Құрастырушы: ______аға оқытушы Алимова Ж.С

Кафедра меңгерушісі ___________________ Джарасова Г.С.

ФМжАТ факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды 2014 ж. «_____»______________ №____хаттама

ОӘК төрағасы __________ Искакова А.Б. 2014 ж. «____»_____________

1 Оқу пәнінің паспорты
Пәннің атауы «Экономикалық есептеулердің бағдарламалық құралдары»
Кредиттер саны және оқу мерзімі

Барлығы – 3 кредит

Курс: 3

Семестр: 5

Аудиториялық сағаттар – 45 сағат (дәріс -15 сағат, практикалық сабақтар –30 сағат)

СӨЖ – 90 сағат (оның ішінде СӨОЖ – 22,5 сағат)
Бақылау формасы

Емтихан – 5 семестр

Алимова Жанар Сагидуллаевна

Информатика магистрі, аға оқытушы

Математика және информатика кафедрасы А корпуста (Ломов к-сі, 64) орналасқан, ауд. А-408, тел. 67-36-87 (ішкі 11-25)

• 
  студенттерге есептеу техникасының негізін оқыту және
  
• 
  компьютермен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.
  

• 
  Информатика
  
• 
  Экономикалық теория негіздері
  
• 
  Мәліметтер қорының теориясы
  

Пәнді оқу барысында қалыптасқан білім, білік және дағды алдағы уақытта 1С платформада бағдарламалау технологиясы пәнін меңгеруге қажет.

Студент түсінуі керек:

• 
  Мәліметтер қоры және оларды ұйымдастыруды;
  
• 
  Оптималды шешімді іздеу жолдарын;
  
• 
  ЭАЖ құру әдістері туралы;
  

• 
  Төлемде қарапайым ағымдарды талдауды автоматтандыруды;
  
• 
  Аннуитеттер мінездемесін есептеулерді автоматтандыруды;
  
• 
  Купондық облигацияларды талдауды автоматтандыруды;
  
• 
  Векселдермен орындалатын операцияларды талдауды автоматтандыруды.
  

• 
  Экономикалық есептеулерде қолданылатын бағдарламаларды;
  
• 
  MS Excel-де бар функцияларды;
  

• 
  MS Excel-де кесте қою және ақпараттық технологиялар параметрін таңдау;
  
• 
  Қарапайым ағымдағы төлемдегі қаршылық операцияларды орындау функцияларын;
  
• 
  Қарапайым аннуитеттің ағымдағы (қазіргі уақыттағы) бағасын анықтау функцияларын;
  
• 
  Периодтық пайдамен облигацияны бағалау әдісінде функцияларды;
  
• 
  Қаржылық векселдердің бағасын бағалау функцияларын;
  
• 
  Критерий бойынша мәліметтерді іздеуді және сүзгілуді қамтамасыз ету;
  

• 
  EXCEL қолданбалы программа ортасында типтік есептеулерді автоматтандыру;
  

Excel программасы Microsoft Office пакетіне кіреді және Windows-тың басқаруымен электрондық кестелерді дайындауға және өңдеуге арналған.

Excel құжаты (өңдеу объектісі) кез келген аты және .XLS кеңейтілуі бар файл болып табылады. Осындай файл Excel терминінде жұмыс кітабы деп аталады. Әр XLS файлында 1-ден 255-ке дейін электрондық кестелер орналаса алады, әрқайсысы жұмыс беті деп аталады.

Excel электрондық кестесі 16384 (Excel-97-65536) жолдан және 256 бағаннан тұрады, ол компьютер жадысында орналасқан. Жолдар 1-ден 16384-ке (немесе 1-ден 65536-ға) дейінгі бүтін сандармен нөмірленген, ал бағандар A,B, C, …Z, AA, AB,…IV латын алфавитінің әріптерімен белгіленген. Excel-дің құрылымдық негізгі элементі ұяшық – бағандар мен жолдардың қиылысы. Әрбір ұяшыққа мәтінді, санды немесе форлмуланы еңгізуге болады.

Бағдарламада формулалар деп, бетте шығарылатын есептеулерді айтады. Формулаларды қолымен немесе бағдарламамен ұсынылып отырған дайын формулалар қолдану арқылы енгізуге болады. Формула әрқашан теңдік белгісінен басталады. Бағдарламада формула жасауға арналған бірнеше логикалық және математикалық есептер ескерілген. Есептеу түрі күрделі болуы мүмкін. Формулаларда константадан басқа адрестер мен ұяшықтардың аттарын қолдануға болады. Орындалу реті жақшалардың көмегімен өзгереді.

= А1+А2*3/А3. Егер осы жұмыс кітабының басқа беттің ұяшығына сілтемені көрсету керек болса, онда теңдік !А1 деп жазылады. Дәлелдер ретінде сандар, ұяшықтардың адрестері, формулалар немесе функциялар алға шыға алады. Мысалы, СУММ (А1,МАКС (А2,А3)). Ұяшықтардың абсолютті бағыттауы және салыстырмалы бағыттауы. Ұяшықтардың абсолютті бағыттауы курсордың ауысу кезінде нақты (керек) ұяшықтың адресі өзгермегендей қызмет етеді. Ол үшін $ белгіні қолданады, мысалы,= СУММ ($А$1: $А$2). Ыңғайлы болу үшін ұяшыққа ат иеленуге болады. Ол үшін ұяшықты ерекшелеп, ВСТАВКА-ИМЯ-ПРИСВОИТЬ-ті таңдау керек. Аты 255 символдан аспауы тиіс, сөздердің араларында ашық жерлердің, сызықшаның болмауы тиісті. Аты символдан немесе астын сызу символынан басталады. Функцияның көбі функция шебері көмегімен еңгізіледі.

Формула тапсырмасына арналған әртүрлі техникалық қабылдаулар қолдануға болады. Формула “=” белгіден басталатынын есте сақтау керек. Формула арифметикалық операциялардың белгілерінен құрылады алады: “+”, “-”, “*” (көбейту), “/”(бөлу), дөңгелек жақшалар, функциялар, есептеу реті математикада қабылданған талаптарға сай болады.

Техникалық қабылдау 1:

“=” белгісін еңгізу, ал содан соң формуланы бәрін жазып қою, ұяшықтардың адрестерін көрсете отырып, пернетақта арқылы оларды теріп алып, арифметикалық операциялардың белгілерімен оларды қосу.

Техникалық қабылдау 2:

“=” белгісін еңгізу, ұяшықты шерту арқылы ұяшықтардың адрестерін енгізу, адрес формулада тұру тиіс және дәл осы арифметикалық операциялардың белгілерімен оларды қосу.

Ұяшықтардың қосындысын есептеуге арналған пернені қолдануға болады, қосуға жататын ұяшықтардың диапозонын тышқан арқылы ерекшелеу. Егер көрші емес ұяшықтардың диапозондарын ерекшелеу қажет болса, ерекшелеу кезінде [Ctrl] пернесін басу керек.

Күрделі формулаларды құру кезінде, әртүрлі математикалық , статистикалық немесе басқа функциялардан құрылған формулаларды формула шеберін қолдану лайықты, пернені басып шақыруға болады немесе “ВСТАВКА” менюінің “ФУНКЦИЯ” командасын таңдау.

Excel жағымсыз өзгертулерден ақпаратты қорғауға мүмкіндік береді. Қорғаныш тәсілдері барлық жұмыс кітаптарын, бүтін бетті және бөлек ұяшықтарды немесе ұяшықтардың диапозондарын айырады.

Бөлек бетті қорғау үшін, “Сервис” менюінің “Защита” командасын таңдау керек, содан соң “Защитить лист” командасын (жұмыс кітабын қорғау үшін - “Защитить книгу” командасын таңдау керек). Қорғанышты құру кезінде пароль беруге болады. Беттен (кітаптан) қорғанышты шешу үшін “Сервис” менюінің “Защита” командасының “Снять защиту листа” (“Снять защиту книги”).

Егер беттің ұяшықтар қатарын қорғау ғана қажет болса, қандай да бір әрекет орындау алдында ескерту қажет, Excel тек қана тұтас бетті қорғай алады. Демек, барлық беттің мәліметтеріне қорғаныш салмас бұрын, өзгерілетін ақпаратты сақтайтын ұяшықтардан қорғанышты алып тастау керек. Ол үшін ақпаратты қорғау керек емес ұяшықтарды ерекшелеп, содан соң “Формат” менюін таңдап, содан кейін “Ячейки” командасын, ал ашылған диалогтық терезеде “Защита” қосымшасын таңдау және “Защищаемая ячейка” терезесінен жалаушаны алып тастау. Жұмыс бетіне немесе кітабқа қорғаныш құру кезінде ерекшеленген ұяшықтар өзгертулерден қорғалмайды .

1. 
   Алғашқы құны 280000 теңге, қызмет мезгілі 6 жыл трактор ДТ-75 М маркасының жылдық және айлық тозығын Excel көмегімен есептеу қажет. Ол үшін келесі кесте құру қажет:
   

2. 
   Үлгі. Объект - трактор, алғашқы құны 260000 теңге, қызмет мезгілі 5 жыл, тозық нормасы 20%. Регрессивті әдіспен тозықты есептеу, оның есептеуі объекттің алғашқы емес, баланс (қалдық) құнын және объектті жою кезінде объект құнының тозықталмаған бөлігі таратушы құнды қамтиды
   

Көңіл аудару қажет, Excel-дің D7 торында орналасқан СУММ функциясы арқылы трактор қанауының 5 жылға қорытынды тозық есептеледі. Осы функцияны шақыру екі тәсілмен орындалады:

- пернесі және қосу диапозон нұсқауы көмегімен,

- формулалар шеберін шақырып, функциялардың ұсынылып отырған тізімінен СУММ функциясын таңдау және қосу диапозон нұсқаулары арқылы.

Excel-де тозықты бөліп шығаруына арналған функциялардың қатары ескерілген, бұрыңғы КСРО аумағында қолданылған АМР және АМГД әдістерімен тозықты есептеген.

АМР синтаксисы:

АМР(құн, қалдық, период).

Нәтиже:

Нәтиже ретінде бір периодтық мүліктің тозық мөлшері қайтып келеді .

құн – мүліктің бастапқы құны;

қалдық – тозықтың соңында қалған құн (таратушы құн);

период - период саны, период бойы мүлік тозықталады.

Функция біркелкі әдіспен тозықты есептейді. 280000 теңге құнды, қанау мезгілі 5 жылды құрайтын, таратушы құны ескерілмеген объекттің жылдық тозықтық бөліп шығаруларын есептеу үшін, АМР (280000;0;5) жазып, нәтижесінде, осы функция орналастырылған торда 56000 саны шығу керек. Егер айлық тозықты есептеу керек болса, онда период ретінде 60 саны еңгізіледі(5 жылдағы айлар саны).

АМГД синтаксисы:

АМГД (құн, қалдық, қанау уақыты, период).

Нәтиже:

Нәтиже ретінде көрсетілген периодқа арналған мүліктің тозық мөлшері қайтып келеді.

құн – мүліктің бастапқы құны;

қалдық – тозықтың соңында қалған құн (таратушы құн);

қанау уақыты - периодтар саны, период бойы мүлік тозықталады;

период – уақыттың аралығы, қанау уақытының өлшем бірлігі ретінде қолданылады (жыл).

Функция кумулятивті сандардың әдісімен тозықты есептейді. 280000 теңге құнды, қанау мезгілі 6 жылды құрайтын, таратушы құны ескерілмеген объекттің жылдық тозықтық бөліп шығаруларын есептеу үшін, қанаудың бірінші жылына АМГД (280000;0;6;1) жазып, нәтижесінде, осы функция орналастырылған торда 80000 саны шығуы тиіс, қанаудың екінші жылына - (280000;0;6;2) жазып, үшінші жылына - (280000;0;6;3) және т.с.с.. Егер айлық тозықты есептеу қажет болса, онда тозықтың алынған мағынасы 12 санына бөлінеді(1 жылдағы айлар саны).

Азайтылушы қалдық әдісін (тозықты есептеудің регрессивті әдісі) АМР функциясын қолданып есептеуге болады:

Қарастырылатын сұрақтар:

1. 
   Ауыстырулардың кестелері арқылы талдау өткізуі.
   
2. 
   ВПР(), ГПР(), ПОИСКПОЗ(), ИНДЕКС(), ЕСЛИ() функциясын қолдануы.