V. Бекіту. 1. Сөздік жұмысы

нағыз - настоящий ерекше - особенный

түрліше - разнообразный сағыну - скучать

тынығу - успокоиться

2. 1. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын түсіндіру, сөздік дәптерлеріне жазу.

2. Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру: а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы; ә) оқушылардың дауыстап қайталауы; б) оқушылардың тізбектеп оқуы.

3. Сөздерден сөз тіркестерін құрау.

4. Сөйлемдер құрау.

3. 1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мазмұның айту.

4.2-тапсырма. Берілген ережелер бойынша сұрақтарға жауап беру.

1. Туынды сын есімдер қандай сөз таптарынан жасалады?

2. Үстеудің неше мағыналық түрі бар? Күшейткіш үстеу дегеніміз не?

3. Қазақ тілінде жалғаудың неше түрі бар? Тәуелдік жалғаудың басқа жалғау түрлерінен айырмашылығын табыңдар.

5. Туынды сөздердегі түбір мен қосымшаның үндесуі неге байланысты?

5. 3-тапсырма. Төменде берілген сөйлемдерге тиісті туынды сын есімдерді қойып толықтыру.

Мен үшін жазғы демалыс демалуға қолайлы уақыт.

Біз жастық шағымызда лагерьде демаламыз.

Біздің елімізде көптеген демалыс орындары бар.

Лагерьде барлық балалар өлең айтып, би биледі.

1. 1-тапсырма. «Ұмытылмас демалыс» мәтінін түсініп оқып, үш деңгейлі тапсырмаларды орындау.

Бағдарлама – программа тілдік орта – языковая среда

Ауызекі тіл – устная речь саяхат – путешествие

Дәстүр – традиция мәдени – культурный

Артықшылықтар – особенности танымал – известный

ІІІ деңгей

1. Мәтіннің мазмұнын айтып беріңдер, сендердің шетелге демалып қайту туралы көзқарастарың қалай?

2. Мәтіндегі қарамен жазылған туынды сын есімдердің жасалу жолын түсіндіріңдер.

ІІ деңгей

1. Мәтіннен үш сөйлемді өткен шаққа айналдырып жазып, өткен шақтың түрлерін ажыратыңдар.

Үлгі: Мектептер ауызекі тілді жетілдіруге арналған әр түрлі бағдарламаларды ұсынды. – Жедел өткен шақ.

2. Берілген сөйлемдердегі сын есімдердің түбірі мен қосымшасының үндесуіне назар аударып, өзара талдау жүргізіңдер.

2. 2-тапсырма. Берілген диалогті оқып, еткен шақта тұрған етістіктерді теріп жазып, шақ түрлерін ажырату.

Өздеріңнің немесе достарың мен туған – туыстарыңның жазғы демалысының шетелде өткізгендігі туралы айтып беріңдер. Әңгіме барысында өткен шақтың түрлерін атап өтіңдер.

2-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өткен шақта тұрған етістіктерді теріп жазып, шақ түрлерін ажыратыңдар.

3-тапсырма. Шетелде белгілі бір бағдарламамен жазғы демалысты өткізу мүмкіндігі туып жатса, қандай елді таңдайтындығы туралы әңгімелеп, мәтін жазу.

1. 1-тапсырма. «Табиғат аясында демалу» мәтінін оқып, мазмұнын айту.

Қазақстан – бай өлке. Табиғаты тамаша, өзен – көлге бай елімізде бірнеше демалыс орындары бар. Көкшетаудың табиғаты өте көркем. Ол – «қазақтың Швейцариясы» атанған өлке.

Көкшетау өңірі асқақ тауларымен, қалың орман-тоғай, ондаған көлдерімен, түрлі жабайы хайуанаттарымен белгілі. Әсіресе, Бурабай, Оқжетпес тауларының сұлулығын айтып жеткізу қиын.

Ормандарда негізінен қайың мен терек өседі. Көкшетау ормандарында жабайы бұғы, елік, ал тауларында арқар мекендейді. Көлдері балық пен жабайы құстарға толы.

Бурабайдың көркем табиғатын қорғайтын арнайы орман шаруашылық мекемесі құрылған.

1. Қазақстанның жері қандай?

2. «Қазақтың Швейцариясы» атанған өлке?

3. Көкшетаудың тауларын ата?

4. Көкшетау тауларында қандай ағаштар өседі және қандай жануарлар мекендейді?

5. Бурабайдың табиғатын кімдер қорғайды?

2. 2-тапсырма. Керекті сөздерді қойып жазу.

Көкшетаудың табиғаты тамаша.

Көкшетау өңірі асқақ тауларымен белгілі.

Ормандарда негізінен қайың мен терек өседі.

Көлдері балық пен жабайы құстарға толы.

3. 3-тапсырма. Берілген зат есімдерден туынды сын есімдер жасап, жұрнақтарын анықтау, түбір мен қосымшаның үндесуін ажырату.

Үлгі: өлке - өлкелік, өлке – жіңішке буын, жұрнағы – лік те жіңішке, өзара үндесіп жалғанып тұр.

Өлке, қазақ, орман, тарих, бой, бала, жаз, дала, сән, кек, ақыл, ой.

4. 4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.

1. Сендер үшін демалуға қолайлы уақыт қайсы?

2. Сендердің жаз айында қайда демалғыларың келеді?

3. Еліміздегі қандай демалыс орындарын білесіңдер?

4. Табиғат аясында демалу ұнай ма?

5. 5-тапсырма. Табиғат аясында демалудың қай түрін таңдар едің? Тірек сызба бойынша әңгімелеп беру.

1. 1-тапсырма. Сөйлемді дұрыс құрау.

1. Жазғы демалыста достарыммен лагерьде боламын.

2. Демалыста ата-әжемнің үйіне барамын.

3. Мектептегі арнайы бағдарламамен шетелде достарымызбен қыдырамыз.

4. Жазғы демалыста мен Астанаға барамын.

Балалрдың жазда көңілді демалуы үшін, олардың келесі оқу жылына тың, жаңа күшпен келіп кірісуіне үлкен жағдай жасалып, балалар үшін ауасы кең, орман-тоғайлары жақсы жерден лагерьлер ашылды. Мектеп балалары сол лагерьлерде демалады.

Балалар! Әрине, бұл сендерге істеліп отырған үлкен қамқорлық, үлкен жағдай. Сондықтан сендер мәдениетті демалуға тырысыңдар.

Сендер қыс бойы оқыдыңдар. Сендердің мектептеріңде әдбиет үйірмелері болды. Сендер онда ұйымдасып жұмыс істедіңдер.

Енді жаздық лагерьлерде де сендер әдебиет үйірмесін ұйымдастырыңдар.

Демалыс уақытында болсын, лагерьде болсын әдебиетпен шұғылдану мейлінше қажет.

Жаңа, үлкен, кең, жаздық,

Жақсы,
V. Сабақты қорытындылау.

4. 5-тапсырма. Жазғы демалысыңда қайда баруды жоспарлар едің? Тірек сызбаны толықтырып, өзара әңгімелесіңдер.

4-тапсырма. Мәтіннен алынған сөйлемдердің қай уақытқа тәуелді екендігін тауып, етістіктің шақтарын анықтау.

1. 1-тапсырма. Берілген сөйлемдерді дұрыс құрау. Дұрыс жауап үлгісі:

Мен жазғы демалысымды... ата-анаммен өткіздім.

Соның ішінде ұнағаны... суға шомылғанымыз.

Лагерьге де... бардым.

Мен бассейнге... түстім.

Жазғы демалыс... қызықты өтті.

Достарым шетелде... қыдырды.

Мен ата-әжеме... барып келдім.

Жазғы демалыста... көп шаралар өтті.

1. Бүгін лагерьде концерттік шара болады екен.

2. Келесі жылы оқушылар арнайы бағдарламамен шетелге барады.

3. Биыл жазғы демалысымды достармен өткізуді жоспарладым.

- Жазғы демалыс та аса ұзақ болмаған сияқты (Күшейткіш үстеу).

- Иә, айтпақшы, қайда қыдырдыңдар?

- Көкшетауға бардық. Өте күшті әсер алып қайттым (Күшейткіш үстеу).

- Кіммен бірге қыдырдың?

- Достарыммен, Ерік пен Асан - үшеуіміздің отбасымыз бірге барды.

- Қызықты өткен шығар, иә?

- Әрине, тым асырғаным емес, бірақ ең тамаша жерлерді араладық. (Күшейткіш үстеу).

4. 5-тапсырма. Жазғы демалысты кіммен өткізгендері туралы әңгімелеу.

3-тапсырма. Берілген тіркестердегі сын есімдердің жұрнақтарын анықтау. Сөз тіркестерінен сөйлемдер құрау.

1. 1-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.

Жаз мезгілі – демалысқа қолайлы кез. Жаз айлары: маусым, шілде, тамыз. Жазда күн ұзақ, түн қысқа болады. 22 маусым – жылдың ең ұзақ күні. Жаз айында табиғат қысқы ұйқысынан оянып, құстар ән сала бастайды. Жаз айының ауасы да ерекше. Балалар жаз айында кешке дейін ойнағанды ұнатады. Жаз айында адамдар ерте тұрып, кеш жатады. Сонымен қатар жазда ерекше әсер аларлықтай демалыстар өтеді.

Сөздік:

Қолайлы – удобный

Ерте тұру – рано просыпаться

Ауасы – воздух

Жаз – бітеу буын,

Ж – дауыссыз ұяң

А – дауысты, жуан, ашық, езулік.

З – дауыссыз ұяң

3 әріп, 3 дыбыс.

2. 4-тапсырма. Суреттегі қай мезгілді ұнататыны ту­ралы әңгімелеу. Әр мезгілге сипаттама беру.

Қыс – жаңа жылдың басы. Ауа райы боранды, суық, аязды болады. Балаларға сырғанақ тебуге, аққала жасауға, қар лақтырып ойнауға қолайлы мезгіл.

Көктем – жер жүзінің қыстан кейін оянып, гүлденетін мезгілі. Төл төлдеп, жылғалардан су ағып, құстар сайрап, бәйшешек шығады.

Жаз – демалуға қолайлы кез. Оқушылар суда жүзіп, табиғат аясында демалып, ойын ойнайтын уақыт.

Күз – жапырақтар сарғайып, құстар жылы жаққа ұша бастайды. Оқушылар мектепке келеді. Ауа райы жаңбырлы, жер батпақ, суық жел болады.

I. Тест сұрақтарына жауап беру.

A. зат есім B. сын есім C. сан есім D. етістік

A. 3 түрі B. 4 түрі C. 5 түрі D. 6 түрі

A. Олар өрең жетті.

B. Демалысты өте жақсы өткізді.

C. Сапардан кеш келді.

D. Оқушылар жоғары көтерілді.

4. Демалуға ең қолайлы кез қайсысы?

A. көктем B. Қыс C. Жаз D. күз

5. Дұрыс тәуелденген қатарды табыңдар.

A. Менің демалысың.

B. Оның демалысы.

C. Біздің демалысым.

D. Сендердің демалысымыз.

6. Қазақтың Швейцариясын табыңдар.

A. Алматы B. Астана C. Көкшетау D. Қарағанды

7. Шетелге баруға арналған ең танымал жазғы бағдарлама қалай аталады?

А. «Бал ал ар демалысы» В. «Оқушы айнасы»

C. «Демалыс кезі» D. «Оқу және демалыс»

8. Жедел өткен шақтың жасалу жолын табыңдар.

A. -ды, -ді, -ты B. -ған, -ген, -қан, -кен

C. -атын, -етін, -йтын D. -ар, -ер, -р

9. Туынды сын есімі бар сөйлемді табыңдар.

A. Балалар далада ойнап жүр.

B. Олар жазғы киімдерін киді.

C. Көшеде жарық жанып түр.

D. Алыстан бір дауыс естілді.

A. үйде B. Мектептен C. ата-анаммен D. лагерьде

1. 
   Жазғы демалыста қандай жоспарларың бар? Әңгімелеп беріңдер.
   
2. 
   Туынды сын есім дегеніміз не? Оның жасалу жолдарын түсіндіріңдер.
   
3. 
   Етістіктің өткен шағының жасалу жолдарын түсіндіріп, мысал арқылы дәлелдеңдер.
   
4. 
   Демалу, жазғы, қолайлы, балалық сөздерін қолданып, тақырыпқа сәйкес сөйлемдер құраңдар.
   
5. 
   Күшейткіш үстеулерді қолданып, жазғы дмалыстарыңнан алған әсерлерің туралы сөйлемдер құраңдар.
   
6. 
   Түбір мен қосымшаның өзара үндесуіне бағынатын бірнше туынды сөзге мысал келтіріңдер.
   

1. Сөздік жұмысы.

соғым сою - забой скота на зиму

қуырдақ - жареное мясное блюдо

қазақша ет - мясо по-казахски

күздік - осенний забой скота

қазы - изысканное кушанье наподобие колбасы из брюшной и реберный части конской туши

жал - продолговатое отложение жира в подгривной части конской туши

жая - мясо, прослоенное жиром

Азық – түлік, жақын – жуық, тума – туыс, құда – жекжаттарға.

- Еттен жасалатын тағамдарға байланысты қазақ халқының қандай салты бар?

- ... .

- Соғымға нелер сойылады?

- ... .

- Соғым сойылғаннан кейін міндетті түрде қандай тағам жасалады?

- ... .

- Қазақ халқында соғымға қатысты қандай салт қалыптасқан?

- ... .

- Сендердің отбасыларыңда соғым сойыла ма?

- ... .

- Соғымның етінен аналарың қандай тағамдар жасайды?

1. 1-тапсырма. «Қазақша ет» мәтінін түсініп оқып, үш деңгейлі тапсырмаларды орындау.

Ұсыну – предлагать дәреже – уровень

Сәйкес – соответственно мүше (сүйек) – кость

туыстық қатынас – родственные отношения

лайық – подходящий

ІІІ деңгей

1. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1. Қазақ халқының ең басты тағамдарының бірін атаңдар.

2. Табақ тарту деген не? Қалай түсінесіңдер?

2. Мәтіннен күрделі сөздері бар сөйлемдерді теріп жазыңдар.

ІІ деңгей

1. Мәтіннің мазмұнын айтып беріңдер.

2. Сөйлемдерді аяқтаңдар.

1) Қазақша ет – қазақ халқының құрметті қонақтарға ұсынатын әрі орны бөлек тағамдарының ең бастысы.

2) Қазақтар сыйлы қонақтарға табақ тарту еткен.

3) Әр табақ қонақтың дәрежесі мен жасына сәйкес келуі керек.

4) Әр қонақтың жасына, туыстық қатысына қарай малдың әрбір мүшесінің соған лайық орны болады.

І деңгей

Қазақ халқының ең басты тағамының бірі – қазақша ет туралы қосымша мәліметтер тауып, шағын шығарма жазыңдар.

1. Қазақ отбасылары өздерінің сыйлы адамдарына, туыстарына шұжықты сыбаға ретінде сақтайды.

2. Қазы – жылқы етінен жасалатын тағамның бір түрі.

3. Қазыны халық жоғары бағалайды.

4. Қазы – аса дәмді, сый табақтарға салатын тамақ.

5. Қазанда пісіріп жатқанда, оның жағымды иісі мұрын жарады, тәбетті ашады.

6. Қазыны жасау, сақтау, пісіруді қазақ әйелдері өте шебер меңгерген.
V. Сабақты қорытындылау.

3. 3-тапсырма. Диалог бойынша өзара сөйлесу.

1.1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, негізгі бөліктерге бөліп ат қою. Бауырсақты дайындау үшін не керек екенін айтып беру.

Тым – очень өзгермейді – не изменяется

Домалақ – круглый ашытқы – дрожжи

Сақталу – храниться жұмыртқа – яйцо

Қату – зачертстветь қуыру – жарить

Жеу – есть, кушать өсімдік майы – растительное масло

Күлше – лепешка сүйсіне – с удовольствием
2. 2-тапсырма. Тиісті әріптерін қойып жазу.

Дұрыс жауап үлгісі:

1. Күлше - наннан жасалатын тағам.

2. Кей жерде тоқаш деп атайды.

3. Оны қамырды қатты илеп, домалақтап қызуы мол қоламтаға (горячие угли) көмеді.

4. Ол 15-20 минутта пісіп шығады.

5. «Күлшелі бала сүйкімді» («Хорош ребенок, у которого есть кулше») деген мәтел осыдан шыққан.

* Асты жамандамайды.

* Қол жумай асты жемейді.

* Дастарқан үстінде әдепсіз сөз сөйлемейді, жаман сөз айтпайды.

* Аузында тамақ тұрғанда сөйлемейді.

* Көшеде, түрегеп тұрып, жүріп келе жатып немесе жатып тамақ ішпейді.

* Тамақ үстінен аттамайды.

* Түнде тамақ бетін жауып қояды.

* Үйге келген адамдарға дәм таттырмай шығармайды.

* Әкесі бар адам бас ұстамайды.

* Суды қарызға сұрамайды.

* Дастарқанда бата қайырылмай, ешкім орнынан тұрмайды.

1. 1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, үш деңгейлі тап­сырмаларды орындау. Мәтінге ат қою.

1. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1) Наурыз мейрамында әр үйдің дастарқанына қандай тағамдар қойылды?

2) Наурыз көже қандай дәмнен пісіріледі?

3) Наурыз көженің құрамындағы дәмдер қандай мағына береді?

4) «Жыл бойына тоқшылық болсын» дегенді қалай түсінесіңдер?

2. Төменде берілген сөздерден сөйлемдер құраңдар.

Наурыз көже, ұлыс күні, дәм, қойылу, пісірілу.

1. Наурыз көже туралы мәтін құрап жазыңдар.

2. Наурыз көженің құрамына кіретін дәмдер қандай мағына беретіндігі туралы айтып беріңдер.

І деңгей

Қосымша материалдарды қолдана отырып, «Наурыз көжені дайындау» деген тақырыпқа шығарма жазыңдар.

құймақ - оладьи суытпай - не охлаждая

өте сіңімді - легко усваиваемый орғанизмом

жұмсақ – мягкий қарттар - пожилые

сұйық – полужидкое құйылу - выливать

пайдалы - полезен

1. Қазақ халқының еттен жасалатын тағамдары.

.

V. Сабақты қорытындылау.

4. 4-тапсырма. Мәтінді рөлге бөліп оқу. Мырзабай мінезінің жағымсыз жақтары туралы пікірлесу
VI. Үй тапсырмасы.

5-тапсырма. Дәмге байланысты айтылған мақал-мәтелдерді жазып алу.

а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы; ә) оқушылардың дауыстап қайталауы;

б) оқушылардың тізбектеп оқуы.

3. Сөздерден сөз тіркестерін құрау.

4. Сөйлем құрау.

2. 1-тапсырма. Жаңа сөздердің мағынасымен таны­сып, есте сақтау.

қымыз - кобылье молоко (свежеприготовленный ку­мыс - полезный, целебный напиток)

саумал қымыз - только что заквашенный кумыс

түнемел қымыз - однодневный кумыс тай қымыз - двухдневный кумыс

құнан қымыз - трехдневный кумыс дөнен қымыз - четырехдневный кумыс

бесті қымыз - пятидневный кумыс сүр қымыз - выдержанный кумыс

ашыту – заквасить қор - закваска

түшкіру – чихать ем – лечение бағалы - ценный

3. 2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, үш деңгейлі тапсырмаларды орындау.

1. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1) Қымыз дегеніміз не?

2) Қымыздың қандай түрлері бар?

3) Қымызды қалай жасайды?

2. Мәтіннің мазмұнына сәйкес септеулік шылауларды қатыстырып, сөйлемдер құраңдар.

1. Тірек сызбаны толтырып, қымыз туралы мәтін құраңдар.

2. Қымыз ашыту өнері туралы 1-2 сөйлем құраңдар.

І деңгей

«Қымыз – бағалы сусын» деген тақырыпқа реферат жазыңдар.

1. Қымыз – қазақ халқының әрі тамақ, әрі дәрі, әрі сусын орнына жүретін ең бағалы сусыны.

2. Ол биенің сүтінен жасалады.

3. Қымыздың түрлері: саумал, түнемел, тай, құнан, дөнен, бесті, сүр.

4. Бесті қымыз өте бағалы, өйткені ол - әбден ашыған, иісі кісіні алыстан тартып, түшкіртіп жіберетін күшті қымыз.

5. Қымызды ашыту – үлкен өнер.

5. 4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.

1. Сен қымыз ішіп көрдің бе?

2. Дәмі қандай екен? Саған ұнады ма?

3. Қалай ойлайсың, дүкендегі сатылатын қымыз бен ауылдағы ашытылатын қымыздың айырмашылығы бар ма?

4. Қандай айырмашылықтары бар?

5. Қымызды дәрі деп неге айтады?

VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырмадағы жаңылтпаштарды тез айтуға жаттығыңдар.

6-тапсырма. Жаңылтпашта айтылған ұлттық тағамдар туралы не білесіңдер? Ол тағамдар неден жасалатыны туралы айтыңдар.

I. Тест сұрақтарына жауап беру.

1. Қазақ халқының ұлттық тағамға байланысты салтын атаңдар.

A. сорпа дайындау B. палау дайындау

C. соғым сою D. кәуап дайындау

2. Күздік дегеніміз не?

A. қыста сойылатын соғым B. күнде сойылатын мал еті

C. жазда тарататын мал D. күзде сойылатын мал

3. Қазақ халқы сыйлы қонақтарға не тартады?

A. малдың басын B. малдың сирақтарын

C. малдың етін D. малдың терісін

A. қазақша сорпа B. Палау C. Қуырдақ D. кәуап

A. шұбат B. Шұжық C. Тары D. бауырсақ

6. Наурыз көжеге қанша түрлі тағам қосылады?

A. бес түрлі B. екі түрлі C. сегіз түрлі D. жеті түрлі

7. Қазақ халқында биенің сүтін не деп атайды?

А. Сүт В. Шұбат C. Айран D. қымыз

A. құнан қымыз B. түнемел қымыз C. саумал қымыз D. бесті қымыз

9. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар. Түйе маған... береді.

A. сүт B. Шұбат C. Айран D. қымыз

10. Берілген сөйлемде септеулік шылаудың қай септікпен тіркесетіндігін табыңдар. Біз сыныпта ұлттық тағамдар туралы оқыдық.

A. атау септігі B. барыс септігі

C. шығыс септігі D. көмектес септігі
ІІ. Бақылау сұрақтарына жауап беру.

1. Қазақтың ұлттық тағамдарының маңызы қандай? Отбасыңда күнделікті ұлттық тағамның қай түрін дайындайсыңдар?

2. Күрделі сөздер дегеніміз не? Қазақ тілінде күрделі сөздер нешеге бөлінеді? Мысал арқылы түсіндіріңдер.

3. Қазақтың ұлттық сусындары туралы не білесіңдер?

4. Қазақ халқының еттен, сүттен, ұннан жасалатын тағамдарын бөліп айтып беріңдер.

5. Септеулік шылауларды қолдана отырып, тақырыпқа сәйкес сөйлемдер құраңдар.

6. Этнолингвистикалық атауларды қатыстыра отырып, «Қазақтың ұлттық тағамдары» атты шағын шығарма жазыңдар.

V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

IX МОДУЛЬ

Лексикалық тақырып: Тамақтану мәдениеті

1. 1-тапсырма. Жаңа сөздермен танысып, сөз тіркестерін, сөйлемдер құрау.

тәбет - аппетит мәдениетті - культурный

кепіл - гарантия қанағат - удовлетворение

қомағайлық - обжорство күнә - здесь: грех

зиян - вред санау - считать
2. 2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әңгімелеу. Мәтінге ат қою. Л.Толстой мен Сократтың тамақ ішу тура­лы айтқан сөздерін түсіндіру.

Жақсылап, дәмді дайындалған тамақ, әдемі жасалған үстел, жақсы мәнер – мәдениетті адамның тәбеті мен көңіл – күйі жақсы болуының кепілі. Жайлы жағдайда тамақ ішу қанағат сезім әкеледі. Әрине, дәмді тамақ ішудің ләззатына тым беріліп, оны нағыз мақсат етіп алуға болмайды. Лев Толстой былай жазған: «Қомағайлық өзгелерге елеулі зиян келтірмейтін болғандықтан ғана оны күнә деп санамайды, бірақ ол адамның қасиеттеріне қарсы күнә болып саналады». Ежелгі грек данышпаны Сократтың өзі де: «Біз тамақ ішу үшін өмір сүрмейміз, қайта өмір сүру үшін тамақ ішеміз», - деген екен.

(И.Аасамаадан)

4. 5-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлі тапсыр­маларды орындау.

1. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1) Қазақ халқында асқа байланысты қандай мақал бар?

2) Адамның денсаулығы неге байланысты?

3) Біз неге дұрыс тамақтануымыз керек?

4) Күніне неше рет тамақтануымыз керек?

5) Тамақ ішер алдында қандай гигиенаны сақтауымыз керек?

6) Адамға не пайдалы?

2. Мәтіннен мақалды көшіріп жазып, сөздердің септік жалғауларын анықтаңдар.

ІІ деңгей

1. Мәтін бойынша сөйлемдерді аяқтаңдар.

1) Денсаулықтың жақсы болуы ... .

2) Дұрыс тамақтану ... , ... .

3) ... , ... тамақты күнде бір мезгілде ішу керек.

4) ... мен ... адамға өте пайдалы.

5) ... әбден шайнап жұту керек.

2. Мәтіннің мазмұнын төменде берілген жоспар негізінде әңгімелеңдер.

1. Дұрыс тамақтанудың маңыздылығы.

2. Тамақтану реті.

3. Тамақ ішер алдындағы гигиена.

4. Адамның денсаулығына пайдалы заттар.

І деңгей

1. Асқа, тамаққа, тамақтану мәдениетіне қатысты мақал-мәтелдерді теріп, мағынасын түсіндіріңдер.

2. «Дұрыс тамақтану режимін сақтау керек» дегенді қалай түсінесіңдер? Өз пікірлеріңді білдіріңдер.

V. Қорытындылау.

4-тапсырма. Оқыңыз, қызық. Мәтінді оқып, түсіну.

Орта ғасырларда князьдардың үйлерінде дастарқан жасаудың бірегей әдісі кең таралды. Салтанатты түскі тамақ кезінде қызметшілер залға атқа мініп келіп, қонақтарға табақтар меен құмыраларды тура ат үстінде отырып берген де, қалдықтарды итке тастаған. Қолдың майын жануарлардың терісіне сүрту керек болған.

(«Әдептен озбайық» кітабынан)

1. Сөздік жұмысы.

1. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын түсіндіру, сөздік дәптерлеріне жазу.

2. Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру: а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы; ә) оқушылардың дауыстап қайталауы; б) оқушылардың тізбектеп оқуы.

3. Сөздерден сөз тіркестеріп құрау.

4. Сөйлем құрау.

зат алмасу - обмен веществ бұзылулар - нарушения

ауру - болезнь бауыр - печень

теңіз тағамдары - морепродукты жеткілікті - достаточный

2. 1-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұның айтып беру. Төменде берілген сұрақтарға жазбаша жауап беру. Сұрақтар:

1) Дұрыс тамақтану режимі адамды неден сақтайды?

2) Адам күніне неше рет тамақтану керек?

3) Қандай тағамдарды жеткілікті мөлшерде пайдалану қажет?

Осы тапсырманы төменде берілген ойын арқылы жүргізуге болады.

«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны

Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлесу бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.

I тур.

Оқушылар, әдеттегідей, партада қатарласып отыра­ды. Барлығы 6 қатар.

ІІ тур.

1-қатар + 3-қатар 4-қатар + 6-қатар 2-қатар + 5-қатар

Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя бастайды (сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).

Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке парақ болады. Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны жұптаса қояды.

Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар 2-қатар + 3-қатар 4-қатар + 5-қатар

(қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ нөмірлері сұрақтарға жауап береді.

3. 2-тапсырма. Мақал-мәтелдердің орысша баламасын тауып, мағынасын түсіндіру. Жауап үлгісі: