4. Еңбек жəне жауапкершіліктің əкімшілік пен жұмысшылар
арасындағы теңдестік.
Ф.В. Тейлордың шоғырлау концепциясы жəне ғылыми менеджмент
мектебінде «А. Эмерсонның 12 өнімділіктің шарты» дегеннен алды:
– анықталған мақсатқа əртүрлі басқарушылықтың деңгейінде
басқарушы мен бағынушының жұмылдырылуы;
– болашақ мақсатты есептегенде əрбір процесті талдауда жақсы
ойлау арқылы болады;
– жақсы кеңес, арнайы білімнің қажеттігі, өнеркəсіп пен
басқарушылар арасындағы əр сұраққа дұрыс кеңес;
– тəртіп – ұжымның барлық мүшелерінің ережелер мен тəртіпке
бағынуы;
– қызметшілерге əділетті қарым-қатынас;
– тез, сенімді, толық жəне үздіксіз есеп керекті ақпараттармен
қамтамасыз ету.
– тез жəне ұтымды ұжымды басқару;
– ереже жəне күнтізбе, ұйымның, жетіспешілігін тез өлшеу, жəне
шығындарды тез өлшеу, жəне шығындарды азайту;
– шарттың дұрысталуы өндірістің жақсы нəтиже алып келуін
қамтамасыз етеді;
– операцияның дұрысталуы, уақыттың белгіленун, операцияның
орындалуын ұсынады;
– жазба стандарттық құрылымдар, барлық ережелердің дұрысталуы
жəне жұмыстың орындалуы;
– өнімділігін марапаттау, əр қызметкердің еңбегін бағалау;
20 жылдары əкімшілік мектептің пайда болғаннан кейін мамандар
ұйымда басқарушылықты толығымен пайдалануды ұсынды. Бұл
мектеп француздық менеджмент мектебін қолдаушы А. Файолем
байланысты. Ол əкімшілік басқарушылық принципін жасады, жəне
оның ойынша ол əр ұйымға қажет деп санады.
1. Жұмыстың бөлінуі. Еңбекті арнайы бағыттау ұйымның табысты
болуына қажет.
2. Билік. Бұйрық еткен кезде, жауапкершілікпен қарау керек.
3. Тəртіп. Тыңдау жəне сыйлау ұйымның тыныш жұмыс істеуіне
көмектеседі.
4. Бірбасшылық. Əр жұмысшы бұйрықты бір бір адамнан ғана алуы
керек.
5. Бағыт бірлігі. Ұйымдағы əр қызметкердің күші бір бағытқа
бағытталуы қажет.
10
6. Индивидуалды көзқарастың ортақ көзқарасқа бағынуы жеке
көзқараспен ортақ көзқарастың бір жерден шықпауы, ұйымды
қиыншылыққа алып келеді.
7. Марапаттау. Жұмысшылар таза еңбегі үшін өзінің қосқан үлесі
үшін сыйлық алып отыруы қажет.
8.
Орталықтандыру.
Орталықтандырылған
мен
орталықтандырылмаған арасындағы пропорцияның сұрағы болып
келеді. Əр ұйымда екеуінің арасында теңдестік болуы керк.
9. Иерерхиялық мақсат. Қоластындағылар уақытта мақсатты ұстап
тұруы керек, үлкен басқарушыдан басқа ақпарат келіп түспегенше.
10. Тəртіп. Материалдық бағалау жəне адамдар əрқайсысы
өзінің сай орнында болуы керек.
11. Əділеттілік. Əділеттілік адамгершіліктің жəне заңдылықтың
нəтижесі, ол қызметкерлердің беріліп жұмыс істеуі не алып келеді.
12. Қызметкердің жұмыстағы тұрақтылығы. Адамдарға өзінің
жұмысын жақсы біліп алу үшін уақыт берілуі қажет.
13. Сезімталдық. Жақсы бір нəтиженің бірі, ол қызметкердің
жоспарды өзі құрып, өзі орындауы.
14. Ерекшеленген рух. Қызметкерлердің бірігіп жұмыс істеуі
ұйымның табыстылығына алып келеді.
Ғылым менеджмент мектебіне, адам қарым қатынас мектебінің
қарсы келуі. Ол адамға деген «жаны бар организмге» сияқты қарау.
Бұл мектепті жоқтаушылар кəсіпорынның табысты болуына
басқарушы – менеджердің қасиеттеріне байланысты деп ойлайды.
Əкімшілік пен жұмысшылар арасындағы теңдестік ұжымды жақсы
қарым-қатынас тудырады.
Келесі адам қарым-қатынасы мектебі психологияның басқару
қызметінің бір бөлігіне айналғаннан кейін пайда болды. Бұл басқару
басқа мектептердің адам психологиясын түсінбейді деп санап, оның
мектептің əкімі Э. Мэйо, еңбек өнімді болу үшін жұмысшылардың
көңіл-күйі көтеріңкі болу керек деп ойлады. Оның жүйесі мына
жайларға алып келеді, психологиялық жағынан келу:
– жұмысшыларды бір-бірін ұнатулары арқылы алу;
– жұмысшыға дұрыс көзқараспен қарау, яғни сыйластықпен;
– жұмысшыларды рационалдыққа ынталандыру;
– жұмысшыларды проблеманы шешуге қатыстыру, шешім
қабылдауды олардың ойымен санасу;
– жұмысшыларды мақтап отыру, олардың мақсаттарын ұйымның
мақсаттарымен бірдей деп сендіру;
– жұмысшыға деген қызығушылықты көрсету.
11
1.3. Менеджменттің негізгі функциялары
Менеджмент жүйесі функцияда басқару қызметін жіктеуін
қарастырады.
Анық жіктелген функция басқаруы ғылыми жəне жаттығулық негіз
ұйымды құруды, ұйымның құрылуы мен басқарылуын қарастырады.
Менеджментте еңбектің бөлінуінің əсер ету – жеке функцияның
өндіріспен басқарылуы.
Менеджмент функциясынан басқару қызметін атқарады, сол
арқылы ұйымның ішкі жүйесінен сыртқы ортаның жүйесі құрылады.
А. Файоль менеджмент төрт функцияның жиынтығы деп анықтады:
жоспарлау, ұйымдастыру, басқару жəне бақылау. К. Киллен
менеджмент функциясының ұғымын ұлғайтты, ол былай түсіндіруі
«...ұйымның жоспарлау процесі, басқару, мотивация жəне жұмысты
бақылау жəне ұйым жұмысшыларын бақылау, осылар арқылы ұйым
жақсы нəтижеге жетеді».
Менеджмент функциясының маңызды бөлігі болып жоспарлау
саналады.
Жоспарлау. Менеджмент функциясы сияқты мақсатты анықтау
жəне бағдарламаның өнімді болу үшін болжау, тактикалық жоспарлау
Л.Д. Залевский жоспарлауды басқарушылық шешімді өндіру, бұл
процесс барлық нұсқалар бағаланады жəне қортындылайды, ішінен
жақсы əсер ететінін таңдап дұрыс шешім анықталады.
К. Киллен «Жоспарлау – ол не, кіммен, қалай деген сұраққа жауап
беруге дайындық» деп санайды.
Жоспарлау мақсатты анықтау жəне оның орындалуының жолдарын
қарастыру.
Жоспарлау ұйымның əртүрлі деңгейін қамтып ұзақ мерзімді болып
бөлінеді.
Ұзақмерзімді жоспарлауда (15-20 ж) фирманың мақсаты мен
стратегиясы анықталады. Ал ортамерзімді жоспарлау (5 жылға дейін)
қай жол арқылы мақсатқа жетуге болатынын шешу. Бұл жоспарларда
ортақ кадрлық саясат, ортақ өндірістік стратегияны, ортақ қаржылық
саясат, ортақ маркетингілік саясат анықталады.
Қысқамерзімді жəне ағымдағы жоспарлау (1 жылға) ширек, айға
байланысты бірнеше формаға ие. Оның бірі ортақ мерзімді
жоспарлауды нақтылап жəне қысқарту. Сонымен қатар бір жылға
өндірістік жоспар, қаржылық жоспар маркетинг бойынша жоспар
құрылады. Ағымдағы жоспарлаудың үшінші формасы саясатты
формалдау, механизмді бақылау, болашақта болатын жағдайларға
12
Достарыңызбен бөлісу: |
