Рахымбаев а. Б

өндіріс
 
еңбегі
. 
Сондықтан
 
менеджмент
 
менеджер
 
жетекшілігінде
 
істейтін
 
жалпы
 
кəсіпорында
 
өндіріс
 
бөлімін
 
немесе
 
фирманы
 
басқаратын
 
маркетологтар
, 
экономист
, 
қаржы
 
қызметкерлері
, 
логистік
, 
жобалаушы
, 
инженерлер
 
сияқты
 
əр
 
түрлі
 
мамандық
 
қызметкерлерінің
 
басын
 
қосады
. 
Менеджер
 
түсінігі
 – 
бұл
 
тұрақты
 
қызметте
 
отыратын
 
жəне
 
фирма
 
қызметінің
 
нақты
 
бір
 
түрлері
 
бойынша
 
шешім
 
қабылдау
 
саласында
 
өкілеттіліктерді
 
жүктейтін
 
жетекші
 
немесе
 
басқарушы
. 
Менеджердің
 
қабылдайтын
 
шешімдері
 
негізделген
 
деп
 
есептеледі
. 
Менеджер
 
термині
 
кеңінен
 
таралған
 
жəне
 
ол
 
мыналарға
 
қолданылады
: 
– 
иелік
 
бөлімшелер
 
немесе
 
мақсатты
-
бағдарлама
 
топтарының
 
нақты
 
жұмысын
 
ұйымдастырушысына
; 
– 
жалпы
 
кəсіпорын
 
немесе
 
оның
 
бөлімшелерінің
 (
басқарма
, 
бөлім
, 
бөлімше
) 
жетекшісіне
; 
– 
қол
 
астындағыларға
 
көңіл
 
бөлу
 
жөнінде
, 
жетекшіге
; 
– 
қазіргі
 
əдіс
-
тəсілдерге
 
сəйкес
 
жұмыс
 
ұйымдастыратын
 
басқарудың
 
кез
 
келген
 
деңгейінің
 
əкімшілігіне
. 
Тəуекел
 
нарығына
 
сипаттас
, 
жəне
 
жағдайдың
 
белгісіздігі
 
менеджерлерден
 
қабылданатын
 
шешімдерге
 
жауапкершілік
 
пен
 
сезімдік
 
жұмыс
 
істеуін
 
талап
 
етеді
. 
Жаңалық
 
енгізуге
 
қатысты
  
оптималды
 
ұйымдық
 
жəне
 
ғылыми
-
техникалық
 
шешімдерді
 
іздеуге
 
мүмкіндік
 
жасайды
. 
АҚШ
-
да
 10 
миллионға
 
жуық
 
профессионалды
 
менеджерлер
 
бар
. 
Олардың
 
көпшілігі
 
фиксирленген
 
еңбек
 
ақы
 
алады
. 
жалпы
 
жұмысшы
 
санындағы
 
менеджерлер
 
үлесі
 
орташа
 
есептегенде
 10%. 
Менеджерлері
 
көп
 
болып
 
сақтандыру
 
жəне
 
қаржы
 
компаниялары
 
саналады
. 
Бұл
 
жердегі
 
менеджерлер
 
соны
 
орташадан
 
екі
 
есе
 
көп
. 
Ауыл
 
шаруашылығында
 
менеджерлердің
 
саны
 
ең
 
аз
. 
Өндіріс
 
спецификасында
 
негізделгендіктен
 50 
қызметкерге
 1 
менеджерден
 
келеді
. 
Кез
 
келген
 
деңгейдегі
 
менеджерге
 
мынандай
 
талаптар
 
қойылады
: 
– 
кəсіпорынды
 
басқару
 
саласында
 
жалпы
 
бөлімнің
 
болуы
; 
– 
фирма
 
қызметінің
 
түрі
 
мен
 
сипаты
 
қай
 
салаға
 
қатысты
 
болса
, 
сол
 
саладағы
 
өндіріс
 
технологиясындағы
 
компетенттілік
; 
– 
кəсіпкерлікпен
 
қатар
, 
əкімшілік
 
саласындағы
 
тəжірибенің
 
болуы
, 
нарықтағы
 
жағдайды
 
білу
, 
бастама
 
ұсыну
 
шеберлігі
, 
қолданудың
 
табысты
 
саласына
 
фирманың
 
ресурстарын
 
қайта
 
бөлу
; 
– 
төменде
 
тұрған
 
жетекші
 
мен
 
қызметкерлердің
 
келісімі
 
негізінде
 
компетентті
 
жəне
 
негізделген
 
шешімдерді
 
қабылдау
 
жəне
 
оны
 
орындауда
 
əр
 
қызметкерді
 
жұмысы
 
бойынша
 
бөлу
; 
 
62

– 
жұмыс
 
істеп
 
жатқан
 
не
 
істейін
 
деп
 
жатқан
 
негізі
 
нарық
 
немесе
 
оның
 
сегменттеріндегі
 
экономикалық
 
жағдайдың
 
талдау
 
саласында
 
практикалық
 
тəжірибе
 
мен
 
білімінің
 
болуы
; 
– 
бəсекелес
 
фирмалардың
 
қызметін
 
жəне
 
іс
-
əрекетін
 
талдай
 
білу
. 
Кез
 
келген
 
менеджерге
 
қойылатын
 
негізгі
 
талап
 
адамдарды
 
басқара
 
білу
 
шеберлігі
. 
Оларға
 
жататындар
: 
– 
өзінің
 
қоластындағыларының
 
жақсы
 
қабілеттерін
 
жəне
 
оларға
 
берілетін
 
нақты
 
жұмысты
 
орындау
  
мүмкіндігін
 
білу
. 
– 
кəсіпорын
 
мен
 
қызметкерлерді
 
байланыстыратын
 
шарттарды
 
білу
, 
олардың
 
құқығын
 
əділ
 
түрде
 
қорғау
. 
– 
бірлікті
 
сақтау
 
жəне
 
фирманың
 
дұрыс
 
қалыптасуы
 
мақсатымен
 
қабілетсіз
 
қызметкерлерді
 
жұмыстан
 
шығару
. 
Нарықтық
 
экономика
 
іске
 
творчестволық
 
жағынан
 
келетін
 
жақсы
 
ақпараттандырылған
, 
жақсы
 
түрде
 
ресурсты
 
қолдану
 
мен
 
фирманың
 
қалыптасу
 
тиімділігін
 
қамтамасыз
 
ететін
 
басқарушыларды
 
қажет
 
етеді
. 
Ең
 
маңыздысы
 
американдық
 
менеджерлердің
 
қызмет
 
көрсетуі
, 
келісім
 
негізінде
 
профессионалды
 
жəне
 
квалификациясы
 
əкімшілікке
 
қызыққан
 
фирмалар
 
мен
 
ұйымдарға
 
ұсынылады
. 
Дамыған
 
мемлекеттерде
 
қолданылатын
 
саяси
, 
əлеуметтік
 
экономикалық
, 
психологиялық
 
күштерді
 
жəне
 
басқару
 
орындарында
 
отырған
 
адамдарға
 
осы
 
күштің
 
əсерін
 
зерттей
 
отырып
, 
басқарушының
 
жұмысының
 
мазмұны
 
өзгеруі
 
туралы
 
маңызды
 
қорытындыға
 
келуге
 
болады
. 
Бұл
 
қорытынды
 
қазіргі
 
уақыт
 
пен
 
болашақта
 
шебер
 
менеджерден
 
талап
 
ететін
 
қабілеттіліктерді
 
болжайды
. 
М
. 
Вудкок
 
пен
 
Д
. 
Френсистің
 
зерттеуі
 
соңғы
 
он
 
жылдықта
 
басқарушылық
 
қызметке
 
əсер
 
ететін
 11 
факторды
 
бөліп
 
көрсетуге
 
көмектесті
. 
1.
Стресс
, 
қысым
 
көрсету
 
жəне
 
белгісіздік
 
көп
 
жағдайда
 
ұйым
 
өмірі
 
формасында
 
кездеседі
. 
2. 
Дəстүрлі
 
құндылықтар
 
жеке
 
пайымдау
 
мен
 
құндылықтардың
 
өзгеруіне
 
əкеп
 
соқты
. 
3. 
Таңдау
 
мүмкіндігі
 
кеңінен
 
таралуда
. 
Сондықтан
 
менедерлердік
 
орындалатын
 
жұмыс
 
мақсаты
 
мен
 
өз
 
мақсатын
 
нақты
 
белгілеу
 
талап
 
етіледі
. 
4. 
Ұйым
 
жүйесі
 
қазіргі
 
талапқа
 
сай
 
басқарушыға
 
оқуға
 
қажетті
 
барлық
 
мүмкіндіктерді
 
қамтамасыз
 
етуге
 
шамасы
 
қалмайды
. 
Сондықтан
 
əр
 
менеджер
 
тұрақты
 
өз
 
өсуін
 
жəне
 
дамуын
 
өзі
 
қолдап
 
отыруы
 
қажет
. 
5. 
Мəселелерді
 
шешу
 
құралдары
 
шектелгендіктен
 
мəселе
 
көбеюде
 
жəне
 
күрделенуде
, 
сондықтан
 
мəселені
 
тез
 
жəне
 
тиімді
 
шешу
 
қабілеттілігі
 
басқару
 
тəжірибесінің
 
ең
 
маңызды
 
бөлігі
. 
 
63

6. 
Əр
 
уақыттағы
 
тауар
 
сатып
 
алу
 
нарығына
 
энергетикалық
 
ресурстар
 
үшін
 
күрес
 
жəне
 
пайда
 
табу
, 
жаңа
 
идеялардың
 
қажеттілігі
. 
Сондықтан
 
басқарушылар
 
өнертапқыш
 
жəне
 
жағдайдың
 
өзгеруіне
 
икемді
 
жауап
 
қайтара
 
білу
 
керек
. 
7. 
Дəстүрлі
 
иерархиялық
 
қатынастар
 
күрделене
 
түсуде
. 
Сондықтан
 
тиімді
 
басқару
 
тура
 
бұйрыққа
 
бармай
, 
айналасындағыларға
 
əсер
 
етуді
 
қолдануға
 
шақырады
. 
8. 
Көп
 
дəстүрлі
 
мектептер
 
мен
 
басқару
 
əдістері
 
өз
 
мүмкіндіктерін
 
жойады
 
жəне
 
қазіргі
 
уақыт
 
пен
 
болашаққа
 
жауап
 
бере
 
алмайды
. 
Сондықтан
 
жаңа
, 
қазіргі
 
талапқа
 
сай
 
басқарушылық
 
əдістері
 
талап
 
етіледі
 
жəне
 
көп
 
менеджерлер
 
өзінің
 
қоластындағылармен
 
қатынасына
 
жаңа
 
ыңғайды
 
игеруі
 
керек
. 
9. 
Қызметкерлерді
 
қолдану
 
мен
 
байланысты
 
көп
 
шығындармен
, 
қиындықтар
 
болады
. 
Сондықтан
 
əр
 
басқарушыдан
 
адам
 
ресурстарын
 
жақсы
 
қолдануды
 
талап
 
етеді
. 
10. 
Өзгерулердің
 
масштабының
 
өсуі
 
жаңа
 
дағдыны
 
игеру
 
жаңа
 
ыңғайларды
 
дамыту
 
жəне
 
ескі
 
болудың
 
мүмкіндіктерімен
 
күресті
 
талап
 
етеді
. 
Сондықтан
 
менеджерлерден
 
жаңа
 
тəсілдерді
 
тез
 
оқып
-
білу
 
жəне
 
практикалық
 
дағдыны
 
меңгеруді
 
басқаларға
 
көмектесу
 
шеберлігі
. 
11. 
Күрделі
 
мəселелер
 
шешімді
 
бірігіп
 
іске
 
асыратын
 
бірнеше
 
адамдардың
 
күш
 
салуын
 
талап
 
етеді
. 
Сондықтан
 
менеджер
 
тез
 
өнертапқыш
 
болатын
 
жəне
 
жұмысында
 
нəтижелі
 
болатын
 
топтарды
 
білуі
 
қажет
. 
Өздерінің
 
күшіне
 
сай
 
келмейтін
 
мəселелерге
 
келгенде
 
көп
 
менеджерлер
 
қандай
 
да
 
бір
 
жетекшілікті
 
іздейді
. 
Өкінішке
 
орай
, 
өткен
 
уақытта
 
жасалған
 
көп
 
басқарушылық
 
əдістер
 
қазіргі
 
күнге
 
жарамайды
.  
М
. 
Вудкок
 
пен
 
Д
. 
Френсис
 
болашақта
 
менеджерлерден
 
мынандай
 
қабілеттіліктер
 
болу
 
керек
 
деп
 
есптейді
: 
– 
өзін
 
басқара
 
білу
; 
– 
парасатты
 
жеке
 
құдылықтар
; 
– 
нақты
 
жеке
 
мақсаттар
; 
– 
тұрақты
 
жеке
 
өсуде
 
табандылық
 
таныту
; 
– 
мəселелерді
 
шешу
 
дағдысы
; 
– 
өнертапқыштық
 
жəне
 
инновацияларға
 
қабілеттіліктің
 
болуы
; 
– 
айналадағыларға
 
əсер
 
ету
 
қабілеттілігінің
 
жоғары
 
болуы
; 
– 
қазіргі
 
уақыттағы
 
басқарушылық
 
ыңғайларды
 
білу
; 
– 
жетекшілік
 
ету
 
қабілеттілігі
; 
– 
қоластындағыларды
 
дамыту
 
мен
 
үйрету
 
қабілеттілігі
; 
– 
тиімді
 
жұмыс
 
топтарын
 
құру
 
жəне
 
дамыту
 
қабілеттілігі
. 
Менеджмент
 
пен
 
бизнес
 – 
бұл
 
творчество
, 
ал
 
творчествоның
 
бастапқы
 
нүктесі
 – 
күтпеген
 
ассоциацияның
 
оңай
 
жасалынуы
. 
Дəл
 
 
64

осыда
 
творчестволық
 
ыңғайдың
 
мəні
 
мынада
: 
бар
 
тəжірибенің
 
реорганизациясы
 
мен
 
соның
 
негізінде
 
жаңа
 
комбинациялардың
 
қалыптасуы
. 
Творчество
 
шабланды
 
стереотипті
 
қызметтің
 
антиподы
 
болғандықтан
 
жəне
 
алдыңғылы
 
қайталмайтындықтан
 
қандай
 
да
 
бір
 
жаңа
 
нəрсенің
 
құрылуына
 
əкеледі
. 
Менеджмент
 
белгілі
 
принципте
 
негізделген
 
творчество
. 
Э
.
Б
. 
Старобинскимен
 
ұсынылған
 
жəне
 
А
. 
Файольдің
 
принциперімен
 
сəйкес
 
келетін
 
бұл
 
принциптердің
 
мəні
 
мынада
. 
1. 
Бір
 
басшылықтың
 
болу
 
принципі
. 
Бір
 
басшы
 
басқарса
, 
адамдар
 
оған
 
жақсы
 
жауап
 
береді
. 
2. 
Мотивация
 
принципі
. 
Менеджерлер
 
қаншалықты
 
марапаттау
 
мен
 
жазалау
 
құрылымын
 
іске
 
асырса
, 
кездейсоқ
 
жағдайлар
 
есебімен
 
қарастырса
 
барлық
 
басқару
 
жүйесімен
 
интеграциаланады
, 
соншалықты
 
мотивацияның
 
да
 
бағдарламасы
 
тиімді
 
жұмыс
 
істейді
. 
3. 
Көшбасшы
 
болу
 
принципі
. 
Адамдар
 
өзі
 
қажеттіліктерінің
 
қанағаттану
 
құралын
 
кімнен
 
көрсе
, 
соның
 
артынан
 
жүреді
 
жəне
 
мотивациялық
 
факторлар
 
қалай
 
жұмыс
 
істейтінін
 
білсе
, 
басқарушылық
 
фукцияларды
 
орындауда
 
қалау
 
көрінсе
, 
солай
 
олар
 
тиімді
 
түрде
 
көшбасшы
 
бола
 
алады
. 
4. 
Ғылыми
-
принципі
. 
Бұл
 
принциптің
 
мəні
 
мынада
. 
Басқарудың
 
барлық
 
жүйесінің
 
құрылымы
 
менеджмент
 
ғылымының
 
жаңалысығында
.
 
5. 
Жаупкершілік
 
принципі
. 
Жауапкершіліксіздікті
 
жеңу
 
белгіленген
 
нұсқаулардың
 
материалды
 
жүйе
 
мен
 
т
.
б
. 
жауапкершіліктің
 
болуына
 
негіз
 
болады
. 
Əр
 
қызметкердің
 
міндетіне
 
сапалы
 
орындауға
 
жүктелген
 
талапты
 
жоғарылатуға
 
бағытталған
 
жəне
 
нақты
 
уақытында
 
орындалатын
 
бұйрық
 
пен
 
өкімдерді
 
дұрыс
 
жаза
 
білу
. 
6. 
Дұрыс
 
таңдау
 
мен
 
кадрларды
 
бөлу
 
принципі
. 
Егер
 
сіз
 
адал
 
бизнес
 
жүргізсеңіз
, 
профессионалды
 
таңдау
 
мен
 
кадрлар
 
бойынша
 
кеңесшілердің
 
сипаттамасы
 
негізінде
 
кадрларды
 
таңдау
 
іскерлік
 
қасиет
 
бойынша
 
таңдалады
. 
7. 
Тиімді
 
қолдану
 
принципі
. 
Пайда
 – 
бұл
 
тек
 
табыс
 
емес
, 
сонымен
 
қатар
 
адамдық
 
жəне
 
материалды
 
ресурстарды
 
қолдануға
 
кеткен
 
шығындар
. 
8. 
Кері
 
байланыспен
 
қамтамасыз
 
ету
 
принципі
. 
Бұл
 
жұмыс
 
нəтижелері
 
туралы
 
бұрынғы
 
жағдайы
 
мен
 
бірінші
 
жоспарды
 
салыстыруға
 
көмектесетін
 
ақпаратты
 
алу
. 
 

жүктеу 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: