнереді?)— аспан қолданылған, қалғандары — тұрлаусыз мүшелер: жиі (қалай түнереді?)— кимыл-сын пысықтауыш, Ералы, Ойқұдық үстінде (қайда түнереді?)— мекен пысықтауыш, сұр (қандай аспан?)— анықтауыш, жауынды бүркер (қай аспан?)— анықтауыш.

Төбесінде көзі қанталаған қарақұс отыр, іргесінде ініне жүгірген суыр ғана жүр. (3. Қабдолов) деген сөйлем екі жай сөйлемнен құрылған, өйткені бұнда екі бастауыш және екі баяндауыш бар: отыр (не істеді?)— баяндауыш, қарақұс (не отыр?)— бастауыш және жүр (не істеді?)— баяндауыш, суыр (не жүр?)— бастауыш. Сөйтіп, екі жай сөйлем кұрмаласып, күрделі бір ойды білдіріп тұр.

Оның бүгін кеткісі келмеді және күн суық болды. (Он не хотел сегодня уезжать, и к тому же день был холодный) Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады. (Собрание закончилась, и народ стал расходиться).

Бекітемін

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова

А) Білімдлік:. Әнші сазгер ақындар шығармашылығына шолу жасау. ХІХ ғасыр әдебиетінен білімгерлердің білімін шыңдау. Шығармашылық жұмыс жасауға баулу. Жаңа сөздермен таныстыру.

• 
  Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
  
• 
  Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
  

• 
  Мәшһүр Жүсіп Көпеев Кім?
  
• 
  Мәшһүр деп аталу себебі неде?
  
• 
  Кай жылы қай жерде дүниеге келген?
  
• 
  Қандай шығармалары бар?
  
• 
  «Гүлшат Шеризат» дастанынан үзінді кім айтады?
  
• 
  Мысалдар келтірту.
  

Ол — қазақтың әншілік-орындаушылық өнерін дамытып, халық музыкасын өз шығармашылығымен биік белеске көтерген аса дарынды халық композиторы. Біржан сал әндері өзі өмір кешкен заманның неше алуан окиғаларын, адамгершілік, ізгілік мәселелерін толғап, адам жанының нәзік сезім күйлерін лирикалық әсем сазға бөлейді. Біржанның алғашқы әндерінің бірі — «Біржан сал» әні. Мұнда жастық шақтың от-жалыны да, салдық, серілік салты да, сұлулык атаулыға қызығу да көрініс береді. «Айтбай», «Ақтентек», «Алтын балдақ», «Бірлен», «Ғашығым», «Мәті-Дәулен» сияқты әндер Біржан сал шығармашылығындағы шоқтығы биік, сыршыл шығармалар. Мысалы «Ләйлім-Шырак» немесе «Көлбай-Жанбай» әнінде жоғалған шідерін тілге тиек ете отырып, өзі қонып шыққан үйдің сұлу қызы Ләйлімге деген ішкі жан толкынысы, көніл күйі паш етіледі. Біржан сал патриархалды-феодалды заманның етектен тартқан ескілігіне, қарадүрсін заңжосығына, зорлықшыл ісіне, әлеуметтік әділетсіздігіне асқақ әндерімен, уытты жырларымен қарсы тұрған суреткер. 

Біздің заманға Біржан салдың алпысқа жуық әндері жеткен. Оның әндері нәзік сезімді, сұлулықты жырлаған сыршылдығымен қоса («Ғашығым», «Қаламқас», «Ләйлім шырақ», «Айтбай», «Ақтентек», т.б.), әлеуметтік мән-мазмұнымен де («Жанбота», «Адасқақ», «Көлбай – Жанбай», «Шідер», т.б.) құнды. Сара ақынмен айтысы оны дарынды, суырыпсалма ақын ретінде дүйім елге танытты. Біржан салдың ақындық өнерінің өріс ашып, өрби түсуіне Сара, Әсет, Доскей, т.б. қатарлы тұтас бір сала буын игі әсерін тигізген.

Өмірінің соңғы кезінде ру арасындағы талас-тартыстар, ағайын ішінің кикілжіңі Біржан салдың жеке басына да қатты әсер еткен. Қиянатшылар тіпті оны «жынданды» деген лақап таратып, қол-аяғын байлап тастауға дейін барады. Аталмыш оқиға Біржан салдың «Теміртас» әнінде үлкен қасіретпен айтылады. Оның «Айтбай», «Адасқақ», «Жамбас сипар», «Жонып алды», «Алтын балдақ», «Көкек», «Жанбота», «Теміртас» сияқты әндері дәстүрлі қазақ әндерінің классикалық үлгілері ретінде қазақ мәдениетінің алтын қорынан орын алды. Олар Ғаббас Айтбаев, Қали Байжанов, Әміре Қашаубаев, Жүсіпбек Елебеков, Манарбек Ержанов, Қосымжан Бабақов, Қуан Лекеров, Мәжит Шалқаров, Темірбек Арғынбаев, Қайрат Байбосынов, т.б. әншілердің орындауында ел арасына кең тарап, халық игілігіне айналды. Біржан салдың музыкалық мұрасы бірнеше рет жинақ болып басылып шықты. Мұқан Төлебаев «Біржан – Сара» операсын жазды.^[1][2]

Бұдан кейін Біржан сал өз ауылында тұрақтамай, ел кезіп кетеді. "Үш жүзді сайран қылған Біржан едім" деп өлеңінде өзі айтқандай, қазақ жерінің барлық түкпірін аралайды. Ел көреді, жер көреді, талай той-думандардың сәні, көркі болады. Жүрген жерлерінің бәрінде бүгінге дейін ел аузында жүрген, халқымыздың өшпес мәдени қазынасына айналған әндер шығарады. Бүгінгі әншілеріміз айтып жүрген "Ләйлім шырақ", "Теміртас", "Жайма шуақ", "Айтпай", "Бурылтай", "Айбозым", "Асыл-Ақық", "Керкекіл", "Ақ серкеш", "Мәті-Дәулен", "Алтын балдақ", "Телқоңыр", "Аққошқар", "Көкек" т. б. әндері - мәңгі өлмейтін туындылар. Бұлардың бәрі бұрын жеке дауыста орындалса, ұлы композиторымыз Мұқан Төлебаев біразын "Біржан - Сара" операсында пайдаланған. Арқаның ақиығы Біржанның Жетісу бұлбұлы атанған ақын Сарамен айтысы да - өлмес қазынамыз.

Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай:

Құлақтан кіріп бойды алар,
Әсем ән мен тәтті күй.
Көңілге түрлі ой салар,
Әнді сүйсең - менше сүй, -

деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.

Бекітемін

Директордың ОІЖ орынбасары

________Г.Е.Садуакасова

А) Білімдлік: Етістіктің жасалу жолдары, түрлері туралы түсініктерін кеңейту. Етістіктің түрлеріне лексикалық тақырыппен байланыстыра отырып мысал келтіріп, талдау жасап, олардың айырмашылығын таныту, өз ойларын жүйелі айтуға үйрету.

• 
  Журналды толтыру, білімгерлердің сабаққа дайындығын қадағалау.
  
• 
  Білімгерлердің қызығушылығын ояту, сабаққа ынталандыру.
  

• 
  Етіс және оның түрлері.
  
• 
  Көсемше және оның түрлері.
  
• 
  Есімше және оның түрлері.
  

• 
  Етістіктің шақтары.
  
• 
  Етістіктің райлары.
  
• 
  Улы жыландар шаққанда көрсетілетін алғашқы көмек.