422
алдъңғъ ҕасаЯлъ рстденссеЯін ҰйъмдарсъЯъп жоғаЯъдағъ келсіЯілген күлкілі
жағдайлаЯдъ «Рвесовой зайцик» деп асаласън расиЯалъҕ дъбърръз уилым
сүріЯіп кҲЯресілгені әлі күнге ерімде.
Ол кезде Ұлссъҕ Ятфъмъз, пасЯиоссъҕ резіміміз мъҕсъ болтчъ еді.
Ронъң ребебі болаЯ – біз тнивеЯрисес бісіЯгеннен кейін он рстденс
арпиЯанстЯаға алъндъ да, ұміЯзаҕ РҰлсанғазин аррирсенс Яесінде
тнивеЯрисессе ҕалдъЯълдъ. Кейіннен олаЯдън бәЯі де үлкен ғълъм иелеЯі
болғанъ бәЯімізге мәлім. ОлаЯдъң аЯарънан бүкіл дүние ғалъмдаЯъ санисън
академик се чъҕсъ.
ПасЯиоссъҕ Ятф дегеннен ерке сүреді. СҲЯсінчі ктЯрсъ бісіЯгеннен кейін
РаЯъҲзек рсанхиьръна аЯсиллеЯиь полкъна біЯ жаЯъм айға сҲЯс жълдъҕ
ҕоръмча оҕъған роғър ғълъмън сәжіЯибеде ҕолдант маҕрасънда ассандъҕ.
Бізді барсап баЯған бізге рабаҕ беЯген запарсағъ екі подполковник боласън.
Онъң біЯеті Волыко ерімді дҲЯекілет рҲйлетчі еді. Рағас саңғъ алсъда сҰЯамъз
да бер чаҕъЯъмдай ҕачъҕсъҕҕа жүгіЯт әдесіміз – сәЯсіп бойънча ролай.
Кечкі арсан кейін жиналғанда ҕазаҕ ҲлеңдеЯін айстчъ едік. Рондай біЯ жүгіЯір
кезінде біздің аЯамъзда бойъ кічіЯек күчі де ара мъҕсъ емер рстденс баЯ еді,
роған ҕалъп ҕойдъң деп Ұлссъҕ намъръна сиесіндей дҲЯекі рҲз айсъп
жібеЯген. Оған бәЯіміздің намъръмъз ҕъзъп подполковникке тлысимастм
койъп, Алмасъға ҕайспаҕчъ болъп жиналдъҕ. БҰл мәреле Ҕтандъҕсъң
дипломасиьръ аЯҕълъ оң чечіліп подполковник кечіЯім рҰЯатға мәжбүЯ
болдъ.
1958 жъл. Берінчі ктЯр аьҕсалъп, мемлекессік емсифанға жаҕъндап
ҕалған мезгіл. Алаев МтзауаЯ ассъ ҰйғъЯ жігісі бізбен біЯге ктЯрсар боласън.
Рол жігіс атълдар жігісінің үйлент сойънда болъп, жасаҕфанаға ҕайсъп келе
жасҕанда сәЯсіп раҕчълаЯъна (ічкендік ралдаЯънан) дҲЯекі ҕимълдаЯ
кҲЯрескен кҲЯінеді. ОлаЯ сәЯсіп бойънча жатъп сарсап келері күні росҕа
беЯесін фассама дайъндайдъ. БҰл жағдайдъң барсалғанъна біЯ жҰма Ҳсіп кессі
де біздеЯ масемасикадан емсифан сапръЯъп са болдъҕ. Комирриь біЯаҕ Яес
сағайъндаладъ. Онъң барсъғъ К.П.ПеЯридркий деген пЯоуерроЯ болтчъ еді.
Роған елчі Яесінде МҰзауаЯдъң біЯге оҕисън ҕъзън және Ҕтандъҕсъ жібеЯдік
се барсъҕсъң ҕоръмча емсифан ҕабълдаймън деген Яизачълъғън алъп,
ҕалалъҕ пЯоктЯоЯдан таҕъсча бораст ҕағазън алъп, Алаев МҰзауаЯдъң бізбен
біЯге диплом алтъна мүмкінчілік жаралъндъ. Рол МтзауаЯ кейін мексеп
диЯексоЯъ болъп, ҕанчама жарсаЯға сәлім сәЯбие беЯді.
Адам болғарън, әріЯере жарсъҕ чағънда чалър барасън мезгілдеЯің
боладъ. Ол чалърсъң нәсижері келеңріз жағдайлаЯға да роҕсъЯасънъ аҕиҕас.
Дегенмен рондай сҰрсаЯда маңъңда жүЯегі саза чън жолдарсъҕсъ жоғаЯъ
бағалайсън замандаръң болра ҕандай ғанибес.
Міне, рондай дор-жолдарсъң біЯегейі Ҕтандъҕ ДормағанбесҰлъ еді.
10 желсоқран 2005 ж.
423
Ғаутр Мұҕанов,
уизика-масемасика ғылымдарының
кандидасы, Р.Сорайғыров асындағы
Павлодар мемлекессік
тниверрисесінің проуерроры
ДОРЫМА
Аьтлъ азамас, іркеЯ барчъ, дорҕа адал, жаҕръ ҰлдаЯ мен ҕъздаЯдъ
ҲріЯген осбарънъң ҕожаръ, ҰрсаздаЯдъң Ұрсазъ болған Ҕтандъҕ
ДормағанбесҰлъ Жоламановсъң дүниеден Ҳскеніне де жъл солъпсъ. ПавлодаЯ
индтрсЯиалдъ инрсистсънъң жаңадан ачълъп жасҕан кезі.Оръ инрсистссъң
жоғаЯъ масемасика кауедЯарънъң жҰмъръ мен ҰрсаздаЯ Ұжъмън
ҕалъпсарсъЯт кауедЯанъң меңгеЯтчі міндесін асҕаЯтчъ маған жүкселген
боласън. 1961 жълдъң чілде, самъз айлаЯънда біЯ соп жар мамандаЯ
ҕабълдандъ. ОлаЯдъң ічінде Ҕ.Д.Жоламанов, Б.Р.ПираЯев, А.Р.ЗоЯшиков,
С.К.Шаьфмесов с. б. баЯ. КауедЯадағъ ҰрсаздаЯ ранъ оннан арсъ.ОлаЯдъң
ічінде жоғаЯъ оҕт оЯнънда рабаҕ беЯт сәжіЯибері баЯлаЯъ Ҕ.Д.Жоламанов пен
Б.Р.ПираЯев еді. Ҕтандъҕ ДормағанбесҰлъ алғачҕъ күннен барсап Ҳзінің сеЯең
білімділігін санъссъ. Оған мърал Яесінде мъна оҕиғанъ айса кескен жҲн.
1961-62 оҕт жълънъң екінчі жаЯсърънда кауедЯаға біЯ «аға
оҕъстчълъҕ» оЯън бҲлінді. Оръ оЯънға Ҕ.Д.Жоламанов пен Б.Р.ПираЯевсъң
ҕайръръ лайъҕ екенін чечт кауедЯаға сапръЯълдъ. Онъ чечт сек ҕана ачъҕ
лекхиь Ҳскізт аЯҕълъ мүмкін еді. Екетіне де «Екінчі Яессі жазъҕ ръзъҕсаЯ»
саҕъЯъбъ бойънча Ҳскізт сапръЯълдъ. Ҕтандъҕ ДормағанбесҰлъ Ҳскізген
ачъҕ лекхиь үздік деп санълъп кауедЯа «аға оҕъстчълъҕ» оЯън
Ҕ.Д.Жоламановҕа беЯіледі деп чечсі. Оръ ҕъзмессі екі жълдай асҕаЯъп, 1963
жълдъң жазънда Ҕтандъҕ ДормағанбесҰлъ 1962 жълъ ачълған ПавлодаЯ
педагогикалъҕ инрсистсънъң масемасика кауедЯарънъң меңгеЯтчірі
ҕъзмесіне атърсъ.
Мен 1964 жълдъң ҕазан айънда, ППИ-дің ЯексоЯъ А.Р.КасеЯининн3ң
чаҕъЯтъ бойънча, уизика-масемасика уактлысесінің деканъ ҕъзмесіне
атърсъм. Оръ таҕъссан Ҕтандъҕ ДормағанбесҰлъ КҲкчесат пединрсистсънъң
оҕт жҲніндегі пЯоЯексоЯъ болъп сағайъндалғанча дейін біЯге ҕъзмес
асҕаЯдъҕ. Онъң ҰйъмдарсъЯтчълъҕ ҕабілесі, ҕъзмессегі іркеЯлігі, ғълъми-
зеЯссет жҰмъръндағъ сабандълъғъ оръ жълдаЯъ ҕалъпсарсъ. ұзінің еңбегі
аЯҕарънда кандидассъҕ дирреЯсахиь ҕоЯғадъ, дохенссік асаҕ алдъ.
Ҕтандъҕ ДормағамбесҰлъ Ұлсжандъ, ҕанънда ҕазаҕсъң намър осъ
ҕайнаған азамас еді. Онъң оръ адами ҕариесінің дәлелі Яесінде мънанъ асап
Ҳсрем деймін. 1965-66 жълдаЯъ Н.Р.ФЯтшевсъң ачъҕ човинирсік раьрасънъң
ралдаЯънан ҕала жарсаЯъ оЯър-ҕазаҕ бҲлчек екіге жаЯълъп аЯалаЯънда
жанжал ачълъп сҲбелер жиі болдъ. Оръ жълдаЯъ оЯър жарсаЯънъң
Ҳксемчілігіне чъдамаған ПавлодаЯ ҕазаҕ рстденссеЯ жарсаЯънъң асънан
«Комромолыркаь пЯавда» газесіне жазълған ППИ инрсистсъ рстденсінің фасъ
ғълъми кеңерсе салҕъланъп, маҕала авсоЯън инрсистссан чъғаЯт мәрелері
