зр\
карай дамыту. Мун да мэл^меттщ
н е п зп бел1мдер1 арасындагы катынастарды керсету у пин оньщ бершген
аукымынан, шецбершен тыс шыгуга болады. Бул ушш мзлгметп курамдас
белктерге ж ктеп ,
оларды
б!р-01р1мен салыстырып,
айырмашылыгын
ажырату керек. Осыдан кешн эрб1р б е л к тщ ерскшел1П. максаты мен м вдет!
аныкталып, оларды б елгш 61 р сипаттар не талаптар бойынша ажыратады.
Талдаудыц бул турше мынадай тапсырмалар жатады:
-У д е р ю т щ кай кезендер! нэтиже тургысынан мацызды болгандыгын
керсетш, дэлелдещздер,
- 0 з эрекеттерщ зд! тагы да сараптап,
кай жерлерде утымды
болгандыгын аньщтацыздар.
- 0 з кателер1Ц 13Д1 т а у ы п , о л а р д ы т у з е т о д з д е р ,
- Курамдас
б елк тер дщ
езара
катынасын
сипаттап,
олардьщ
эркайсыныц алатын орны мен мацызын аньщтацыздар.
-К ур ам д ас бел1ктерд1 сипаттап, олардьщ калайша бутш курастырып.
корытынды нэтиже сомдайтындыгын дэлелдещздер.
- Астарлы магына ажырату - ею тужырымныц езара катынасын
керсету. Бул катынастар тура керсетшмеген немесе айтылмаган тужырым-
дарды, ассоциацияларды, нэтижелер мен салдарды келт1ру аркылы кер-
сетшедт Мунда мэл1меттщ жасырын, астарлы угымы мен магынасын
айкындау керек.
-М отивация - «Н елктен? Не себепп?» деген сурактарга жан-жакты
жауап беру аркылы козгаушы куштер мен себептерд! айкындау.
- Окушылар окигалар мен эрекеттер туралы ездер! пайымдаган
косымша магыналарды пайдалана отырып, олардьщ тура жэне астарлы
магыналарын таниды, ез ойларын дэлелдер аркылы коргайды.
5) Синтез - жаца мазмун мен бутш угым тудыру максатында жеке
белжтерд! шыгармашылыкпен б !рIктIру деп тусшуге болады. Эдебиетт!
окытуда талдау мен жинактау эд!стер1 оку удерюшде бурыннан колданылып
жургеш белгш . Талдау удерю1 каншалыкты мацызды болса, жинактау да
соншалыкты мацызды. Окушылардыц б ш м ш саралай, жинактай алу
кабшеттерш дамыту оку удерюшщ мацызды децгеш болып есептеледк
131
Синтез шыгармашылык удерютщ б1рг Мундагы зерттеу жумыстары
«Крлдану» децгейшен де, синтезге де жатуы мумкш. Б^рак «колдану» жаца
угымды ку расты руды талап етпейд],
ал
синтез окушылардын жеке тэж1рибе
непзш де жаналык снпэе/и, жана шепим шыгарады. Синтез - болжау,
шарттылык, мумкш дж угымдарында колданылып, курамдас белжтердщ
калайша б1р1пп, жана мазмун, курылым. модель курайтындыгын керсетед1.
Синтездщ мынадай турлер! болады:
-Ш ы гарм аш ы лы к жанрлар - эссе, елен, жоба, баяндама, шыгарма,
шешендж сез, сценарий, компьютер л ж багдарлама, т.б.
-Ж оспар ку расты ру, кластер тузу, жады картасын
тузу, методоло-
гиялык карта жасау, эрекеттердщ тэртгбш кел-пру немесе тэж1рибе етюзу.
- Абстрактылы катынастармен керсетллеттн нэтижелер.
Мэселен, эртурл! кубылыстарды бакылау нэтижелершщ непзш де жаца
модельдер курастыру: бул кандай да б 1р гылыми болжам келт!рстш гипотеза
болады.
6) Б.Блум таксономиясыныц алтыншы децгеш - багалау. Багалау -
кумэндк даулы жэне пш рталас тугызатын мэселелер бойынша шеним
кабылдап, оны нанымды дэлелдер аркылы айгактау. Мунда да шыгарма
шылык эрекеттердщ мацызы зор.
Бул децгейде окушылар ез жауаптарында дэлдж, нактылык, логикалык
жуйе, дэйектш ж секшд! галаптарды колданады, сейтш олар ездерш щ тандау
жасап, шенпм кабылдай алатындыгын корсетедк
Багалауда окушылар алдымен ез ойлары, идеяларды пайымдаулары
кандай талаптар непзш де курастырылатындыгын аньщтап, содан кейш осы
талаптарды колдана отырып, ез ойларын ортага салады. Бул талаптар
окушылардын б1ршшщен, кандай мэдени жэне элеуметтж кундылыкгар
тандаганына, еюншщен, дши-рухани жэне тарихи идеалдарына, ушшипден,
жеке басыныц тулгальж ерекшелжтер1 мен кундылыктарына непзделедк
Окушы
«багалау» тапсырмаларын орындауда мынандай эрекеттер
аткарады:
- 0 з устанымыныц (идея, пЫ р, тусшж) дурыс-бурыстыгын аныктап,
оны жан-жакты пысьщтайды.
- 031нщ дербес кезкарасын калыптастырып, тужырым ретшде келт^редг
- 0 з п ш р ш дэйектейд1, непз келт1ред1, жактайды: дэлел келт1ред1,
сштеме жасайды, коргайды.
Багалау « С тш ц ойыцызша калай?» деген пш рталас пен дау тугызатын
сурактар аркылы жузеге асады. Окылган мэтшд! тусшу денгеш терт децгей
бойынша багаланады:
1) фрагментарльщ тусшу;
2) жалпы тусшу;
3) тольщ тусшу;
4) терец сыни тусшу.
Бупнде бш 1м беру жуйесшде багалаудыц формативт1, суммативт!
турлерш оку удерю не енпзш е бастады. Багалау оку удерющдеп ец мацызды
децгей ретшде танылып келедк
132
Жаца технологиямен окыту ушш бтршцп кезекте жагымды психо-
логиялык ахуал курылады, ягни окушылардын; топ 1шшде окушьшардыц жан-
жакты дамуы, б^рлескен еш м д 1 эр1 тшмд! жумыс жасауына колайлы тулга
аралык катынастар мен жагдайлар жасалады. Темендеп сызбадан окытудыц
дэстурл!, белсенд! жэне интербелсещп турш деп окушы мен мугал1м
арасындагы карам-катынасты керуге болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
