Реферат Тақырыбы:Өндірістік бағдарламаның құндық көрсеткіштері Орындаған:Әскербекова Ақбота Курс,тобы: 17is-ix

Схэма-2. Өндірістік бағдарламаның орындалуының технологиялық схемасы

Өндірістік бағдарлама екі бөлімнен тұрады: заттай (шартты-заттай) көріністегі өнім өндіру жоспары және құндық көріністегі өндіріс жоспары.

Құндық түрдегі өнім өндіру жоспары келесі көрсеткіштерді қамтиды. Өткізілген өнім (жалпы табыс), тауарлық өнім, жалпы өнімдер. Бұл бөлімнің негізгі бағалық көрсеткіші болып сатылған өнім табылады. Өткізілген өнім болып құны тұтынушымен немесе өткізуші ұйыммен төленген өнім болып табылады. Оның көлемі жоспарлау бойынша жабдықтауға арналған өнімдер бағасының соммасымен тапсырыс берушімен төлеуге арналған дайын өнімдер, жартылай фабрикаттар, қосалқы бөлшектер, халық тұтынатын тауарларға, жасалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтер және тағы басқа келісім – шарт бойынша өткізіліп жатқан өнімдер бағасы болып табылады.

Заттай көріністегі өнім өндіру жоспары белгілі бір номенклатурадағы, ассортименттегі және физикалық бірліктегі сападағы өнім шығару көрсеткіштерін қамтиды. Заттай көріністегі өндіріс көлемін өлшеу үшін бұйымдардың даналары, тонна, шаршы метр, қума және текше метр сияқты көрсеткіштер пайдаланылады. Жеке кәсіпорындарда қос өлшеуіштер қолданылады. Мысалы, маталар өндірісі қума және шаршы метрде жоспарлануы мүмкін; қағаз - тоннада және шаршы метрде; құбыр - тоннада және қума метрде.

Өткізілген өнімнің жоспарлы көлемі (Пр) ақшалай түрде келесі формуламен есептеледі.

Пр=∑(П_Ti ± ∆Оnn_i ± ∆On_i) (1)

Мұндағы: П_Ti – і-лік өнім түрінің тауарлық көлемі, кәсіпорынның көтерме бағасы бойынша; ∆Onn_i – жоспарлы жылдың басы мен аяғына кәсіпорынның қоймасында і – лік дайын өнімнің қалдығының өзгерісі; ∆On_i – жоспарланған жылдың басы мен аяғына қарай і – лік дайын өнімнің жөнелтілген, бірақ тапсырыс берушімен әлі төленбеген қалдығының өзгерісі; n – тауарлық өнімнің түрлер саны (і =1,2,3,…,n).

Өткізілген өнім жоспарлы жылғы кәсіпорынның жалпы табысын (Дв) сипаттайды. Осы сатылған өнім бірлігінің санын бағасына көбейткенге тең.

_n

Дв=Пр=∑Дві; Дві=Ці*Oni; (2)

Мұндағы: Дві – і –лік өнім түрін сатқаннан түскен кәсіпорынның жалпы табысы.

Ці-і –лік- өнім түрінің бірлік бағасы (көтерме,келісім бойынша), Oni – натуралды түрдегі і – лік өнім түрінің сатылуы қажет өнім көлемі.(i=1,2,3,…,n).

Жоспарда жалпы табыстан басқа орташа табыста ескерілуі қажет. Бұл кәсіпорынмен өнімнің бір данасын сатқаннан түсетін табыстың сатылған өнім бірлігіне қатынасымен анықталады.

Жоспарлы кезеңде өткізу бағасын өзгерту жағдайы болғанда орташа табыс еріксіз орташа бағаға айналады.

Дсі=Ці (4)
Тауарлық өнімдер өз құрамына: өндіруге жоспарланған дайын өнім (техникалық бақылау бөлімімен қабылданып, комплектіленіп дайын өнімдер қоймасына өткізілген), жартылай фабрикаттар, комплектілік бөлшектер мен қосалқы бөлшектер, кооперацияланған жабдықтар бойынша басқа жаққа жіберілуге арналған тауарлар, толықтай жөндеуге, құрал – жабдықтар мен құрылғылар құнының қосындысынан тұрады. Ол көтерме бағамен және салыстырмалы бағалармен сипатталады. Алғашқысы қаржылық жоспармен қатыстыру үшін қолданылса, екіншісі өндіріс құрылымының өзгерісін, өсу қарқынын, динамикасын есептеу үшін қолданылады.

Тауарлық өнімнің жоспарлық көлемі (Пт) келесі формуламен есептеледі:

Пт=∑(Ani х Ці) + ∑Yi; (5)

Мұндағы: Ani – натуралды түрдегі і – лік өнім түрінің өндіру жоспары;

Ці – і –лік өнім түрінің қазіргі бағасы; n – тауарлық өнім түрлер саны.(i=1,2,3,…,n); m - өндірістік сипаттағы жұмыстар түрлер саны.

Тауарлық өнім өндірілген дайын өнім көлемін сипаттайды және ол, өндіріс шығындарын, қаржылық жетістіктерді, рентабелділікті және басқа өндіріс тиімділік көрсеткіштерін есептеу үшін қолданылады.

Жалпы өнім – барлық шығарылған дайын өнім мен көрсетілген қызметтер құнының қосындысынан тұрады, соның ішінде аяқталмаған өндіріс. Ол әдетте салыстырмалы бағамен анықталады.

Жалпы өнім көлемі (Пв) келесі формуламен анықталады.

Жоспарлы кезеңде есепті жылмен салыстырғанда өндіріс көлемі қомақты өзгергенде, бөлек тауар түрлерін өндірістен алып тастағанда, тауардың жаңа түрлерін өндіретін болса, жалпы өнімнің құрамындағы аяқталмаған өндірістің қалдықтарының өзгеруі жоспарланады.

Ішкі шаруашылық айналым мен аяқталмаған өндірісі жоқ кейбір кәсіпорындарда, мысалға тамақ өнеркәсібінде өзіндік құрамы бойынша жалпы өнімдер тауарлықпен сәйкес келеді. Жалпы өнімді жалпы айналымнан ажырата білу қажет, оның мазмұны – барлық бірліктегі өнімдердің соммасы ретінде түсіндіріледі. Тауарлық және жалпы өнімнің көрсеткіштері кәсіпорынның іс- әрекетінде кең өріс алғанымен бір үлкен кемшілігі бар. Олар кәсіпорынның соңғы жетістіктеріне қосқан өзіндік үлесіне қате мәлімет береді. Ол кейбір кәсіпорындарда кездесетін шығындар құнымен түсіндіріледі.

Кәсіпорынның өндірістік бағдарламасы бір жылға есептелінеді және ол кварталдарға бөлінеді, ал кварталдар айлар бойынша көрсетіледі. Құрылымдық бөлімдерде өндірістік бағдарламаның кішірек кезеңдерге бөлуге болады. Өндірістік бағдарламаны жасау күрделі процесс болып табылады, өйткені онда әртүрлі факторлар ескерілуі қажет. Жоспарлы немесе есепті кезеңдерде, жоспардың орындалуының негізгі міндеттері болып:

• 
  құндық және натуралды көрсеткіштер бойынша өнімді шығару мен өткізу жоспарының орындалуын тексеру;
  
• 
  жоспарлы көрсеткіштердің оң немесе теріс орындалуын әсері мен себептерін талдау;
  
• 
  келешектегі өсу қорын анықтау және өндірістің тиімділігін көтеру;
  
• 
  талдау барысында анықталған қорларды пайдаланудағы іс шараларды жасау мен өнім көлемін және оның сапасын арттыру;
  
• 
  жеке шараларды енгізудің күнтізбелік мерзімін белгілеу, өндірістік қызметкерлер мен жұмыстардың орындалуына жауаптыларды белгілеу, сонымен қатар іс - әрекеттердің тиімділігін анықтау.
  

Мемлекеттік тапсырысты қамтитын өнімдерге көңілді ерекше бөлу қажет. Ассортимент бойынша жоспардың орындалуын бағалау келесі түрде жүре алады:

• 
  ең кіші пайыздық әдістеме бойынша (жоспардың ең кіші пайыздық орындалуын қамтитын номенклатура қалпы);
  
• 
  тауардың жалпы тізімінде үлес салмағы бойынша;
  
• 
  орташа пайыздың көмегімен, ал ол өз кезегінде нақты өндірілген өнімнің өндіріс көлеміне қатынасымен анықталады (жоспардан тыс немесе өндірістік бағдарламада қарастырылмаған өнімдерді өндіру ассортименті бойынша жоспарға кірмейді).
  

Шығарған өнім құнының өзгерісі өндіріс құрылымының әсерін орташа бағам әдісімен анықтауға болады. Бұл үшін ең бірінші өнімнің нақты құрылымындағы өнімнің орташа бағамын анықтау одан соң, жоспарлы кезеңдегісін анықтайды. Екеуінің айырмасы нақты шығарылған өнім көлемімен көбейтіледі.(натуралдық түрде)

Дәл осындай жетістікке қарапайым түрде жетуге болады. Өнім өндіру жоспарындағы құндық және натуралдық түрлерінің айырмасын жоспарланған өнім өндіруге көбейту керек (құндық түрде). Өндірістік бағдарламаның орындалуын талдағанда басты орындарының бірін өндірістің ырғақтылығына беруге болады. Өндіріс ырғақтылығы - өндіріс жоспарымен белгіленген өнімді өндірумен сипатталады. Өнімді шығару ырғақтылығын есептеу үшін ырғақтылық коэффициенті қолданылады. Ол нақты шығарылған өнім көлемі соммасының талдап отырған уақыт кезегіндегі жоспарлы өнім шығаруға қатынасымен анықталады. Сонымен бірге ырғақтылық бойынша жоспарды орындағанда нақты өндірілген өнім көлемі есептеледі, бірақ ол жоспардың көлемінен артық болмауы қажет.

Ырғақтылық коэффициенті (Кр) келесі формуламен есептелінеді.

∑ Aзi

Kp=

∑ Ani

Мұндағы: Ani – i-лік кезеңде жоспарлы өнім өндірудің натуралды немесе құндық түрі;

Азі – орындалған жоспарда ескерілген нақты өнім шығару;

n – есепті кезең ұзақтығы.

Кәсіпорын ырғақтылық коэффициентін есептеу өнім өндірудің бірқалыптылығын анықтаумен қатар, кәсіпорынның жіберіп алған мүмкіндіктерін есептеуге де мүмкіндік береді. Ырғақтылықтың жоғарлауына негізделген өндіріс көлемі қорының өсуін әртүрлі әдіспен есептеуге болады. Оның ең қарапайым талданып отырған кезеңде жоспарлы және есепті кезеңдердегі өнім шығарулардың айырмасы ретінде анықталады. Берілген кезеңдегі талдау өнім сапасын бағалаумен аяқталады. Өнім сапасын талдау келесі көрсеткіштер жүйесі бойынша жасалуы мүмкін:

• 
  жалпылама көрсеткіштер(жалпы өндірістегі жаңа өнімнің үлес салмағы, сертификацияланған өнімнің үлес салмағы, бәсеке қабілетті өнімнің үлес салмағы);
  
• 
  өнімнің қасиеттерін сипаттайтын бірретті және кешенді көрсеткіштер (пайдалылық, сенімділік, технологиялық, эстетикалық);
  
• 
  жанама көрсеткіштер (ақаудан болған шығындар, сапасыз өнімдер үшін пеня мен штрафтар, рекламацияны жою үшін шығындар).
  

Баллдық әдіс: оның мәні өнім сапасының орташа есептелген баллын анықтау. Сапа бойынша проценттік жоспардың орындалуы

нақты және жоспарлы деңгейін салыстыру арқылы есептелінеді. Біздің зерттеп отырған кәсіпорында сапаны тексеру өте қарапайым жүреді.Өнімді өндіру жоспарының орындалуын жалпылама талдау өндіріс көлемі қорын өсуін анықтауға септігін тигізеді және оның келесі бөлімдерге топталады:

• 
  өндірілген өнімнің сапасын жоғарлату, жаңа өнімді игеру, жасау;
  
• 
  прогрессивті технологияны енгізу, өндірістік процестерді механизациялау және автоматтизациялау;
  
• 
  басқаруды жетілдіру, жоспарлау мен өндірісті ұйымдастыру;
  
• 
  еңбекті ғылыми ұйымдастыру;
  
• 
  түпкілікті жөндеу және негізгі қорларды модернизациялау;
  
• 
  шикізат, материалдар, отын мен энергияны үнемдеу іс шаралары;
  
• 
  ғылыми зерттеушілік және тәжірибе құрастырушылық жұмыстар;
  
• 
  шығарылған өнім мен өндірістің техникалық – экономикалық деңгейлері;
  
• 
  іс шараларды енгізуді техникалық – экономикалық қорытындылары.
  

Қос өлшеуіштерді пайдалану өнімнің физикалық көлемі мен тұтынушылық қасиеттерін жоспарда толық сипаттауға мүмкіндік береді.

Мақсаты бойынша бірдей, бірақ әртүрлі тұтынушылық қасиеттері бар өнім түрлерін жоспарлау кезінде шартты-заттай өлшем бірліктері қолданылады. Мәселен, калориялығы бойынша әр түрлі отын түрлерін өндіруді жоспарлау шартты отынның тоннасында жүргізіледі,егер бір тонна үшін 7000 килокалорияға баламалы масса қабылданады. Қабырғалық материалдарды өндіру миллиондаған шартты кірпіш, шартты банкаларда консервілерді өндіру жоспарлануда. Қуатымен, көлемімен немесе еңбек сыйымдылығымен ерекшеленетін өнімнің бір түрін дайындайтын кәсіпорындарда шартты және шартты-табиғи өлшеуіштер де пайдаланылады. Осылайша, турбина жасау зауыттарында өнім турбиналардың қуатының киловаттымен өлшенеді; бу қазандарын өндіру - данамен, сағатына мың тонна бумен және қыздыру бетінің шаршы метрімен; шиналарды шығару штуктарда және олардың жүрісінің километрінде; жүк автомобильдерін - данамен және жүк көтергіштігімен анықталады.

Өндірістік бағдарлама (өнімді өндіру және сату жоспары) — бұл ұйымның (кәсіпорынның) мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған заттай және құндық көрсеткіштердегі белгілі бір ассортименті мен сападағы өнімдерді шығару және сату жөніндегі кешенді тапсырма.

Кәсіпорынның өндірістік қызметінің мақсаттары мен міндеттерін көрсете отырып, өндірістік бағдарлама кәсіпорын жоспарының жетекші бөлімі болып табылады. Жоспардың барлық басқа бөлімдері өндірістік бағдарламаға сәйкес әзірленеді және белгіленген мерзімде және ең аз шығындар кезінде оның орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған. Өндірістік бағдарламаны жасау негізіне нақты өнімге деген нақты қажеттілік, өнімді жеткізуге және нарық конъюнктурасын зерделеуге жасалған шарттар негізінде есептелген өнім шығару көлемі жатады, номенклатура мен түр-түрі бойынша өндірістік бағдарлама және кәсіпорын жоспарының басқа да бөлімдері бойынша одан әрі есеп айырысу үшін бастапқы база болуы тиіс. Осыдан кейін өндірістік бағдарлама келесі ретпен әзірленеді:

1. Шығарылатын өнімнің номенклатурасы мен ассортименті, жасалған шарттарға сәйкес заттай көріністегі жеткізу көлемі анықталады.

2. Жеткізу көлемінің негізінде әрбір бұйымды өндіру көлемі заттай түрде анықталады.

3. Өнімнің жекелеген түрлері бойынша өндіріс көлемі өндірістік қуаттардың есептерімен негізделеді.

4. Өндіріс пен жеткізілімнің заттай көлемдеріне сүйене отырып құндық көрсеткіштер есептеледі: тауарлық, өткізілген; жалпы және таза өнім.

5. Шарттардың мерзімдеріне сәйкес өнімді жөнелту кестесі жасалады.

6. Өндірістік бағдарлама кәсіпорынның негізгі бөлімшелері бойынша бөлінеді.

Жоспарлы немесе есепті кезеңдерде, жоспардың орындалуының негізгі міндеттері болып:

• 
  құндық және натуралды көрсеткіштер бойынша өнімді шығару мен өткізу жоспарының орындалуын тексеру;
  
• 
  жоспарлы көрсеткіштердің оң немесе теріс орындалуын әсері мен себептерін талдау;
  
• 
  келешектегі өсу қорын анықтау және өндірістің тиімділігін көтеру;
  
• 
  талдау барысында анықталған қорларды пайдаланудағы іс шараларды жасау мен өнім көлемін және оның сапасын арттыру;
  
• 
  жеке шараларды енгізудің күнтізбелік мерзімін белгілеу, өндірістік қызметкерлер мен жұмыстардың орындалуына жауаптыларды белгілеу, сонымен қатар іс - әрекеттердің тиімділігін анықтау.
  

Мемлекеттік тапсырысты қамтитын өнімдерге көңілді ерекше бөлу қажет. Ассортимент бойынша жоспардың орындалуын бағалау келесі түрде жүре алады:

• 
  ең кіші пайыздық әдістеме бойынша (жоспардың ең кіші пайыздық орындалуын қамтитын номенклатура қалпы);
  
• 
  тауардың жалпы тізімінде үлес салмағы бойынша;
  
• 
  орташа пайыздың көмегімен, ал ол өз кезегінде нақты өндірілген өнімнің өндіріс көлеміне қатынасымен анықталады (жоспардан тыс немесе өндірістік бағдарламада қарастырылмаған өнімдерді өндіру ассортименті бойынша жоспарға кірмейді).