Активті
семинар
өткізгендегі
студенттердің
білім
сапасын
тексеруге
арналған
сұрақтар
1.
Ұйым
құрылымының
принциптерін
атап
шығыңыз
?
2.
Басқарудың
сызықтық
жүйесі
бар
ұйымды
сипаттаңыз
?
3.
Басқарудың
сызықтық
-
функционалды
жүйесі
бар
ұйымды
сипаттаңыз
?
4.
Басқарудың
матрицалық
жүйесі
бар
,
ұйымды
сипаттаңыз
?
5.
Ұйым
миссиясы
қалай
қалыптасады
?
6.
Ұйым
мақсаттары
қандай
?
7.
Ұйым
мақсатының
классификациясын
келтіріңіз
?
8.
Жүйе
ретіндегі
ұйым
?
9.
Ашық
жүйе
ретіндегі
ұйым
моделі
?
10.
Ұйым
мен
сыртқы
ортаның
өзара
əрекеті
?
11.
Ұйымның
механикалық
түрі
?
12.
Ұйымның
органикалық
түрі
?
13.
Кəсіпорындағы
басқару
объектілері
?
14.
Кəсіпорынның
потенциалын
басқару
?
15.
Ұйым
жүйелерін
іске
асыру
жолдары
?
МЕНЕДЖЕР
–
ТИІМДІ
БАСҚАРУ
МЕН
САПАНЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУШЫ
3.1
Менеджердің
базалық
сапасы
Менеджерлер
(
ағ
.
басқарушы
)
қазіргі
өндіріс
шарттарында
–
басқару
бойынша
мамандар
(
фирманың
,
ұйымның
,
кəсіпорын
басқарушылары
,
əр
түрлі
басқарушылар
).
Өзіндік
профессионалды
қызмет
ретінде
менеджмент
,
менеджер
өзі
істейтін
фирма
капиталы
меншігінен
тəуелсіз
.
Менеджер
ретінде
жұмыс
істей
отырып
,
оның
қолында
фирма
акциясы
болуы
да
болмауы
да
мүмкін
.
Менеджер
еңбегі
–
барлық
өндіріс
процесінің
байланысы
мен
бірлігін
қамтамасыз
ететін
қызметкерлердің
жоғары
маманданған
деңгейі
бар
өндірістің
жоғары
техникалық
комбинациялау
шарттарында
пайда
болатын
61
өндіріс
еңбегі
.
Сондықтан
менеджмент
менеджер
жетекшілігінде
істейтін
жалпы
кəсіпорында
өндіріс
бөлімін
немесе
фирманы
басқаратын
маркетологтар
,
экономист
,
қаржы
қызметкерлері
,
логистік
,
жобалаушы
,
инженерлер
сияқты
əр
түрлі
мамандық
қызметкерлерінің
басын
қосады
.
Менеджер
түсінігі
–
бұл
тұрақты
қызметте
отыратын
жəне
фирма
қызметінің
нақты
бір
түрлері
бойынша
шешім
қабылдау
саласында
өкілеттіліктерді
жүктейтін
жетекші
немесе
басқарушы
.
Менеджердің
қабылдайтын
шешімдері
негізделген
деп
есептеледі
.
Менеджер
термині
кеңінен
таралған
жəне
ол
мыналарға
қолданылады
:
–
иелік
бөлімшелер
немесе
мақсатты
-
бағдарлама
топтарының
нақты
жұмысын
ұйымдастырушысына
;
–
жалпы
кəсіпорын
немесе
оның
бөлімшелерінің
(
басқарма
,
бөлім
,
бөлімше
)
жетекшісіне
;
–
қол
астындағыларға
көңіл
бөлу
жөнінде
,
жетекшіге
;
–
қазіргі
əдіс
-
тəсілдерге
сəйкес
жұмыс
ұйымдастыратын
басқарудың
кез
келген
деңгейінің
əкімшілігіне
.
Тəуекел
нарығына
сипаттас
,
жəне
жағдайдың
белгісіздігі
менеджерлерден
қабылданатын
шешімдерге
жауапкершілік
пен
сезімдік
жұмыс
істеуін
талап
етеді
.
Жаңалық
енгізуге
қатысты
оптималды
ұйымдық
жəне
ғылыми
-
техникалық
шешімдерді
іздеуге
мүмкіндік
жасайды
.
АҚШ
-
да
10
миллионға
жуық
профессионалды
менеджерлер
бар
.
Олардың
көпшілігі
фиксирленген
еңбек
ақы
алады
.
жалпы
жұмысшы
санындағы
менеджерлер
үлесі
орташа
есептегенде
10%.
Менеджерлері
көп
болып
сақтандыру
жəне
қаржы
компаниялары
саналады
.
Бұл
жердегі
менеджерлер
соны
орташадан
екі
есе
көп
.
Ауыл
шаруашылығында
менеджерлердің
саны
ең
аз
.
Өндіріс
спецификасында
негізделгендіктен
50
қызметкерге
1
менеджерден
келеді
.
Кез
келген
деңгейдегі
менеджерге
мынандай
талаптар
қойылады
:
–
кəсіпорынды
басқару
саласында
жалпы
бөлімнің
болуы
;
–
фирма
қызметінің
түрі
мен
сипаты
қай
салаға
қатысты
болса
,
сол
саладағы
өндіріс
технологиясындағы
компетенттілік
;
–
кəсіпкерлікпен
қатар
,
əкімшілік
саласындағы
тəжірибенің
болуы
,
нарықтағы
жағдайды
білу
,
бастама
ұсыну
шеберлігі
,
қолданудың
табысты
саласына
фирманың
ресурстарын
қайта
бөлу
;
–
төменде
тұрған
жетекші
мен
қызметкерлердің
келісімі
негізінде
компетентті
жəне
негізделген
шешімдерді
қабылдау
жəне
оны
орындауда
əр
қызметкерді
жұмысы
бойынша
бөлу
;
62
–
жұмыс
істеп
жатқан
не
істейін
деп
жатқан
негізі
нарық
немесе
оның
сегменттеріндегі
экономикалық
жағдайдың
талдау
саласында
практикалық
тəжірибе
мен
білімінің
болуы
;
–
бəсекелес
фирмалардың
қызметін
жəне
іс
-
əрекетін
талдай
білу
.
Кез
келген
менеджерге
қойылатын
негізгі
талап
адамдарды
басқара
білу
шеберлігі
.
Оларға
жататындар
:
–
өзінің
қоластындағыларының
жақсы
қабілеттерін
жəне
оларға
берілетін
нақты
жұмысты
орындау
мүмкіндігін
білу
.
–
кəсіпорын
мен
қызметкерлерді
байланыстыратын
шарттарды
білу
,
олардың
құқығын
əділ
түрде
қорғау
.
–
бірлікті
сақтау
жəне
фирманың
дұрыс
қалыптасуы
мақсатымен
қабілетсіз
қызметкерлерді
жұмыстан
шығару
.
Нарықтық
экономика
іске
творчестволық
жағынан
келетін
жақсы
ақпараттандырылған
,
жақсы
түрде
ресурсты
қолдану
мен
фирманың
қалыптасу
тиімділігін
қамтамасыз
ететін
басқарушыларды
қажет
етеді
.
Ең
маңыздысы
американдық
менеджерлердің
қызмет
көрсетуі
,
келісім
негізінде
профессионалды
жəне
квалификациясы
əкімшілікке
қызыққан
фирмалар
мен
ұйымдарға
ұсынылады
.
Дамыған
мемлекеттерде
қолданылатын
саяси
,
əлеуметтік
экономикалық
,
психологиялық
күштерді
жəне
басқару
орындарында
отырған
адамдарға
осы
күштің
əсерін
зерттей
отырып
,
басқарушының
жұмысының
мазмұны
өзгеруі
туралы
маңызды
қорытындыға
келуге
болады
.
Бұл
қорытынды
қазіргі
уақыт
пен
болашақта
шебер
менеджерден
талап
ететін
қабілеттіліктерді
болжайды
.
М
.
Вудкок
пен
Д
.
Френсистің
зерттеуі
соңғы
он
жылдықта
басқарушылық
қызметке
əсер
ететін
11
факторды
бөліп
көрсетуге
көмектесті
.
1.
Стресс
,
қысым
көрсету
жəне
белгісіздік
көп
жағдайда
ұйым
өмірі
формасында
кездеседі
.
2.
Дəстүрлі
құндылықтар
жеке
пайымдау
мен
құндылықтардың
өзгеруіне
əкеп
соқты
.
3.
Таңдау
мүмкіндігі
кеңінен
таралуда
.
Сондықтан
менедерлердік
орындалатын
жұмыс
мақсаты
мен
өз
мақсатын
нақты
белгілеу
талап
етіледі
.
4.
Ұйым
жүйесі
қазіргі
талапқа
сай
басқарушыға
оқуға
қажетті
барлық
мүмкіндіктерді
қамтамасыз
етуге
шамасы
қалмайды
.
Сондықтан
əр
менеджер
тұрақты
өз
өсуін
жəне
дамуын
өзі
қолдап
отыруы
қажет
.
5.
Мəселелерді
шешу
құралдары
шектелгендіктен
мəселе
көбеюде
жəне
күрделенуде
,
сондықтан
мəселені
тез
жəне
тиімді
шешу
қабілеттілігі
басқару
тəжірибесінің
ең
маңызды
бөлігі
.
63
6.
Əр
уақыттағы
тауар
сатып
алу
нарығына
энергетикалық
ресурстар
үшін
күрес
жəне
пайда
табу
,
жаңа
идеялардың
қажеттілігі
.
Сондықтан
басқарушылар
өнертапқыш
жəне
жағдайдың
өзгеруіне
икемді
жауап
қайтара
білу
керек
.
7.
Дəстүрлі
иерархиялық
қатынастар
күрделене
түсуде
.
Сондықтан
тиімді
басқару
тура
бұйрыққа
бармай
,
айналасындағыларға
əсер
етуді
қолдануға
шақырады
.
8.
Көп
дəстүрлі
мектептер
мен
басқару
əдістері
өз
мүмкіндіктерін
жойады
жəне
қазіргі
уақыт
пен
болашаққа
жауап
бере
алмайды
.
Сондықтан
жаңа
,
қазіргі
талапқа
сай
басқарушылық
əдістері
талап
етіледі
жəне
көп
менеджерлер
өзінің
қоластындағылармен
қатынасына
жаңа
ыңғайды
игеруі
керек
.
9.
Қызметкерлерді
қолдану
мен
байланысты
көп
шығындармен
,
қиындықтар
болады
.
Сондықтан
əр
басқарушыдан
адам
ресурстарын
жақсы
қолдануды
талап
етеді
.
10.
Өзгерулердің
масштабының
өсуі
жаңа
дағдыны
игеру
жаңа
ыңғайларды
дамыту
жəне
ескі
болудың
мүмкіндіктерімен
күресті
талап
етеді
.
Сондықтан
менеджерлерден
жаңа
тəсілдерді
тез
оқып
-
білу
жəне
практикалық
дағдыны
меңгеруді
басқаларға
көмектесу
шеберлігі
.
11.
Күрделі
мəселелер
шешімді
бірігіп
іске
асыратын
бірнеше
адамдардың
күш
салуын
талап
етеді
.
Сондықтан
менеджер
тез
өнертапқыш
болатын
жəне
жұмысында
нəтижелі
болатын
топтарды
білуі
қажет
.
Өздерінің
күшіне
сай
келмейтін
мəселелерге
келгенде
көп
менеджерлер
қандай
да
бір
жетекшілікті
іздейді
.
Өкінішке
орай
,
өткен
уақытта
жасалған
көп
басқарушылық
əдістер
қазіргі
күнге
жарамайды
.
М
.
Вудкок
пен
Д
.
Френсис
болашақта
менеджерлерден
мынандай
қабілеттіліктер
болу
керек
деп
есптейді
:
–
өзін
басқара
білу
;
–
парасатты
жеке
құдылықтар
;
–
нақты
жеке
мақсаттар
;
–
тұрақты
жеке
өсуде
табандылық
таныту
;
–
мəселелерді
шешу
дағдысы
;
–
өнертапқыштық
жəне
инновацияларға
қабілеттіліктің
болуы
;
–
айналадағыларға
əсер
ету
қабілеттілігінің
жоғары
болуы
;
–
қазіргі
уақыттағы
басқарушылық
ыңғайларды
білу
;
–
жетекшілік
ету
қабілеттілігі
;
–
қоластындағыларды
дамыту
мен
үйрету
қабілеттілігі
;
–
тиімді
жұмыс
топтарын
құру
жəне
дамыту
қабілеттілігі
.
Менеджмент
пен
бизнес
–
бұл
творчество
,
ал
творчествоның
бастапқы
нүктесі
–
күтпеген
ассоциацияның
оңай
жасалынуы
.
Дəл
64
осыда
творчестволық
ыңғайдың
мəні
мынада
:
бар
тəжірибенің
реорганизациясы
мен
соның
негізінде
жаңа
комбинациялардың
қалыптасуы
.
Творчество
шабланды
стереотипті
қызметтің
антиподы
болғандықтан
жəне
алдыңғылы
қайталмайтындықтан
қандай
да
бір
жаңа
нəрсенің
құрылуына
əкеледі
.
Менеджмент
белгілі
принципте
негізделген
творчество
.
Э
.
Б
.
Старобинскимен
ұсынылған
жəне
А
.
Файольдің
принциперімен
сəйкес
келетін
бұл
принциптердің
мəні
мынада
.
1.
Бір
басшылықтың
болу
принципі
.
Бір
басшы
басқарса
,
адамдар
оған
жақсы
жауап
береді
.
2.
Мотивация
принципі
.
Менеджерлер
қаншалықты
марапаттау
мен
жазалау
құрылымын
іске
асырса
,
кездейсоқ
жағдайлар
есебімен
қарастырса
барлық
басқару
жүйесімен
интеграциаланады
,
соншалықты
мотивацияның
да
бағдарламасы
тиімді
жұмыс
істейді
.
3.
Көшбасшы
болу
принципі
.
Адамдар
өзі
қажеттіліктерінің
қанағаттану
құралын
кімнен
көрсе
,
соның
артынан
жүреді
жəне
мотивациялық
факторлар
қалай
жұмыс
істейтінін
білсе
,
басқарушылық
фукцияларды
орындауда
қалау
көрінсе
,
солай
олар
тиімді
түрде
көшбасшы
бола
алады
.
4.
Ғылыми
-
принципі
.
Бұл
принциптің
мəні
мынада
.
Басқарудың
барлық
жүйесінің
құрылымы
менеджмент
ғылымының
жаңалысығында
.
5.
Жаупкершілік
принципі
.
Жауапкершіліксіздікті
жеңу
белгіленген
нұсқаулардың
материалды
жүйе
мен
т
.
б
.
жауапкершіліктің
болуына
негіз
болады
.
Əр
қызметкердің
міндетіне
сапалы
орындауға
жүктелген
талапты
жоғарылатуға
бағытталған
жəне
нақты
уақытында
орындалатын
бұйрық
пен
өкімдерді
дұрыс
жаза
білу
.
6.
Дұрыс
таңдау
мен
кадрларды
бөлу
принципі
.
Егер
сіз
адал
бизнес
жүргізсеңіз
,
профессионалды
таңдау
мен
кадрлар
бойынша
кеңесшілердің
сипаттамасы
негізінде
кадрларды
таңдау
іскерлік
қасиет
бойынша
таңдалады
.
7.
Тиімді
қолдану
принципі
.
Пайда
–
бұл
тек
табыс
емес
,
сонымен
қатар
адамдық
жəне
материалды
ресурстарды
қолдануға
кеткен
шығындар
.
8.
Кері
байланыспен
қамтамасыз
ету
принципі
.
Бұл
жұмыс
нəтижелері
туралы
бұрынғы
жағдайы
мен
бірінші
жоспарды
салыстыруға
көмектесетін
ақпаратты
алу
.
Достарыңызбен бөлісу: |