Рахымбаев а. Б

Рахымбаев
 
А
.
Б
., 
Сабатаева
 
Б
.
О
.,   
Бельгибаев
 
А
.
Қ
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Оқу
 
құралы
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Алматы
 
2006 
 
1

ББК
 65.290-2
я
7 
М
 45 
Авторлық
 
ұжым
: 
 
экономика
 
ғылымының
 
кандидаты
, 
доценті
 –
 
А
.
Б
. 
Рахымбаев
, 
экономика
 
ғылымының
 
кандидаты
 
ассоциацияландырылған
 
профессор
і
 – 
Б
.
О
. 
Сабатаева
.
 
 
 
М
   45 «
Менеджмент
». 
– «
Нұр
-
пресс
», 
Алматы
: 2006. – 164 
бет
. 
 
ISBN 9965-620-57-9 
 
«
Менеджмент
» 
оқу
 
құралында
 
дəріс
 
мəліметтері
, 
жаттығу
 
сабақтарының
 
сұрақтары
, 
семинарлық
 
сабақтарын
 
жүргізу
 
үшін
 
қисынын
 
жəне
 
тəжрибелі
 
есептердің
 
мысалдары
 
келтірілген
. 
Оқу
 
құралында
 
қазіргі
 
уақыттағы
 
менеджмент
 
принциптері
 
мен
 
əдістемелеріне
 
кеңінен
 
түсінік
 
берілген
. 
Оқу
 
құралы
 
оқытушылар
 
мен
 
студенттерге
 
аспиранттарға
, 
кəсіпкерлерге
 
жəне
 
экономистерге
 
арналған
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
ББК
 65.290-2
я
7 
 
М
 
06
00(05)
0605010201
−
 
                                             
 
 
                                                                           © 
Авторлық
 
ұжым
, 2006. 
ISBN 9965-620-67-9
    
                              © «
Нұр
-
пресс
», 2006. 
 
2

Кіріспе
 
 
Осы
 
оқу
 
құралын
 
құрудың
 
мақсаты
 
Қазақстан
 
Республикасының
 
мемлекеттік
 
индустриалды
-
инновациялық
 
бағдарламасын
 
жүзеге
 
асыру
 
бойынша
, 
біздің
 
еліміздің
 
дүниежүзілік
 
сауда
 
ұйымына
 
кіруі
, 
қазіргі
 
кездегі
 
басқару
 
жүйесін
 
өзгертуі
 
қажет
, 
отандық
 
жəне
 
шетелдік
 
тəжірибеге
 
негізделе
 
отырып
 
халықаралық
 
талаптарға
 
сəйкес
 
жоғары
 
нəтижелі
 
жəне
 
сапалы
 
деңгейде
 
реформалау
. 
Бұл
 
оқулықта
 
өндірісті
 
жəне
 
қызметкерлерді
 
басқару
 
қағидаттарының
, 
нысандарының
, 
əдістерінің
 
тəсілдері
 
мен
 
құралдарының
 
жиынтығы
, 
онда
 
басқару
 
ғылымының
 
соңғы
 
жетістіктерін
 
қолданылады
 – 
ол
 
дегеніміз
 
менеджмент
. 
Менеджменттің
 
инновациялық
 
қызметі
 
келешек
 
кезеңде
 
өндірістік
-
экономикалық
 
жоспарды
 
өндіруі
 
үшін
 
бағытталу
 
керек
, 
жəне
 
сыртқы
 
бəсекелес
 
ортада
 
кəсіпорынның
 
экономикалық
 
қатынасын
 
жəне
 
келешектегі
 
қауіпсіздікті
 
басқаруы
 
қажет
. 
Елімізде
 
экономикалық
 
реформа
 
жүргізілуімен
 
қатар
 
жоғарғы
 
мектептің
 
бағдарламаларына
, 
оқу
 
жоспарларына
 
күрделі
 
жаңалықтар
 
енуде
. 
Барлық
 
мамандықта
 
даярланатын
 
экономистерге
 
«
Менеджмент
» 
пəні
 
оқытыла
 
бастауы
 
да
 
сондай
 
жаңалықтың
 
бірі
. 
«
Менеджмент
 
пəні
 
экономикалық
 
оқу
 
орындарында
 
оқытылатын
 
негізгі
 
теориялық
  
базалық
 
курстың
 
бірі
 
болып
 
есептеледі
.  
Бұл
 
оқулықта
 
келесі
 
тақырыптардың
 
мазмұны
 
қарастырылған
: 
жалпы
 
менеджмент
 
негізгі
, 
жүйе
 
ретіндегі
 
ұйым
 
құрылымы
, 
менеджер
 
тиімді
 
басқару
 
ұйымдастырушысы
, 
кəсіпорынның
 
қызметкерлерін
 
басқару
 
жəне
 
кадрлардың
 
саясатын
 
қалыптастыруы
, 
ұйымдағы
 
байланыстың
 
мəні
 
жəне
 
мағынасы
, 
басқару
 
шешімін
 
қабылдау
 
теориясы
, 
студенттердің
 
өзіндік
 
жұмысының
 
тақырыптары
 
мен
 
тапсырмалары
. 
Оқулықты
 
дайындаған
 
кезде
 
авторлар
 
оқу
 
жоспарын
 
жəне
 
пəннің
 
типтік
 
бағдарламасын
 
басшылыққа
 
алды
. 
Көптеген
 
əдебиеттер
 
пайдаланылады
. 
Шет
 
мемлекеттерде
, 
Ресейде
 
менеджмент
 
пəнінен
 
жазылған
 
оқулықтардың
 
ұйымды
 
əдістемелері
, 
менеджмент
 
пəнін
 
оқыту
 
барысында
 
жинақталған
 
тəжірибелердің
 
нəтижесі
 
де
 
көмек
 
болды
. 
Оқу
 
құралының
 
мақсаты
 
білім
 
беру
, 
кредиттік
 
жүйесінде
 
өз
 
бетінше
 
жұмыс
 
істеудің
 
көлемін
 
көбейту
 
болып
 
табылады
. 
Сонымен
 
қатар
 
экономикалық
 
мамандық
 
студенттерінің
 
қазіргі
 
менеджмент
 
саласындағы
 
ғылымды
 
оның
 
əдістемелік
 
негіздерін
, 
ұйымдық
 
басқару
 
жүйесінің
 
формасын
, 
мотивацияны
, 
процестерді
 
реттеу
 
жəне
 
 
3

функцияны
 
бақылауды
 
меңгеруі
 
қажет
, 
фирмалардағы
 
еңбек
 
орындаушы
 
кəсіпорын
 
персоналына
 
əсер
 
етуі
 
кезінде
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4

ҚЫСҚАША
 
ТАҚЫРЫПТАРДЫҢ
 
МАЗМҰНЫ
 
 
Нарық
 
шаруашылығының
 
негізгі
 
элементі
 
менеджмент
 
болып
 
табылады
. 
Менеджмент
 – 
ғылым
 
ретінде
 
ұйымды
 
басқарудың
 
нəтижелі
 
əдісін
 
оңдеу
 
болғандықтан
, 
көбінесе
 
алға
 
басқан
 
экономикалық
 
жүйені
 
толығымен
 
анықтайды
. 
Менеджменттің
 
басты
 
мақсаты
 – 
өндірістің
 
жоғары
 
тиімділігіне
 
қол
 
жеткізу
, 
кəсіпорынның
, 
фирманың
, 
компанияның
 
ресурстарын
 
ұтымды
 
пайдалану
, 
кəсіпорынның
, 
фирманың
 
басшылығы
, 
басқарушы
 
орган
. 
Қазіргі
 
заманғы
 
менеджмент
 
əртүрлі
 
бағыттар
 
түрімен
 
стратегиялық
 
əрекет
 
жасайды
, 
бір
 
қарағанда
 
олар
 
бір
-
бірімен
 
байланыссыз
 
болып
 
көрінеді
. 
Тек
 
қана
 
менеджментте
 
үш
 
бағыт
 
бірігеді
 
олар
: 
технология
 
жəне
 
өндіріс
 
ұйымы
; 
адам
 
қарым
 
қатынастарын
 
зерттеу
 
психологиясы
. 
Сондықтан
 
бұндай
 
менеджменттің
 
ерекшелігі
 
басқару
 
бойынша
 
мамандық
 
дайындап
 
жатқандарға
, 
экономикалық
 
мамандықты
 
дайындауға
 
өте
 
маңызды
. 
Қазіргі
 
заманғы
 
басқарушы
 
осы
 
тəртіпті
 
меңгеру
 
үшін
, 
ол
 
осы
 
бағыттарды
 
жақсы
 
білу
 
керек
. 
Осы
 
себептен
 
«
менеджмент
» 
пəні
 
бойынша
 
қосымша
 
оқулықтардың
 
маңызы
 
артады
, 
олар
 
əртүрлі
 
ұйымдарды
, 
қазіргі
 
заманғы
 
басқарумен
 
басқаруды
 
үйретеді
. 
Бұл
 
оқулықтар
 
экономикалық
 
басқарулардағы
 
барлық
 
өзгерістерді
 
қамтып
 
отырады
. 
Бұл
 
көмек
 
оқулықтары
 
дəріс
, 
семинар
 
жəне
 
жаттығу
 
сабақтарының
 
қалай
 
өткізу
 
керек
 
жөнінде
 
жəне
 
студенттердің
 
өзіндік
 
жұмысында
 
мына
 
тақырыптарды
 
дұрыс
 
орындауды
 
талап
 
етеді
: 
– 
Жалпы
 
менеджменттің
 
негізі
; 
– 
Ұйымның
 
жүйе
 
ретіндегі
 
құрылымы
; 
– 
Менеджер
 – 
тиімді
 
басқарудың
 
ұйымдастырушысы
 
жəне
 
олардың
 
сапасы
; 
– 
Қызметкерлерді
 
басқару
 
жəне
 
кадрлық
 
саясатын
 
қалыптастыру
; 
– 
Ұйымдағы
 
байланыстың
 
мəні
 
мен
 
маңызы
; 
– 
Басқару
 
шешімдерін
 
қабылдау
 
теориясы
. 
Бұларға
 
тек
 
қана
 
экономикалық
 
категориялар
 
ғана
 
қаралмайды
, 
сонымен
 
қатар
 
жалпы
 
ғылыми
 
əдісі
 
жəне
 
басқару
 
шешімін
 
қабылдау
 
əдісі
 
қарастырылады
. 
Ұсынылған
 
материалды
 
оқу
 
менеджер
-
студенттерге
, 
маркетологтарға
 
жəне
 
де
 
басқа
 
экономикалық
 
мамандықтарға
 
жаттығулық
 
көмек
 
береді
. 
Олар
 
Ұйымды
 
нарық
 
қатынастарының
 
қарқынды
 
даму
 
шартында
 
басқару
 
бойынша
 
құрама
 
білім
 
алады
. 
Оқу
 
құрамында
 
теоретикалық
 
аспектілер
, 
менеджментті
 
функционалдау
 
 
5

бастамасы
 
жəне
 
олардың
 
қазіргі
 
заманғы
 
өзгешелік
 
сыртқы
 
ортаның
 
əсері
 
ұйымды
 
функцияналдауға
 
жəне
 
нəтижелі
 
шешім
 
қабылдау
 
туралы
 
айтылады
. 
Бұл
 
оқулық
 
ерекшелігін
 
қарастыра
 
отырып
, 
біздің
 
ойымызша
 
экономика
 
мамандығының
 
студенттерін
 
ғана
 
емес
, 
сонымен
 
қатар
 
басқа
 
мамандық
 
студенттерін
 
қызықтыруы
 
мүмкін
.