-2014 жылдардағы өңдеу өнеркәсібінің серпіні

2012 жылы өңдеу өнеркәсібінде еңбек өнімділігі бір қызметкерге 45,2 мың АҚШ долларын құрады және 2011 жылмен салыстырғанда 1,2 есеге өскен. Еңбең өнімділігінің ең үлкен көрсеткіші металлургия саласында байқалуда - 24,9 мың АҚШ доллар/адам, бұл өткен жылмен салыстырғанда 4,5 есеге өскен, өзге де металл емес минералды өнімдерін өндіруде - 1,8 есеге (58,6 мың АҚШ доллар/адам), азық-түлік өнімдерін өндіруде және мұнай өнімдерін қайта өңдеуде - 1,5 есеге (тиісінше 55,3 мың АҚШ долларын/адам және 84,1 мың АҚШ долларын/адам), химия өнеркәсібінде - 1,2 есеге (90,6 мың АҚШ доллары/адам), машина жасау - 1,1 есеге (10,5 мың АҚШ доллары/адам).

2 кестеден көргендей, 2009-2012 ж.ж. азық-түлік өнімдерін (ірімшік, сүзбе, шұжық өнімдері, ұн, қант-шикізаты), химия өнеркәсібінде (сұраныстың қысқаруынан – сары фосфорды, ортофосфор қышқылын, натрий үшполифосфатын, минералды фосфорлы тыңайтқыштарды өндіру), металлургия өнеркәсібінде, машина жасауда және өзге металл емес минералды өнімдер (құрылысқа арналған жиналмалы металл қондырғылар, тұрмыстық машиналар мен құрылыс материалдарына деген сұраныстың төмендеуінен) өндіруде көлемдер айтарлықтай қысқарған.

Бірақ, 2010 жылы сары фосфорды; ет, сүт, ұн; ферросиликомарганецті, құрылыстық жиналмалы металл қондырғыларын; цементті; мұнайды қайта өңдеу өнімдерін, мотор отынын, оттық мазутты; трикотаж киімдерін өндіруде өсім қарқыны байқалуда.

«Казфосфат» ЖШС, «Тараз металлургия зауыты» ЖШС, «Қант» АҚ, «Меркі қант зауыты» ЖШС, «Имсталькон» АҚ-ның ЖМКЗ филиалы, «Ақбақай КМК» АҚ, «Жамбылгипс» АҚ, «Казтрансгаз» АҚ, «Мақсат А» АҚ компаниялары секілді өңдеу саласының кәсіпорындары облыстың өнеркәсіп өнімдері өндірісінің негізгі көлемдерін берді.

2011 жылы сары фосфор, ортофосфор қышқылын, натрий үшполифосфатын, минералды тыңайтқыштар, дизель отыны, оттық мазут, құрылыстық құрама металл қондырғылары, цемент, гипс, бетон, ферросиликомарганец, күміс, алтын, жүн, арақ бұйымдары өндірісінде айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізілген.

2011 жылы «SUPER PHARM» ЖШС-і ҮИИДМБ шеңберінде тоқыма емес матадан (стерильденген және стерилденбеген) бір реттік пайдаланымға арналған медициналық киімдер өндіру бойынша зауытты, 2012 жылы - «Карат-V» ЖШС жиһаз ламинатын қаптау және әрлеу желісі (цех) бойынша инвестициялық жобаны іске қосты.

2012 жылы өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемдерінің төмендеуіне қарамастан «Луговой жылқы зауыты» ЖШС, «Kaz-Ir-Agro», ЖШС, «Куликов сүт өнімдері» ЖШС, «Та-Мак» ЖШС, «Амангельдинский ГПЗ» ЖШС, «Казфосфат» ЖШС, «SUPER PHARM» ЖШС, МынаралТасКомпани» ЖШС, «АльБасар» ЖШС, «ТМЗ» ЖШС, «АК «Алтыналмас» АҚ, «Запчасть» АҚ, «Бином Строй-Деталь» ЖШС, «Карат-V» ЖШС секілді индустриаландыру кәсіпорындарын пайдалануға беру және жетілдендірілген кәсіпорындардың өндірісін ұлғайту ет өнімін өндіру көлемдерінің 6,7%-ға, өсімдік майын - 3,4 есеге, сүт - 1,3%-ға, сары май - 2,4%-ға, ірімшік және сүзбе - 1,1 есеге, ұн өнімдерін - 1,6 есеге, мұнай дистилятын - 2,3 есеге, фосфор - 1,4%-ға, фармацевтік препараттарды - 9,3 есеге, портландцемент - 1,7 есеге, өңделген тастан жасалатын бұйымдарды – 1,1 есеге, өңделген гранит - 10 есеге, ферросиликомарганец 1,7 есеге, күміс – 1,3 есеге, алтын - 1,4 есеге, құрама құрылыс металл конструкцияларының - 4,6%-ға өсуін қамтамасыз етті.

2013 жылдың қорытындысы бойынша өңдеу өнеркәсібі саласының өсімі 2012 жылға 8,4%-ды құрап, 174,8 млрд. теңгеге жетті. Еңбек өнімділігі бір қызметкерге 46,8 мың АҚШ долларына жетіп, 2012 жылмен салыстырғанда 99,6%-ды құрады, ал 2008 жылмен салыстырғанда 1,8 есеге өскен (21,2 мың АҚШ долл/адам).

НКИ басым мәндері келесі салаларда орындалған: жиһаз жасауда – 2,3 есеге, тамақ өнімдерін өндіруде – 1,5 есеге, сусындарды өндіру – 1,3 есеге, мұнай өнімдерін өңдеуде – 7,3%, резеңке және пластмасса бұйымдарын – 1,4 есеге, өзге де металл емес минералды өнімдерді – 1,1 есеге, машина жасауда – 1,3 есеге.

2013 жылы индустрияландыру Картасының шеңберінде іске қосылған 8 инвестжобалардың – 6 осы секторда («Құрылыс-Полимер» ЖШС, «Үміт Қордай» ЖШС, «Бірлік Энерго» ЖШС, «Казфосфат» ЖШС - күкірт қышқылы цехі, «Тараз құбыр зауыты» ЖШС, «Алкопищепром» ЖШС). Жаңа өндірістерді енгізу, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жетілдіру өңделген көкөніс өндірісін арттыруды 4,7 есеге, сүзбені – 1,2 есеге, ұнды – 1,2 есеге, шикі қантты – 2 есеге, теріні – 2,8 есеге, бензинді – 2,7 есеге, мазут отынын – 5,5 %-ға, кірпіштерді – 1,2 есеге, портландцементті – 3,6%-ға, тауарлық бетонды – 2,6 есеге және т.б. арттыруды қамтамасыз етті.

2014 жылдың қаңтар-желтоқсанында 200,8 млрд. теңгеге өнім өндіріліп, нақты көлем индексі 2013 жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 102,3%-ды құрады, келесі салаларда өндіріс көлемдері артқан: тамақ өнімдерін өндіру 1,2 есеге, жеңіл өнеркәсібі – 1,4 есеге, химия өнеркәсібі – 4,6%-ға, фармацевтикалық өнімдер – 5,2 есеге, өзге металл емес минералдық өнімдер өткен жылдың деңгейінде – 100%, жиһаз жасау – 1,2 есеге.

Өңдеу өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі 10,4%-ға өсіп, 50,7 мың АҚШ долл/адам құрады, 2008 жылға өсім – 2,2 есе.

Сонымен қатар, сұраныстың азаюынан, сондай-ақ тапсырыстың төмендеуінен, жоспарлы жөндеу жұмыстары есебінен өткен жылдың тиісті деңгейіне қарағанда сусындарды өндіру – 35,6%-ға, мұнай өнімдерін өндіру көлемдері 49,1%-ға (мұнай дистиляттары, мотор отыны, дизелдік отын, оттық мазут), резеңке және пластмасса бұйымдары – 31,6%-ға (пластмассадан жасалған құбырлар, есіктер, терезелер, тұрмысқа қажетті бұйымдар), металлургия өнеркәсібі – 1,2%-ға (ферросиликомарганец), дайын металл бұйымдары – 3,6%-ға (құрама құрылыс металл конструкциялары), қағаздар – 15,1%-ға жетпейді.

2014 жылы ҮИИДМБ шеңберінде 6 инвестициялық жоба іске асырылды, оның 4 жобасы өңдеу саласында («Talas Investment Company» ЖШС - натрий цианидін өндіру бойынша зауыт, «БиномСтройДеталь» ЖШС - тұрғын үй құрылысы комбинаты, «Арайстроймаркет» ЖШС – радиаторлар өндіру бойынша шағын зауыты, «Central Asia Gold Production» ЖШС – бағалы металл өндіру бойынша зауыты).
Химия өнеркәсібі

Химия өнеркәсібі – Жамбыл облысында барынша дамыған сала, оның облыстың өңдеу өнеркәсібіндегі үлесі 2009 жылы 24,5%-ды, ал жалпы облысы өндірісіндегі үлесі – 18,7%-ды құрайды. Химия өнеркәсібінде облыс экономикасында жұмыс істейтіндердің жалпы санының 1,4%-ға жуығы жұмыс істейді. Инвестиция көлемі 2009 жылы 1,4 млрд.теңгені құрады.

Химия өнеркәсіптерінің қуаттары республиканың қажеттілігін қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар өнімдерін әлемдік нарыққа шығаруға да мүмкіндіктері бар. Алайда, 2009 жылы әлемдік дағдарыс салдарынан машина жасаудағы, құрылыстағы, ауыл шаруашылығындағы, Евроодақтағы сары фосфор өніміне деген сұраныстың күрт төмендеуінен сары фосфор мен минералды тыңайтқыштар бағасының (3-3,5 есеге) төмендеуінен, электр қуаты (50%), табиғи газ (23%), электр қуатын тасымалдау (17%), сондай-ақ теміржол тасымалы бағасының өсімінен химия өнімдерін өндіру төмендеді. 2008 жылмен салыстырғанда тауарлық химия өнімі 41,9%-ға аз шығарылып, өндіріс көлемі 21,6 млрд. теңгені құрады. Дегенмен, қабылданған шаралардың арқасында оның салдары төмендетілді. 2010 жылы химия өнеркәсібін шығару көлемі 2009 жылмен салыстырғанда 38,9% - ға артқан және 29,0 млрд. теңгені құрған, оның үлесі өңдеу өнеркәсібі саласында 30%-дан астамға жеткен. Өнімнің негізгі түрлерін өндіруді арттыру байқалуда, 2009 жылғы 35,0 мың тоннаға қарсы 62,5 мың тонна фосфор шығарылған.