Казахский государственный женский педагогический университет. Вестник № 4(5), 2010
24
(қажетінше, шамадан тыс емес). Егер кӛрнекі құралдар қажет емес тұста қолданылатын
болса, онда балалардың зейіні қойылған міндеттен басқаға ауып, оның зияны тиеді.
Практикада осындай фактілер кездеседі: мысалы, бірінші сынып оқушысы
арифметикалық есептерді шығарғанда арифметикалық амалды (қосуды немесе
азайтуды) таңдап алуға үйренеді. Мұғалім бұл мақсат үшін бұтаға қонып отырған
құстар мен оған ұшып келіп қонған құстардың (немесе керісінше, одан ұшып кетіп
бара жатқан құстардың) суретін пайдаланады. Оқушы осы суретке қарап, сандарға
ешбір арифметикалық амалдар қолданбастан, есептің жауабын құстарды жай санап
шығып-ақ табады. Бұл жағдайда пайдаланылған кӛрнекіліктің кӛмегі тимейді, қайта,
керісінше, балалардың есеп шығара білуін, яғни есеп шартында берілген сандарға
қолданылатын амалды таңдап ала білуін қалыптастыруға бӛгет жасайды. Екінші бір
мысал: балаларға есепте кездесетін таныс емес нәрселердің (метро, завод, трамвай,
т.с.с-қала балаларына) суретін иллюстрациялап кӛрсету қажеттігі түсінікті. Алайда
таныс нәрселер кескінделген суреттерді балаларға кӛрсетудің қажеті жоқ.
Кӛрнекі құралдарды жасауға балаларды қатыстырып отырған пайдалы. Мұның
білімділік және тәрбиелік маңызы зор, білім мен біліктерді саналы түрде және берік
меңгеруге, белгілі бір еңбек дағдыларына тӛселдіруге кӛмектеседі. Сонымен
кӛрнекі құралдар білім беру кӛздерінің бірі ретінде пайдаланылмай, мұғалім сӛзінің
иллюстрациясы ретінде ғана қызмет атқарса, оларды қолданудың тиімділігі анағұрлым
тӛмен болып шығатын кӛрінеді. Ӛкінішке орай, мектеп практикасында мұғалімнің сӛзі
мен кӛрнекі құралдарды ұштастырудың дәл осы формасы әлі күнге дейін анағұрлым
кеңірек етек алуда. Демек, оқу процесін жетілдіру міндеттерінің бірі сабақтарда
кӛрнекі құралдарды мәлімет берудің дербес кӛздері ретінде кеңінен пайдалану болып
табылады.
Оқу процесінде кӛрнекілікті бір-бірімен ұштастырып отыру қажет, мұның ӛзі
оқылып жатқан объектінің қасиеттерін және белгілерін барлық жағынан алып
қарастыруға мүмкіндік береді.
Жоғарыда аталғандай, кӛрнекіліктер қолдану сабақтың тиімділігін арттырады. Ӛз
педагогикалық
тәжірибемізде
қолданылған
кӛрнекіліктердің
түрлері
мен
қолданылатын кезеңдерін байқап, мынадай қорытындыға келдім.
1. Оқулық - сабақтың тұрақты элементі.
2. Магнитофон таспасы - оқушылардың білімін тексеру үшін алынатын
математикалық диктанттарды хабарлау құралы.
3. Кодоскоп пленкалары - әртүрлі тапсырмаларды тексеру үшін сызбаларды
қолданып теңсіздіктер шешуде, алгебралык есептерді геометрия кӛмегімен шешуде,
уақытты үнемдейтін кұрал.
4. Дидактикалық материалдар - оқушымен жекелей жұмыс жүргізуге мүмкіндік
беретін кӛрнекілік түрлері. Оларға перфокарталар, үлестірмелі қағаздар, суретті ӛзіндік
жұмыстар т.с.с. жатады.
5. Экранды құрылғылар (диафильм, диопозигив) - жалпылау, қорытындылау
кезеңінде оқушының танымдық белсенділігі мен ойлау қабілетін арттыратын кӛрнекі
құралдардың бірі.
6. Микрокалькулятор - алгоритмі бойынша тез есептеуге мүмкіндік беретін
құрал.
7. Компьютерлік құрылғылар - есеп шығаруға, тестілер шешуге дағдыландыру
және оқушының әділ бағасын алуы үшін қолданылатын, таптырмайтын кӛрнекілік.
8. Қандай да бір заңдылықтың демонстрациялық және лабораториялык
модельдері –тәжірибе жасап, қорытындысын кӛрсете білуге арналған кестелер
(таблицалар), моделъдер.
9. Атақты математиктердің портреттері - тақырыпқа тарихи шолу жасағанда,
тарихи шегініске керекті кӛрнекілік.
10. Тақта, бор, циркуль, сызғыш, транспортир, үшбұрышты сызғыш, магнитті
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің
Хабаршысы № 4(5), 2010
25
тақта - математика пәні мұғалімдерінің қолынан түспейтін, қажетті құралдар.
11. Қосымша әдеби кітаптар, журналдар - сабақтың ғылымилығын арттыратын
құралдар.
Қандай кӛрнекіліктер болмасын, ретімен, жүйелі түрде, белгілі бір мақсатты
түрде қолданылса ғана, ол — кӛрнекілік.
ӘДЕБИЕТТЕ:
1.С.Г. Шаповаленко. Орта мектепке арналған қазіргі заманғы кӛрнекіліктер жүйесі.
"Советская педагогика", 1957. №5
2.Бабанский Ю.К "Оқыту барысының интенсификациясьГ. М. Знание, 1987
3.Г.В. Карпов, Романин В.А. "Оқытудагы техникалық құралдар" М., Просвещение,
1979
4.Я.А.Коменский "¥лы дидактика". Таңдамалы педагогикалық шығармалар. М., 1955
5.А.А. Леонтьев Психиканың даму мәселелері" М., Издательство МГУ, 1981
6."Педагогика" Ю.К. Бабанский және тағы басқалар. М., Просвещение, 1988
ТҮЙІНДЕМЕ
Бұл мақалада бастауыш мектепте оқыту процесінде кӛрнекі құралдарды
пайдаланудың тиімділігі мен мүмкіндіктері жайлы жазылған.
РЕЗЮМЕ
В статье рассматриваются вопросы использования наглядных дидактических
пособий в учебном процессе начальной школы.
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҦЙЫМДАРДА ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТӘРБИЕНІ
ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ ЖОЛДАРЫ
Идрисова Ж.И. – б.ғ.к., доцент, Исламқулова И.Б. – мед. ғ.к., доцент
(Алматы қ., ҚазмемқызПУ)
Қазіргі кезде республикамызда ―Халыққа білім беру жүйесіндегі экологиялық
оқыту мен тәрбие‖ мәселесін шешуде жас ұрпаққа кӛпшілікке үздіксіз экологиялық
білім мен тәрбие беру тұжырымдамасына кӛп кӛңіл бӛлінуде. Бұл мәселені шешу үшін
жасӛспірімдердің, әсіресе мектеп жасына дейінгі балалардың экологиялық тәрбиесінің
мәні ӛте зор. Экологиялық тәрбие - жер бетінің әрбір тұғырын қамтуға тиісті ӛмірлік
мәселеге айналып отыр. Мұның мәні - адамдардың бойында табиғатты қорғау
белсенділігін қалыптастырып, қажетті білім және икемділіктерімен қаруландыру деген
сӛз.
Қазіргі кезде мектепке дейінгі ұйымдарда экологиялық білім мен тәрбие
берудің мақсаты - балаларды табиғатқа ұқыпты қарауға үйретіп, оның
байлықтарын үнемді пайдаланудың орасан маңызды мәселе екенін ұғындыру,
табиғатқа дұрыс қарым-қатынас жасау жӛніндегі біліммен және дағдыларымен
қаруландыру. Табиғатқа ұқыпты қарауға жеке және жауапкершілік сезімі сәбилік кезден
бастап тәрбиеленуі тиіс. Бұл жұмыс неғұрлым ерте басталса, оның педагогикалық
тиімділігі соғұрлым жоғары болмақ.
Біздің елімізде ―Әрбір азамат табиғатты аялауға, оның байлықтарын қорғауға
міндетті» деген дәйектілікпен жүзеге асырылып отырылмағаны мәлім. Тоқырау
жылдары еліміздің табиғатын қорғауға зор зардаптарын тигізеді. Бірыңғай
Достарыңызбен бөлісу: |
