Рахымбаев а. Б

5 
Бөлім
.  
Ұйымдағы
 
байланыстың
 
мəні
 
мен
 
маңызы
 
 
Байланыс
 – 
ұйымдағы
 
бөлімдерді
 
бір
-
бірімен
 
біріктіреді
. 
Ұйым
 
мен
 
орта
 
арасындағы
 
ақпаратпен
 
алмасудағы
 
байланыстың
 
орны
. 
Байланыс
 
жобаның
 
құрылуы
. 
Байланыс
 
процесстің
 
мəні
 
мен
 
көрсеткіші
. 
Байланыс
 
мəнінің
 
жіктелуі
. 
Ұйымдағы
 
байланысты
 
толық
 
жетілдіру
 
жолдары
. 
 
6 
Бөлім
. 
Басқару
 
шешімдерін
 
қабылдау
 
теориясы
 
 
Басқару
 
шешім
 
ұғымы
. 
Мүмкін
 
болатын
 
альтернативтердің
 
ішінен
 
оның
 
бір
 
дұрыс
 
іс
-
əрекетті
 
таңдау
. 
Басқару
 
шешім
 
түрлері
. 
Сезімталдық
. 
Рационалдық
. 
Шешім
 
қабылдау
 
алгоритмнің
 
құрылуы
. 
Шешім
 
қабылдауға
 
əсер
 
ететін
 
факторлар
. 
Басқарушының
 
шешім
 
қабылдау
 
моделі
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7

МЕНЕДЖМЕНТТІҢ
 (
НЕГІЗГІ
) 
ЖАЛПЫ
 
НЕГІЗДЕРІ
 
 
1.1.
 
Менеджмент
 
түсінігі
 
 
Нарық
 
жағдайында
 
жеке
 
жəне
 
мемлекеттік
 
кəсіпорындағы
 
экономикалық
 
қызметтегі
 
адамдардың
 
мақсаты
 
бізге
 
белгілі
, 
ол
 
табыс
. 
Жəне
 
сонымен
 
қатар
 
маңызды
 
болып
 
сол
 
табысты
 
дұрыс
 
пайдалану
 
болып
 
табылады
. 
Жаңа
 
басқару
 
жүйесі
 
бірінші
 
болып
   
батыста
, 
ең
 
бірінші
 
АҚШ
-
та
 
менеджмент
 
атауын
 
алып
 
дүниежүзілік
 
саясатта
 
кеңінен
 
қолданыла
 
бастады
. 
Менеджмент
 
таза
 
прогматикалық
 
түсінікте
 
ол
 – 
алға
 
қойған
 
мақсатқа
 
жету
 
үшін
 
еңбекті
, 
интелекті
, 
басқа
 
адамдардың
 
іс
 
əрекетін
 
пайдалану
. 
Менеджмент
 – 
қызметтің
, 
ол
 
əртүрлі
 
жағдайда
 
кəсіпорынды
 
дұрыс
 
басқару
, 
ол
 
америкалықтардың
 
айтуынша
 
ұйым
 
деген
 
мағынаға
 
алып
 
келеді
. 
Сонымен
 
қатар
 
менеджмент
 
бұл
 
функцияны
 
орындау
 
үшін
 
білімді
 
қажет
 
етеді
. 
Менеджменттің
 
көрнекті
 
теоретигі
 
М
.
П
. 
Фоллет
 «...
өнерді
 
адамдар
 
арқылы
 
алуға
 
болатынын
 
анықтады
». 
Оның
 
менеджментке
 
деген
 
көзқарасы
 
мына
 
принциптен
 
туған
, 
адамға
 
жүрген
 
ортасы
 
əсер
 
етеді
, 
бұны
 
менеджер
 
білуі
 
қажет
. 
В
.
В
. 
Леонтьев
  «
менеджмент
 – 
ол
 
фирманы
, 
компанияны
 
басқару
 
үшін
 
керекті
 
əдістер
, 
принциптер
, 
қаражаттар
 
іс
 
əрекеттердің
 
жиынтығы
» 
деп
 
есептейді
. 
Осы
 
айтылғандарда
 
менеджмент
 
ұжымды
 
басқаруды
 
қарастырады
. 
Біз
 
менеджменттің
 
адамдарды
 
басқару
 
екенін
 
жақсы
 
білеміз
. 
В
 
Хойер
: 
«
менеджмент
 – 
ол
 
жекеменшік
 
кəсіпорынды
 
арнайы
 
басқару
» 
деп
 
жазады
. 
Бұған
 
мысал
 
ретінде
 
əртүрлі
 
ұжымдар
, 
басшылықтар
, 
əртүрлі
 
клубтар
 
жəне
 
кəсіпорындарды
 
алуға
 
болады
. 
Қандай
 
ұжым
 
болмаса
 
да
 
өзінің
 
жеке
 
менеджменті
 
болу
 
керек
. 
Менеджментті
 
əртүрлі
 
əдістердің
 
жиынтығы
 
деп
 
қарастыруға
 
болады
. 
Осылар
 
арқылы
 
ұйымның
 
мақсаты
 
анықталып
, 
орындалады
. 
Батыс
 
экономикада
 
менеджмент
 
нақты
 
шарт
 
пен
 
мақсат
 
арқылы
 
орындалады
. 
Менеджмент
 – 
əр
 
адам
 
ортасына
 
тең
 
көтерілу
. 
Еңбекті
 
бөлу
, 
кəсіпорынның
 
əртүрлі
 
сферасын
 
құру
 
барлық
 
ұйымда
 
қажет
. 
Əртүрлі
 
тарихи
 
шарттарда
 
ол
 
əртүрлі
 
болады
, 
жəне
 
дифференциалдығымен
 
ерекшеленеді
. 
Əрине
 
басқарусыз
, 
тəртіпсіз
, 
ұйымшылдықсыз
, 
ортаның
 
бір
-
біріне
 
деген
 
қатынассыз
, 
еш
 
қандай
 
ұйым
 
болмайды
. 
 
 
 
 
8

1.2. 
Менеджменттің
 
дамуының
 
эволюциясы
 
 
Дүниежүзілік
 
басқару
 
эволюциясы
, 
біздің
 
заманымыздан
 
қазіргі
 
күнге
 
дейін
 
ұйымды
 
басқаруда
 
жаңадан
 
əдістер
 
пайда
 
болды
. 
М
.
Х
. 
Месхон
, 
М
. 
Альберт
 
жəне
 
Ф
. 
Хедоури
 
қазіргі
 
заман
 
мен
 
бұрынғы
 
ұйымды
 
салыстырды
. 
1 
кесте
 
Ескі
 
жəне
 
қазіргі
 
замандағы
 
ұйым
 
 
Ескі
 
ұйым
 
Қазіргі
 
заман
 
ұйымы
 
Үлкен
 
ұйымдардың
 
аздығы
, 
алып
 
ұйымдардың
 
жоқтығы
 
Комерциялық
 
жəне
 
комерциялық
 
емес
 
ұйымдардың
 
сонымен
 
бірге
 
үлкен
 
ұйымдармен
 
төтенше
 
қуатты
 
ұйымдардың
 
көптігі
 
Салыстырмалы
, 
көп
 
емес
 
басқарушылар
 
орта
 
буындағы
 
басқарушылардың
 
жаттығуының
 
аздығы
 
Басқарушылардың
 
көптігі
, 
орта
 
буындағы
 
басқарушылардың
 
көптігі
 
Басқарушылық
 
жұмыс
 
көбіне
, 
басқармайтын
 
қызметтен
 
бөлінбеген
 
Басқарушы
 
топтың
 
анық
 
келбеті
, 
басқару
 
жұмысы
 
басқармайтын
 
қызметтен
 
анық
 
өндіріледі
 
жəне
 
бөлінеді
 
Басқару
 
қызметін
 
туғаннан
, 
əлде
 
күшіне
 
байланысты
 
алады
 
Басқару
 
қызметін
 
білімі
, 
заңды
 
ұстамдылығымен
 
алады
 
 
Ұйымға
 
пайдалы
 
шешім
 
қабылдайтын
 
адамдардың
 
аздығы
 
Ұйымға
 
пайдалы
 
шешім
 
қабылдайтын
 
адамның
 
көптігі
 
Бұйрық
 
пен
 
сезімталдыққа
 
сүйену
 
Ұжымдық
 
жұмысқа
 
жəне
 
рационалдыққа
 
сүйену
 
 
 
Басқару
 
ойының
 
өркендеуін
 
төрт
 
мектепке
 
бөлді
, 
олар
: 
басқару
 
ғылым
 
мектебі
, 
административтік
 
мектеп
, 
адам
 
қарым
-
қатынасы
 
мектебі
 
жəне
 
ғылым
 
менеджменті
 
мектебі
. 
Осы
 
мектептердің
 
əрқайсысының
 
менеджментіне
 
деген
 
қатынасы
 
анықталды
. 
Ғылым
 
менеджмент
 
мектебінің
 
пайда
 
болуын
 
американдық
 
инженердің
 
Ф
.
В
. 
Тейлордың
 
атымен
 
байланыстырды
. 
Оның
 
ұстамдары
 
төрт
 
нұсқаға
 
алып
 
келеді
. 
1. 
Ғылымның
 
негізін
 
жасау
, 
ол
 
бұрынғы
 
салт
-
дəстүрді
, 
қалыптасқан
 
жұмыс
 
əдістері
 
əр
 
бір
 
элементті
 
ғылыми
 
зерттеу
. 
Басқаруда
 
дəлдік
 
керек
, 
құрылыстағы
 
секілді
. 
2. 
Қызметкерлерді
 
ғылымдық
 
белгісіне
 
байланысты
 
таңдау
, 
оларды
 
дайындау
 
жəне
 
жүйелік
 
оқыту
. 
3. 
Əкімшілік
 
пен
 
жұмысшылар
 
арасында
 
жұмыста
 
ғылыми
 
жүйені
 
ұйымда
 
пайдалану
 
мақсатында
  
бірігуі
. 
 
9

4. 
Еңбек
 
жəне
 
жауапкершіліктің
 
əкімшілік
 
пен
 
жұмысшылар
 
арасындағы
 
теңдестік
. 
Ф
.
В
. 
Тейлордың
 
шоғырлау
 
концепциясы
 
жəне
 
ғылыми
 
менеджмент
 
мектебінде
 «
А
. 
Эмерсонның
 12 
өнімділіктің
 
шарты
» 
дегеннен
 
алды
: 
– 
анықталған
 
мақсатқа
 
əртүрлі
 
басқарушылықтың
 
деңгейінде
 
басқарушы
 
мен
 
бағынушының
 
жұмылдырылуы
; 
– 
болашақ
 
мақсатты
 
есептегенде
 
əрбір
 
процесті
 
талдауда
 
жақсы
 
ойлау
 
арқылы
 
болады
; 
– 
жақсы
 
кеңес
, 
арнайы
 
білімнің
 
қажеттігі
, 
өнеркəсіп
 
пен
 
басқарушылар
 
арасындағы
 
əр
 
сұраққа
 
дұрыс
 
кеңес
; 
– 
тəртіп
 – 
ұжымның
 
барлық
 
мүшелерінің
 
ережелер
 
мен
 
тəртіпке
 
бағынуы
; 
– 
қызметшілерге
 
əділетті
 
қарым
-
қатынас
; 
– 
тез
, 
сенімді
, 
толық
 
жəне
 
үздіксіз
 
есеп
 
керекті
 
ақпараттармен
 
қамтамасыз
 
ету
. 
– 
тез
 
жəне
 
ұтымды
 
ұжымды
 
басқару
; 
– 
ереже
 
жəне
 
күнтізбе
, 
ұйымның
, 
жетіспешілігін
 
тез
 
өлшеу
, 
жəне
 
шығындарды
 
тез
 
өлшеу
, 
жəне
 
шығындарды
 
азайту
; 
– 
шарттың
 
дұрысталуы
 
өндірістің
 
жақсы
 
нəтиже
 
алып
 
келуін
 
қамтамасыз
 
етеді
; 
– 
операцияның
 
дұрысталуы
, 
уақыттың
 
белгіленун
, 
операцияның
 
орындалуын
 
ұсынады
; 
– 
жазба
 
стандарттық
 
құрылымдар
, 
барлық
 
ережелердің
 
дұрысталуы
 
жəне
 
жұмыстың
 
орындалуы
; 
– 
өнімділігін
 
марапаттау
, 
əр
 
қызметкердің
 
еңбегін
 
бағалау
; 
20 
жылдары
 
əкімшілік
 
мектептің
 
пайда
 
болғаннан
 
кейін
 
мамандар
 
ұйымда
 
басқарушылықты
 
толығымен
 
пайдалануды
 
ұсынды
. 
Бұл
 
мектеп
 
француздық
 
менеджмент
 
мектебін
 
қолдаушы
 
А
. 
Файолем
 
байланысты
. 
Ол
 
əкімшілік
 
басқарушылық
 
принципін
 
жасады
, 
жəне
 
оның
 
ойынша
 
ол
 
əр
 
ұйымға
 
қажет
 
деп
 
санады
. 
1. 
Жұмыстың
 
бөлінуі
. 
Еңбекті
 
арнайы
 
бағыттау
 
ұйымның
 
табысты
 
болуына
 
қажет
. 
2. 
Билік
. 
Бұйрық
 
еткен
 
кезде
, 
жауапкершілікпен
 
қарау
 
керек
. 
3. 
Тəртіп
. 
Тыңдау
 
жəне
 
сыйлау
 
ұйымның
 
тыныш
 
жұмыс
 
істеуіне
 
көмектеседі
. 
4. 
Бірбасшылық
. 
Əр
 
жұмысшы
 
бұйрықты
 
бір
 
бір
 
адамнан
 
ғана
 
алуы
 
керек
. 
5. 
Бағыт
 
бірлігі
. 
Ұйымдағы
 
əр
 
қызметкердің
 
күші
 
бір
 
бағытқа
 
бағытталуы
 
қажет
. 
 
10

6. 
Индивидуалды
 
көзқарастың
 
ортақ
 
көзқарасқа
 
бағынуы
 
жеке
 
көзқараспен
 
ортақ
   
көзқарастың
 
бір
 
жерден
 
шықпауы
, 
ұйымды
 
қиыншылыққа
 
алып
 
келеді
. 
7. 
Марапаттау
. 
Жұмысшылар
 
таза
 
еңбегі
 
үшін
 
өзінің
 
қосқан
 
үлесі
 
үшін
 
сыйлық
 
алып
 
отыруы
 
қажет
. 
8. 
Орталықтандыру
. 
Орталықтандырылған
 
мен
 
орталықтандырылмаған
 
арасындағы
 
пропорцияның
 
сұрағы
 
болып
 
келеді
. 
Əр
 
ұйымда
 
екеуінің
 
арасында
 
теңдестік
 
болуы
 
керк
. 
9. 
Иерерхиялық
 
мақсат
. 
Қоластындағылар
 
уақытта
 
мақсатты
 
ұстап
 
тұруы
 
керек
, 
үлкен
 
басқарушыдан
 
басқа
 
ақпарат
 
келіп
 
түспегенше
. 
10.  
Тəртіп
. 
Материалдық
   
бағалау
  
жəне
  
адамдар
  
əрқайсысы
 
өзінің
 
сай
 
орнында
 
болуы
 
керек
. 
11. 
Əділеттілік
. 
Əділеттілік
 
адамгершіліктің
 
жəне
 
заңдылықтың
 
нəтижесі
, 
ол
 
қызметкерлердің
 
беріліп
 
жұмыс
 
істеуі
 
не
 
алып
 
келеді
. 
12. 
Қызметкердің
 
жұмыстағы
 
тұрақтылығы
. 
Адамдарға
 
өзінің
 
жұмысын
 
жақсы
 
біліп
 
алу
 
үшін
 
уақыт
 
берілуі
 
қажет
. 
13. 
Сезімталдық
. 
Жақсы
 
бір
 
нəтиженің
 
бірі
, 
ол
 
қызметкердің
 
жоспарды
 
өзі
 
құрып
, 
өзі
 
орындауы
. 
14. 
Ерекшеленген
 
рух
. 
Қызметкерлердің
 
бірігіп
 
жұмыс
 
істеуі
 
ұйымның
 
табыстылығына
 
алып
 
келеді
. 
Ғылым
 
менеджмент
 
мектебіне
, 
адам
 
қарым
 
қатынас
 
мектебінің
 
қарсы
 
келуі
. 
Ол
 
адамға
 
деген
 «
жаны
 
бар
 
организмге
» 
сияқты
 
қарау
.  
Бұл
 
мектепті
 
жоқтаушылар
 
кəсіпорынның
 
табысты
 
болуына
 
басқарушы
 – 
менеджердің
 
қасиеттеріне
 
байланысты
 
деп
 
ойлайды
. 
Əкімшілік
 
пен
 
жұмысшылар
 
арасындағы
 
теңдестік
 
ұжымды
 
жақсы
 
қарым
-
қатынас
 
тудырады
. 
Келесі
 
адам
 
қарым
-
қатынасы
 
мектебі
 
психологияның
 
басқару
 
қызметінің
 
бір
 
бөлігіне
 
айналғаннан
 
кейін
 
пайда
 
болды
. 
Бұл
 
басқару
 
басқа
 
мектептердің
 
адам
 
психологиясын
 
түсінбейді
 
деп
 
санап
, 
оның
 
мектептің
 
əкімі
 
Э
. 
Мэйо
, 
еңбек
 
өнімді
 
болу
 
үшін
 
жұмысшылардың
 
көңіл
-
күйі
 
көтеріңкі
 
болу
 
керек
 
деп
 
ойлады
. 
Оның
 
жүйесі
 
мына
 
жайларға
 
алып
 
келеді
, 
психологиялық
 
жағынан
 
келу
: 
– 
жұмысшыларды
 
бір
-
бірін
 
ұнатулары
 
арқылы
 
алу
; 
– 
жұмысшыға
 
дұрыс
 
көзқараспен
 
қарау
, 
яғни
 
сыйластықпен
; 
– 
жұмысшыларды
 
рационалдыққа
 
ынталандыру
; 
– 
жұмысшыларды
 
проблеманы
 
шешуге
 
қатыстыру
, 
шешім
 
қабылдауды
 
олардың
 
ойымен
 
санасу
; 
– 
жұмысшыларды
 
мақтап
 
отыру
, 
олардың
 
мақсаттарын
 
ұйымның
 
мақсаттарымен
 
бірдей
 
деп
 
сендіру
; 
– 
жұмысшыға
 
деген
 
қызығушылықты
 
көрсету
. 
 
 
11

жүктеу 1,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: