Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник № 4(5), 2010
70
ӘДЕБИЕТТЕР
1. Алексашина И.Ю. Глобальное образование: идеи, концепции, перспективы:
Учеб.пособие. – СПб .: Изд-во СПб. Гос. Ун-та, 1995.-104с.
2. Алексеев Н.А. Личностно ориентированное обучение: вопросы теории и
практики. – Тюмень: ТГУ, 1997.-216 с.
3. Амонашвили Ш.А. Размышления о гуманной педагогике.-М.: Издат. Дом
Амонашвили, 2001.-559 с.
ТҮЙІНДЕМЕ
Мақалада жоғарғы оқу орын студенттерінің кәсіптік – экономикалық дамуындағы
жүйелілік қағидасының орны мен ролі сипатталады.
РЕЗЮМЕ
В статье говорится о роли принципа систематичности в профессионально-
экономическом развитии студентов вузов.
ҚАЗІРГІ КЕЗДЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ
ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Кенжан. А.- п.ғ.к.доцент м.а. (Алматы қ., ҚазмемқызПУ)
Мектеп оқушыларының шығармашылық қызығушылығын қалыптастыру ӛте
маңызды, күрделі және кӛп салалы мәселе болып есептеледі. Шығармашылық
дегеніміз – бұл адамның ӛмір шындығында ӛзін-ӛзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Ӛмірде
дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, ӛздігінен саналы, дәлелді шешімдер
қабылдай білуге үйренуі керек. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың
ӛшуіне жол бермеу адамның рухани күшін нығайтып, ӛзін-ӛзі тануына кӛмектеседі.
Психологтар мен педагогтардың зерттеу жұмыстарында шығармашылық тұлғаны
сипаттайтын, алдағы уақытта шығармашылық бағыты мен қажыр-қайратын болжауға
және мақсатты түрде арттыруға мүмкіндік беретін, олардың даму деңгейін айқындауға,
бір қатар жекелеген қабілет түрлері атап ӛтіледі.
Шығармашылық
қабілеттің
қалыптасуын
И.Я.Лернер
оқушыларға
шығармашылық іс-әрекет тәжірибелерін беру бағытында қарастырады. Ол жалпы
шығармашылық қабілетке қатысты тікелей ұғымдар мен шығармашылық іс-
әрекеттің орындалу тәртібімен немесе істің жүргізілу ерекшеліктерімен тікелей
жұмыс жүргізбесе де, біз олардың айқындап мазмұнын шығармашылық сипаттағы
іс-әрекетті іске асыруға қажеттіліктерді айқындауға ұмтылыс деп түсінеміз.
Шығармашылық
іс-әрекеттің
осындай
процессуальдық
қасиеттері
М.Я.Лернердің пікірінше: білім мен дағдыларды жаңаларда ӛз бетінше қабылдау;
шешімін таппаған жаңа мәселелерді жағдайда кӛре білу; объектінің жаңа қызметін
кӛре білу; іс-әрекеттің әдістерінің жаңаша үйлесімділігін ӛздігінше жасай білу; балама
шешім мен оның барысын қадағалай білу; баланың түбегейлі жаңа тәсілдерін құра
білу жатады. Шығармашылықтық процессуальдық сипаттамасының тізіміндегілер
ӛзара тығыз байланыста болады - деп атап кӛрсетті М.Я. Лернер.
Шығармашылық іс-әрекет – мәселелі қою, ойды тұжырымдап айту, идеяның
пайда болуы, оны шешу, оның логикалық дамуы, аталған мәселені шешуде тиімді
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің
Хабаршысы № 4(5), 2010
71
әдістерді қолдану, негіздеу, оны тәжірибе жүзінде дәлелдеу барысында нәтиженің
нақты кӛрінуі.
Шығармашылықта жетістіктер мен нәтижелерге қол жеткізу ойлау
механизмдерін іске қосатындай «қозғалтқыш» («двигатель») «қозғалтқыш белдік»
қажет, ынта мен ерік, себептік негіз. В.И. Андреев пен оның ізбасарларының
жасаған жеке тұлғаның шығармашылық қабілеттерінің даму тұжырымдамасы А.Н.
Луктің идеяларына, В.И.Андреевтің түсінігінше оқушы тұлғасының шығармашылық
қабілеті-"бұл белгілі-бір оқу-шығармашылық іс-әрекет түрінің және оның нәтижелігінің
деңгейімен байланыстырылған талаптарға сай дәрежесімен сипатталатын тұлғаның
қасиеттері мен ерекшеліктерінің қосындысы.
Оқушының шығармашылық деңгейі – оның мәселені қою мен оны шешудің
жолдарын табуынан кӛрінеді. Мұнда жаңа білімді меңгеру процесі шығармашылық
ойдың қалыптасуымен және дамуымен бірге жүреді. Демек, шығармашылық ойдың
нәтижесі - тек қана белгілі ұғымдарды қайталап, жаңғыртумен ғана емес, сонымен
қатар жаңа білімді жасау, тапсырманы орындауда жаңа жолдарды ашу.
ХХІ ғасыр білімін адамның шығармашылық қызығушылықтарының дамуы, оның
ӛзінің жеке тұлғалық дамуы деп түсіну қажет. Бұл - әр адамның ӛзін-ӛзі
жасампаздықпен қайта құра алуы, қоғамдық талаптар тұрғысынан ӛзіне сыни баға бере
алуы, айналаны ӛзгертуге қатыса алуы. Білім арқылы адамның интеллектуалдық,
рухани күші артып, жеке тұлғасы қалыптасады. Шығармашылық қызығушылық
әлеуеттің дамуы жаңашылдықтың қажеттілігін сезіну арқылы, оған деген ӛзінің
сенімдерін қалыптастыру арқылы кӛрінеді де, ӛз білімін, танымын кеңейтуге негіз
болады.
"Шығармашылықты танып - білудегі адекваттық -психологтың пікірінше,
шығармашыл тұлғаны танымдық сипаттамасынан кӛрінеді". Тұлғаның
шығармашылықтық қабілетінің осындай зерттеу бірлігін, қойылатын сабақтан
тыс ойлау әрекетінің жалғасы ретінде, "интеллектуальдық білікті" қарастыруды
ұсынады. Кез-келген шығармашылдық ойлау қызметінің негізгі бӛлігі,
қабілет шығармашылықтың тұтқасы ретінде Я.А. Пономарев әрекеттің ішкі
жоспары немесе "ойда" әрекет ету қабілетінің даму талаптарын белгілейтін
шығармашылықтық ойлауды атап ӛтеді.
Бүгінгі Қазақстанға қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай
білетін, белсенді, шығармашыл жеке тұлға қажет.
Әлемдік білім кеңістігіне енудің жаңашылдық стратегиясына сәйкес, мектептің
ғасырлар бойғы даму тарихында алдыңға қатарлы педагогикалық ой ӛкілдерінің
шығармашылық қызығушылықты қалыптастыру идеяларын зерттеу және талдау
негізінде маңызды бес бағытты бӛліп кӛрсетеміз: философиялық-танымдық бағыт;
дидактикалық-психологиялық
бағыт;
педагогикалық-әдістемелік
бағыт;
педагогикалық-инновациялық бағыт; акмеологиялық бағыт.
Шығармашылық қызығушылықты қалыптастырудың қазіргі тұжырымдамасы
жаңа парадигмаға сүйенеді, ол әр жеке тұлғаның ынтасы; әр жеке тұлғаның даму
мүмкіндіктерінің, оның ішінде оның шығармашылық ӛзін-ӛзін дамытуды
қажетсінуінен; ішкі еркіндігінің басылымдылығы – сырқы шығармашылық ӛзін-ӛзі
дамытудың табиғатын танымдық қызығушылықтың ықпалдастырылған сипаттамасы
ретінде түсінуден тұрады.
Жеке тұлғаның шығармашылық қызығушылығы – бұл ішкі процесс, адамның
орта әсеріне белгілі бір жауап беру тәсілі, ӛзіндік қарама-қайшылықтар әсерінен және
қоршаған ортаға, әлеуметтік қатынастардың субъектісі ретінде ӛзінің субъективті
қарым-қатынастарын есепке алу негізінде ӛзін саналы түрде жетілдіруге ұмтылысы.
Шығармашылық
қызығушылықтың
жетекші
функцияларына
талаптанушылық, танымдық, реттеушілік, рефлексиялық, белсенді ӛзара қарым-
Достарыңызбен бөлісу: |
