Мектебінде

66
шығарып жіберіп, 
Нұрым мен Оспан:
- Тепкіле! Тепкіле!  
Молда қашып құтылады.
Омар: 
-  Асыл  туған  қарағым,  данышпаным!  Қара  басым 
қанға  боялып,  малым  жауға,  басым  дауға  таланса  да, 
сені ренжітпейін, бермейін, бермейін, қарағым, асылым, 
құлыным, жұлыным! – деп өкіріп жылап Омар жатыр.
Омар:_-_Өзіме_де,_саған_да_пышақ_саламын._Түбіме_жетіп,_тұқымымды_құртайын_деп_жүр_екенсің!_Оспан'>Оспан: 
- Мұның не, ұят емес пе?
Омар: 
-  Өзіме  де,  саған  да  пышақ  саламын.  Түбіме  жетіп, 
тұқымымды құртайын деп жүр екенсің!
Оспан: 
-  Ісіміздің  жайы  мынадай  болды.  Әлгі  жынды  неме, 
баласы жылаған соң, қимай жүр. Қазір бәрімізге пышақ 
салып алудан тайынбайды. Жәукенің шала қазақ баласы 
қыларын  қылып  болған  соң,  өз  ұятын  біліп,  қашып 
кеткенін  көрмеймісің?  Қап!  Бұл  жолы  қайтайық,  кейін 
білерміз.
Нұрым (қасындағылар): 
- Мұндай қорлықты қайда көріп едік?
Ақсақал: 
- Бұл жолы жердің үстімен келіп, астымен қайттыңыз. 
Дуалап  қойған  ғой.  Ендігі  келгеніңізше,    бәрін  көндіріп 
қоямыз. Көңіліңізге ешнәрсе алмай  кетіңіз, мырза!
Нұрым (ызаланып): 
- Әй, бәлем-ай, сені ме?
Жұрт: 
-  Ойбай,  Омардың  соры  қайнады,  тәтті  аузының                    

67
дәмін кетірді ғой.
Қалтан мен Оспан:
-  Ал,  шоқынды,  түбіме  жеттің!  Қане  мықты  болсаң, 
бермей ұстап тұршы, көрейін. Қияметке дейін көрмеймін.
Омар: 
-  Құдайға  тапсырдым.  Көрмесең,  көрге  көміл, 
жауыздар!
Біраз күн өтеді.
Омар: 
- Құдай жеткізер, Қасен ағаң да келер,  қарағым!
Ұйықтап  жатқан  Қамар  шошып  оянады.  Әкесін  қан 
қылып сабаған.
Омар: 
- Ойбай! Кісі! Қарағым, Қамар!  Ойбай, ойбай өлдім.
Нұрым: 
-  Бәлем,  бермейтін  мықты  неме  ғой!  Көрейін  мұның 
сотын!  Әлгі  мені  сүймеймін  деген  дүзіқара  қаншығы 
қайда? Тигіз менің қолыма.
Жігіттер: 
- Жүр! Неге тұрсың?
Қамар  бар  пәрменімен  секіргенде  басын  соғып, 
шалқасынан құлайды.  Ессіз жатқан Қамарды алып кетті.
Жұрт: 
-  «Нұрекең  жүз  кісімен  өзі  барып,  Қамарды  әкепті, 
бірақ айла болса керек. Қамар үйінен шыққаннан талып, 
әлі  есін  жимаған,  әлсін-әлсін  аузына    келгенін  сөйлеп, 
шатаса береді дейді».
Басқа  жұрт:  Өйдай,  қайырлы  болсын.  Ой,  сабазың! 
Жарайсың! Сол керек еді...  Қоса ағар!
Нұрым: 
- Омин, омин! Ас та төк! 

68
Нұрым аймалап жақындай бергенде, өлейін деп жатқан 
Қамардың  қиналғандағы  жан  дауысы  бүкіл  халықты 
түршіктірді. Қамарды ауру деп емшілер қаптап кетті.
Қамар: 
- А, Құдай, енді мені күйгізбей ал!
  Жауыздың суық тәнін тигізбей ал!
  Антым бұзбай алдыңа мен барайын,
  Ахметтен басқа жанды сүйгізбей ал!
Жұрт: 
- «Әне, дуа! Көрдің бе?»
Омар  қыздың  қасында  болды,  қаладан  доктор               
алғызды.
Доктор: 
- Емдейтін уақыттан өтіпті. Апыр-ай! Чахотка болғанда 
да  біртүрлі  қуаттысы  екен,  болса  –  бір-екі  айлық  қана 
өмірі  болар.  Шатасатыны  –  қорқып,  жүрегі  ұшқандық. 
Емдетпей, күтсе, онысы басылады.
Жұрт: 
-  Ойбай,  доктор  былшылдайды,  түк  те  білмейді.             
Әбілда ишанға  бақтыру керек.
Нұрым: 
-  Тақсыр,  мынадай  бір  мүскіліміз  болып  тұр.  Сәті  
түсіп, жазылып кетсе, жанымнан өзге қалғаныңыз сіздікі.
Ишан: 
- Иншалла, анау күнгі түсім теріс емес еді.
Жұрт:
-  Жарықтық,  әулиелердің  дауысын  қарасайшы, 
бүркіттің дауысындай саңқ-саңқ етеді.
Ишан: 
-  Аурудың  иесі  арамызға  көк  өгіз  болып  келіп  жүр  
екен, әйтеуір, қудым.

69
Енді бір ишан: 
-  Апыр-ай,  дуа  бойына  әбден  сіңісіп  кеткен  екен. 
Жүрегіне  жетуге  аз  қалыпты.  Оны  емдеу    үшін  жеті            
жылдық  қойдың  өкпесі,  сары  ешкінің  қарынымен  жеті              
күн емдеу керек.
Қамар бірдеңе дейін десе,
Молда: 
- Әне, дертінің иесін ерегістірді.
Ишан: 
-  Апырым-ай,  дертінің  иесі  күшті  екен.  Менімен 
алысып,  қара  кездігін  тығып  алғанын  көрдіңіз  бе?  
Әйтеуір, сіз арашаламағанда...
Екінші молда: 
-  Ие,  түндегі  ме?  Ол  маған  неше  күндей  келіп  бата 
алмай  жүр  еді.  Соңғысының  атын  аңғара  алмадым, 
бастапқыларының  аты  Әмина,  Сәлима,  Халима  ма  еді,- 
деп  қағазға  аттарды  жазып  «күйдірейік,  бәтшағар 
дұшпандарды».
Біреу: 
- Қожекең қарағалы өңі тәуір.
3-Ишан:
-  Әйтеуір,  сіздің  шақырып,  біздің  келгенімізге  қарай 
бабаның кәрі аруақтары жар болды. Кейінірек Көңілбай 
бақсыны  шақырып,  бір-екі  оқытып  алыңыз.  «Оны  үйге 
кіргізбе,  кесапаты  бар»,-  деп  Нұрым  жеккөретін  1-2 
адамды айтты.
Шындығында, Қамар, тіпті, нашарлап қалған еді.
Көңілбай бақсыны алдырды.
Көңілбай: 
- Қамардікі үйірлі жын. Әуелі, жындарымды шақырып, 
аруақтарымды  жинап  үш  күн  ойнаймын.  7  қуыршақ,  7 

70
қара тікен тұз, үш жылғы қара ешкінің сүйегімен зиратты 
айналамыз.  Жылайды,  жалынады,  аяушы  болмаңдар, 
бәрін қылдыратын – жын.
Қамар оны қасына жолатпай шырылдай бастады.
Көңілбай: 
-  Әне,  Құдай  берді!  Жазылайын  деп  тұр.  Иншалла!                 
Екі қолын артына таңып байлап қою керек. 
Енді қамшыны ала салып, өзін-өзі ұрып: «аруақ, аруақ» 
деп айқайлайды.
Қамар: 
-  Әй,  ағайындар!  Мынадай  қорлықты  көрсеткенше, 
жанымды  қинамай  өлтіріңдер.  Болмаса  қолымды 
босатыңдар, өзім өлейін.
Жұрт: 
- Апырым-ай, мына бақсыға ерегесуін қарашы!
Көңілбай:
- Ақ боз атты қасында,
  Әуей көгі басында,
  Анау кірді миыңа,
  Жүректегі жиынға.
  Аруақ жәрдем бермесе, 
  Істің түбі барады
  Шама келмей қиынға,- деп Қамарды басқа да, көзге  
де ұрғылайды.
Қамшыға  шыдамаған  Қамар  жалына  бастады.  Оған 
өңкей мисыз өгіздер: 
- Әйда-ай! Құдай берді. Қамар жазылды. Біздің бақсы 
дерттің иесін жеңді.
Бақсы: 
- Ә, солай ма? Сүйтуші еді ғой, баяғыда, - деп күлің-
кіреп, шаршаған адам болып: